AST trong xét nghiệm máu là gì? Ý nghĩa và khi nào cần xét nghiệm

AST (Aspartate transaminase) là một enzyme protein quan trọng, hiện diện chủ yếu trong gan, tim, cơ bắp, thận và nhiều cơ quan khác. Enzyme này thường tồn tại ở nồng độ thấp trong máu. Khi các tế bào thuộc những cơ quan này bị tổn thương, AST sẽ được giải phóng vào máu, làm tăng nồng độ enzyme này. Việc xét nghiệm AST hỗ trợ đánh giá tình trạng tổn thương tế bào gan, đồng thời có thể chỉ ra các tổn thương tại tim, hệ cơ xương, thận và được áp dụng để theo dõi tiến trình điều trị.

Vai trò của AST trong cơ thể

AST đóng vai trò như một enzyme chuyển hóa aspartate. Sự hiện diện của AST trong nhiều loại tế bào giúp nó trở thành một chỉ dấu hữu ích cho nhiều tình trạng sức khỏe.

Dấu hiệu tổn thương gan

Khi gan bị tổn thương, ví dụ do viêm gan B, viêm gan C, lạm dụng rượu bia, hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc như paracetamol liều cao, một lượng lớn AST sẽ được phóng thích vào máu. Điều này dẫn đến sự tăng cao đáng kể của chỉ số AST. Chỉ số này đặc biệt nhạy cảm với các tổn thương cấp tính tại gan.

Dấu hiệu tổn thương các cơ quan khác

AST không chỉ hiện diện trong gan mà còn có mặt trong cơ tim, cơ xương, thận và não. Do đó, bất kỳ tổn thương nào tại các cơ quan này cũng có thể dẫn đến sự tăng cao của chỉ số AST trong máu. Ví dụ, sau một cơn nhồi máu cơ tim, nồng độ AST trong máu có thể tăng lên. Tương tự, các chấn thương cơ bắp nghiêm trọng hoặc bệnh lý về thận cũng có thể làm thay đổi chỉ số này.

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm AST?

Các bác sĩ thường yêu cầu thực hiện xét nghiệm AST khi bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ tổn thương gan hoặc các cơ quan khác.

Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Cảm giác mệt mỏi kéo dài, chán ăn, buồn nôn.
• Đau tức ở vùng hạ sườn phải, đặc biệt là đau âm ỉ.
• Biểu hiện vàng da, vàng mắt, đây là dấu hiệu đặc trưng của bệnh gan.
• Ngứa ngáy toàn thân, nước tiểu có màu sẫm (như màu trà đặc).

Ngoài ra, xét nghiệm AST còn được chỉ định để sàng lọc ở những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh gan. Những đối tượng này bao gồm:

• Người có tiền sử viêm gan virus (như viêm gan B, C).
• Người lạm dụng rượu, bia. Theo thống kê từ Bộ Y tế, Việt Nam nằm trong số các quốc gia có mức tiêu thụ rượu bia cao, điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ do rượu và xơ gan.
• Người mắc bệnh tiểu đường hoặc béo phì, vì đây là những yếu tố nguy cơ của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
• Người đang sử dụng các loại thuốc có khả năng gây độc cho gan.

Xét nghiệm AST cũng được dùng để theo dõi hiệu quả điều trị các bệnh lý liên quan đến gan và tim, giúp bác sĩ đánh giá mức độ đáp ứng của bệnh nhân với phác đồ điều trị.

Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm AST

Để hiểu rõ ý nghĩa của chỉ số AST, bác sĩ thường kết hợp nó với các xét nghiệm khác và tình trạng lâm sàng của bệnh nhân.

AST tăng cao

Chỉ số AST tăng cao cho thấy các tế bào gan hoặc các cơ quan khác (như tim, cơ xương, thận) có thể đã chịu tổn thương. Mức độ tăng cao của AST có thể gợi ý mức độ nghiêm trọng của tổn thương, nhưng không phải lúc nào cũng tỷ lệ thuận. Ví dụ, một số bệnh gan cấp tính có thể làm AST tăng vọt, trong khi các bệnh mạn tính có thể chỉ tăng nhẹ hoặc dao động.

Kết hợp với ALT (Alanine aminotransferase)

Xét nghiệm AST thường được tiến hành song song với xét nghiệm ALT. ALT là một enzyme chủ yếu có trong gan, do đó nó được xem là chỉ dấu đặc hiệu hơn cho tổn thương gan so với AST.

Tỷ lệ AST/ALT là một chỉ số quan trọng, giúp bác sĩ xác định chính xác hơn nguyên nhân và mức độ tổn thương gan:

• Nếu tỷ lệ AST/ALT lớn hơn 2, đặc biệt khi AST tăng rất cao, có thể gợi ý tổn thương gan do rượu.
• Nếu ALT tăng cao hơn AST, đặc biệt khi cả hai chỉ số đều tăng đáng kể, thường liên quan đến viêm gan siêu vi cấp tính hoặc tổn thương gan do thuốc.
• Trong trường hợp viêm gan mạn tính, cả AST và ALT thường tăng nhẹ hoặc trung bình.

Ví dụ, tại các bệnh viện lớn ở Việt Nam như Bệnh viện Bạch Mai hay Bệnh viện Chợ Rẫy, việc xét nghiệm AST và ALT luôn được thực hiện đồng thời trong gói xét nghiệm chức năng gan cơ bản, có chi phí thường dao động từ 100.000 đến 200.000 VNĐ.

Theo dõi quá trình điều trị

Chỉ số AST còn cung cấp thông tin hữu ích để theo dõi mức độ đáp ứng của bệnh nhân với phác đồ điều trị. Nếu AST giảm dần về mức bình thường sau khi điều trị, điều đó cho thấy tổn thương đang được kiểm soát hoặc hồi phục. Ngược lại, nếu AST không giảm hoặc tiếp tục tăng, bác sĩ có thể cần điều chỉnh phác đồ hoặc tìm kiếm nguyên nhân khác.

Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm AST

Một số yếu tố có thể làm thay đổi nồng độ AST trong máu mà không nhất thiết là do bệnh lý:

• Vận động mạnh: Tập luyện thể dục cường độ cao, đặc biệt là các bài tập gây tổn thương cơ bắp, có thể làm tăng nhẹ AST tạm thời.
• Thuốc: Một số loại thuốc, kể cả thuốc không kê đơn hoặc thực phẩm chức năng, có thể ảnh hưởng đến chỉ số AST. Bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng.
• Tiêm bắp: Tiêm thuốc vào cơ bắp có thể gây tổn thương cơ cục bộ và làm tăng AST.
• Chấn thương: Các chấn thương vật lý, bỏng nặng cũng có thể làm tăng AST do tổn thương tế bào.

Kết luận

Xét nghiệm AST là một công cụ chẩn đoán quan trọng giúp đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể, đặc biệt là chức năng gan và tim. Tuy nhiên, chỉ số AST cần được diễn giải cẩn thận trong bối cảnh lâm sàng của từng bệnh nhân, kết hợp với các xét nghiệm khác như ALT và các triệu chứng lâm sàng. Bệnh nhân có bất kỳ lo ngại nào về sức khỏe hoặc kết quả xét nghiệm nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán chính xác.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.