Rò hậu môn là gì? Nguyên nhân & Triệu chứng nhận biết

Rò hậu môn (hay còn gọi là mạch lươn) là một tình trạng bệnh lý mạn tính đáng chú ý tại vùng hậu môn trực tràng. Điều này đặc trưng bởi sự hình thành một đường hầm bất thường, kết nối giữa ống hậu môn và bề mặt da bên ngoài. Tình trạng này thường phát sinh do một ổ áp xe (ổ mủ) quanh hậu môn không được điều trị triệt để, hoặc có thể liên quan đến các nguyên nhân khác như bệnh Crohn, chấn thương, các can thiệp phẫu thuật trước đó, hoặc nhiễm trùng. Các dấu hiệu nhận biết phổ biến bao gồm sưng đau, sự xuất hiện của dịch mủ có mùi hôi khó chịu tiết ra từ lỗ rò, chảy máu, và cảm giác đau khi thực hiện động tác đại tiện.

Rò hậu môn là gì?

Để hiểu rõ hơn về rò hậu môn là gì, chúng ta cần hình dung đây là một đường hầm không tự nhiên, được lót bởi mô hạt, có một đầu mở vào ống hậu môn hoặc trực tràng (lỗ trong) và đầu còn lại mở ra da quanh hậu môn (lỗ ngoài). Đôi khi, có thể có nhiều lỗ ngoài hoặc các đường rò phức tạp với nhiều nhánh.

Tuyến hậu môn nằm bên trong ống hậu môn sản xuất chất nhầy giúp việc đại tiện dễ dàng hơn. Khi các tuyến này bị tắc nghẽn, vi khuẩn có thể phát triển, dẫn đến hình thành áp xe hậu môn. Nếu áp xe này không được điều trị kịp thời hoặc không thoát mủ hoàn toàn, nó có thể tự vỡ ra và tạo thành một đường hầm mạn tính – chính là đường rò hậu môn.

Theo thống kê tại Việt Nam, tỷ lệ mắc rò hậu môn có xu hướng tăng trong những năm gần đây, đặc biệt ở đối tượng nam giới trưởng thành. Các bệnh viện lớn như Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM hay Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) tiếp nhận nhiều trường hợp rò hậu môn mỗi năm, cho thấy đây là một vấn đề sức khỏe cộng đồng cần được quan tâm. Chi phí điều trị rò hậu môn tại các cơ sở y tế công lập thường dao động từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng tùy thuộc vào mức độ phức tạp của đường rò và phương pháp phẫu thuật.

Nguyên nhân gây rò hậu môn

Các yếu tố chính dẫn đến sự hình thành rò hậu môn bao gồm:

Áp xe hậu môn

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các trường hợp. Khi một ổ áp xe hậu môn không được xử lý hoặc điều trị không dứt điểm, mủ bên trong có thể vỡ ra và tạo nên đường rò mãn tính. Áp xe hậu môn thường phát sinh từ nhiễm trùng các tuyến hậu môn bị tắc.

Nhiễm trùng tuyến hậu môn

Vi khuẩn như E. coli, tụ cầu, liên cầu khuẩn có thể xâm nhập vào tuyến hậu môn, gây viêm nhiễm, tắc nghẽn và dẫn đến hình thành áp xe, từ đó tiến triển thành rò. Điều kiện vệ sinh kém, đặc biệt ở vùng hậu môn, có thể tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

Các bệnh lý nền khác

Một số bệnh lý toàn thân hoặc tại chỗ cũng có thể là yếu tố nguy cơ, bao gồm:

• Bệnh Crohn: Một bệnh viêm ruột mạn tính có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, bao gồm cả vùng hậu môn. Khoảng 25-50% bệnh nhân Crohn có thể phát triển rò hậu môn.
• Bệnh lao: Mặc dù hiếm gặp hơn, bệnh lao cũng có thể gây ra rò hậu môn, đặc biệt ở những vùng có tỷ lệ mắc lao cao như Việt Nam.
• Ung thư hậu môn trực tràng: Trong một số trường hợp, rò hậu môn có thể là dấu hiệu của ung thư.
• Viêm loét đại tràng: Một bệnh viêm ruột khác cũng có thể gây ra các biến chứng quanh hậu môn.
• Giang mai và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác: Có thể gây ra nhiễm trùng và áp xe ở vùng hậu môn.

