OVTK là gì? Hiểu rõ Overthinking và dấu hiệu nhận biết

OVTK là cách viết tắt thông dụng của Overthinking, một trạng thái tâm lý đặc trưng bởi việc suy nghĩ quá mức, phân tích tỉ mỉ một vấn đề. Tình trạng này thường dẫn đến cảm giác căng thẳng, lo âu kéo dài và giảm khả năng tập trung, gây ảnh hưởng tiêu cực đáng kể đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Hiện tượng overthinking không phải là hiếm. Theo một nghiên cứu của Đại học Michigan, khoảng 73% người trưởng thành từ 25-35 tuổi thường xuyên có biểu hiện suy nghĩ quá mức. Ở Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ và những người làm việc trong môi trường áp lực cao như IT, tài chính, hay marketing, tỷ lệ này có thể còn cao hơn do tính chất công việc đòi hỏi phân tích sâu và đối mặt với nhiều thông tin cùng lúc.

Overthinking là gì?

Overthinking không đơn thuần là việc suy nghĩ nhiều, mà là một vòng lặp không ngừng nghỉ của những suy nghĩ tiêu cực, lo lắng và tự vấn. Có thể hiểu overthinking qua các khía cạnh dưới đây:

• Suy nghĩ vượt mức: Đây là việc dành quá nhiều thời gian và năng lượng tinh thần cho việc suy nghĩ, phân tích một vấn đề thay vì chủ động tìm kiếm giải pháp hoặc hành động để giải quyết nó. Ví dụ, một sinh viên chuẩn bị cho kỳ thi cuối kỳ có thể dành hàng giờ để lo lắng về điểm số mình sẽ đạt được, thay vì tập trung vào việc ôn luyện kiến thức.
• Tái diễn liên tục: Tình trạng này bao gồm việc liên tục trăn trở, tự vấn bản thân và cảm thấy không hài lòng với dòng suy nghĩ của chính mình. Một người làm kinh doanh có thể liên tục suy nghĩ về một quyết định đầu tư sai lầm trong quá khứ, dù đã qua từ lâu, và lặp đi lặp lại kịch bản “nếu như” trong đầu.
• Hệ quả tiêu cực: Overthinking có thể kéo theo nhiều hệ lụy như căng thẳng mãn tính, lo âu kéo dài, mệt mỏi tinh thần, khó ngủ, giảm sút hiệu suất công việc và gây ảnh hưởng xấu đến các mối quan hệ cá nhân. Một nhân viên văn phòng có thể mất ngủ thường xuyên vì lo lắng về deadline công việc, dẫn đến mệt mỏi vào ban ngày và giảm năng suất làm việc.

Các dấu hiệu nhận biết Overthinking:

Việc nhận biết các dấu hiệu của overthinking là bước đầu tiên để kiểm soát và cải thiện tình trạng này. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến:

• Liên tục đặt câu hỏi và phân tích sâu sắc mọi sự việc, ngay cả những chi tiết nhỏ nhất. Chẳng hạn, khi chuẩn bị một buổi thuyết trình, bạn có thể dành hàng giờ để suy nghĩ về từng từ ngữ, từng cử chỉ, từng khả năng phản ứng của khán giả, thay vì tập trung vào nội dung chính.
• Gặp khó khăn đáng kể trong việc kiểm soát dòng suy nghĩ của bản thân, thường xuyên bị cuốn vào những vòng lặp tư duy. Bạn có thể đang làm việc nhưng tâm trí lại trôi dạt về một cuộc trò chuyện không như ý hôm qua, và liên tục phân tích lại từng câu nói.
• Thường xuyên lo lắng về những kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra trong tương lai. Một người đang muốn khởi nghiệp có thể dành quá nhiều thời gian để lo lắng về nguy cơ thất bại, mất mát tài chính, thay vì tập trung vào việc xây dựng kế hoạch kinh doanh.
• Dành nhiều thời gian để suy nghĩ về quá khứ và tương lai, thường sử dụng các cụm từ như “nếu như”, “giá như” để tự chất vấn. Một người vừa chia tay có thể liên tục tự hỏi “nếu như mình đã làm khác đi thì mọi chuyện có tốt hơn không?”, dù thực tế không thể thay đổi.
• Cảm thấy kiệt sức, chán ăn, khó ngủ hoặc thường xuyên trằn trọc không yên giấc. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở những người phải chịu áp lực cao. Theo khảo sát của Nielsen Việt Nam năm 2022, khoảng 40% người dân tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM gặp vấn đề về giấc ngủ, trong đó overthinking là một nguyên nhân đáng kể.

Overthinking có thể là biểu hiện của các vấn đề tâm lý khác:

Mặc dù bản thân overthinking không được xem là một rối loạn tâm thần độc lập, nhưng nó có thể là một triệu chứng tiềm ẩn của một số tình trạng tâm lý khác. Việc nhận biết sớm có thể hỗ trợ tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp kịp thời.

• Rối loạn lo âu tổng quát (GAD): Người mắc GAD thường xuyên lo lắng quá mức về nhiều khía cạnh trong cuộc sống, từ công việc, học tập đến sức khỏe, tài chính, dù không có lý do cụ thể. Overthinking là một phần không thể thiếu của tình trạng này.
• Trầm cảm: Suy nghĩ tiêu cực lặp đi lặp lại, tự đổ lỗi, và phân tích quá mức những thất bại trong quá khứ là những đặc điểm phổ biến ở người trầm cảm.
• Hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD): Một số người mắc ADHD có thể gặp khó khăn trong việc điều chỉnh suy nghĩ, dẫn đến việc suy nghĩ quá nhanh, quá nhiều và không thể dừng lại.
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): Người bị OCD thường có những ý nghĩ ám ảnh không mong muốn (obsession) và thực hiện các hành vi cưỡng chế (compulsion) để giảm bớt lo lắng. Overthinking, đặc biệt là việc phân tích và kiểm tra đi kiểm tra lại, là một phần của chu trình này.
• Hội chứng căng thẳng sau chấn thương (PTSD): Những người từng trải qua các sự kiện đau buồn có thể liên tục suy nghĩ lại về chúng, dẫn đến overthinking và khó khăn trong việc thoát khỏi những ký ức đó.

Tại Việt Nam, các dịch vụ hỗ trợ tâm lý đang ngày càng phát triển. Các trung tâm như Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia (Bệnh viện Bạch Mai), Bệnh viện Tâm thần TP.HCM, hoặc các nền tảng tư vấn trực tuyến như Riba, Mindcare Việt Nam, có thể cung cấp sự hỗ trợ cần thiết cho những người đang vật lộn với overthinking và các vấn đề tâm lý liên quan. Chi phí tư vấn có thể dao động từ 300.000 VNĐ đến 1.500.000 VNĐ/buổi tùy vào chuyên gia và hình thức tư vấn.

Overthinking là một thách thức phổ biến trong cuộc sống hiện đại. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu và tìm kiếm sự hỗ trợ phù hợp không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn ngăn ngừa những hệ lụy sức khỏe tinh thần nghiêm trọng hơn.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn và hỗ trợ phù hợp.