Chấn thương

Các tổn thương do rặn mạnh khi táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài, chấn thương do tai nạn, hoặc biến chứng từ phẫu thuật vùng hậu môn (như phẫu thuật trĩ, phẫu thuật nứt kẽ hậu môn) cũng có khả năng gây ra rò. Việc rặn quá sức khi đại tiện có thể gây áp lực lên các tuyến hậu môn, dẫn đến tổn thương và nhiễm trùng.

Triệu chứng thường gặp của rò hậu môn

Việc nhận biết sớm các triệu chứng là rất quan trọng để điều trị kịp thời và hiệu quả. Các dấu hiệu điển hình của rò hậu môn bao gồm:

Đau và sưng

Cảm giác sưng và đau nhức thường xuất hiện ở vùng da xung quanh hậu môn. Cơn đau có thể tăng lên khi ngồi, đại tiện, hoặc khi ho, hắt hơi. Vùng da quanh hậu môn có thể sưng đỏ, nóng và căng tức.

Tiết dịch

Một trong những dấu hiệu đặc trưng là sự chảy dịch mủ hoặc dịch có lẫn máu, thường kèm theo mùi hôi khó chịu, từ một lỗ rò nhỏ gần hậu môn. Dịch này có thể gây ẩm ướt, khó chịu và làm bẩn quần lót. Màu sắc của dịch có thể từ vàng đục đến xanh, đôi khi có lẫn máu tươi hoặc máu đông. Lượng dịch tiết ra có thể thay đổi, lúc nhiều lúc ít.

Ngứa và kích ứng

Dịch tiết ra từ đường rò có thể gây kích ứng da quanh hậu môn, dẫn đến ngứa ngáy dữ dội và viêm đỏ. Tình trạng ngứa kéo dài có thể khiến bệnh nhân gãi, gây trầy xước và tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát. Vùng da quanh lỗ rò có thể trở nên sần sùi, dày lên do viêm mạn tính.

Đau khi đại tiện

Bệnh nhân thường cảm thấy đau khi đi đại tiện, đặc biệt khi đường rò bị kích thích hoặc viêm nhiễm. Cơn đau có thể kéo dài sau khi đại tiện, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Sốt và triệu chứng toàn thân

Trong các trường hợp nhiễm trùng nặng hơn, đặc biệt khi có áp xe tái phát hoặc đường rò bị bít tắc, bệnh nhân có thể xuất hiện các triệu chứng toàn thân như sốt cao (trên 38.5°C), ớn lạnh, mệt mỏi, chán ăn và sụt cân. Đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng nhiễm trùng đã lan rộng và cần được can thiệp y tế khẩn cấp.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Nếu bạn phát hiện bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào nghi ngờ rò hậu môn là gì, việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hoặc hậu môn trực tràng là điều cần thiết để được chẩn đoán chính xác và thiết lập phác đồ điều trị kịp thời. Rò hậu môn là một tình trạng mạn tính không thể tự khỏi và có nguy cơ gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được can thiệp y tế đúng lúc.

Các biến chứng có thể bao gồm nhiễm trùng tái phát, hình thành áp xe mới, rò phức tạp với nhiều nhánh, hẹp hậu môn do sẹo sau phẫu thuật, hoặc trong trường hợp hiếm gặp hơn là ung thư hóa đường rò nếu tình trạng viêm nhiễm kéo dài trong nhiều năm.

Để chẩn đoán rò hậu môn, bác sĩ thường sẽ thăm khám lâm sàng, đôi khi kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng như siêu âm qua đường hậu môn, chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng chậu, hoặc nội soi hậu môn trực tràng để xác định vị trí, số lượng và mức độ phức tạp của đường rò. Điều trị rò hậu môn chủ yếu là phẫu thuật, với nhiều kỹ thuật khác nhau như cắt đường rò (fistulectomy), thắt đường rò (ligation of intersphincteric fistula tract – LIFT), hoặc đặt seton (sợi chỉ y tế) để dẫn lưu và kích thích lành vết thương.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.