Bản lĩnh là gì? 6 yếu tố tạo nên và vai trò quan trọng

Bản lĩnh là phẩm chất tinh thần cốt lõi, bao gồm sự dũng cảm, kiên định, tự chủ, và khả năng điều tiết cảm xúc để đương đầu, vượt qua mọi trở ngại, thử thách trong cuộc sống. Một cá nhân có bản lĩnh dám nghĩ, dám hành động, đồng thời sẵn sàng gánh vác trách nhiệm với những quyết định của mình. Họ giữ được sự tỉnh táo cần thiết để đưa ra các lựa chọn sáng suốt, ngay cả khi đối mặt với áp lực lớn hay nghịch cảnh bất ngờ.

Trong xã hội Việt Nam hiện đại, bản lĩnh không chỉ là yếu tố cá nhân mà còn là phẩm chất được đề cao trong nhiều lĩnh vực, từ kinh doanh đến giáo dục. Các doanh nhân thành đạt như ông Phạm Nhật Vượng của Vingroup hay bà Nguyễn Thị Phương Thảo của Vietjet Air đều được biết đến với bản lĩnh kiên cường, dám nghĩ dám làm, vượt qua nhiều khó khăn để xây dựng nên những tập đoàn lớn mạnh. Điều này cho thấy bản lĩnh không chỉ là lý thuyết mà còn là yếu tố thiết thực dẫn đến thành công.

Các yếu tố kiến tạo nên bản lĩnh

Để hình thành bản lĩnh vững vàng, cần hội tụ những yếu tố sau:

• Dũng cảm: Là sự sẵn lòng đối mặt với nguy hiểm, khó khăn và thách thức mà không hề né tránh hay chùn bước. Dũng cảm biểu hiện qua việc dám làm những điều đúng đắn, ngay cả khi nó đi ngược lại số đông hay phải đối mặt với rủi ro. Ví dụ, một bác sĩ dám thừa nhận sai sót trong chẩn đoán để tìm ra phương pháp điều trị tốt hơn cho bệnh nhân, đó là sự dũng cảm.
• Kiên định: Thể hiện qua sự bền bỉ theo đuổi mục tiêu đã định, không dễ dàng từ bỏ trước bất kỳ trở ngại nào. Kiên định là sức mạnh nội tại giúp một người không nao núng trước những thất bại tạm thời. Chẳng hạn, một startup công nghệ ở TP.HCM có thể phải đối mặt với hàng chục lần gọi vốn thất bại nhưng vẫn kiên định với tầm nhìn của mình cho đến khi đạt được thành công.
• Tự chủ: Chỉ khả năng làm chủ hoàn toàn cảm xúc, suy nghĩ và hành động, từ đó đưa ra quyết định dựa trên lý trí, tránh bị chi phối bởi yếu tố bên ngoài. Người tự chủ không để cảm xúc tiêu cực như sợ hãi hay tức giận làm mờ mắt khi đưa ra các quyết định quan trọng. Họ có thể bình tĩnh phân tích tình hình, dù đó là một cuộc đàm phán thương mại với đối tác nước ngoài hay một cuộc họp căng thẳng với cấp trên.
• Quyết đoán: Khả năng lựa chọn và đưa ra quyết định một cách nhanh chóng, chính xác trong mọi tình huống, đặc biệt là những thời điểm then chốt. Quyết đoán không phải là hấp tấp, mà là khả năng tổng hợp thông tin, đánh giá rủi ro và đưa ra hành động phù hợp trong thời gian ngắn nhất. Một nhà quản lý có bản lĩnh sẽ quyết đoán trong việc sa thải một nhân viên không phù hợp để bảo vệ lợi ích chung của công ty, thay vì chần chừ vì tình cảm cá nhân.
• Chịu trách nhiệm: Sẵn sàng gánh vác hậu quả cho mọi hành động và quyết định của bản thân, không đổ lỗi hay thoái thác. Chịu trách nhiệm là dấu hiệu của sự trưởng thành và đáng tin cậy. Khi có sự cố xảy ra, người có bản lĩnh sẽ nhận trách nhiệm về mình, tìm cách khắc phục và học hỏi từ sai lầm, thay vì tìm lý do biện hộ.
• Tư duy tích cực: Duy trì sự lạc quan, niềm hy vọng và ý chí mạnh mẽ nhằm vượt qua mọi nghịch cảnh, xem khó khăn là cơ hội để trưởng thành. Tư duy tích cực không có nghĩa là mù quáng trước thực tế, mà là khả năng nhìn nhận mặt tích cực trong mọi tình huống, tìm kiếm giải pháp thay vì than vãn. Ví dụ, trong đợt dịch COVID-19 vừa qua, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã biến thách thức thành cơ hội, chuyển đổi mô hình kinh doanh sang trực tuyến và vẫn duy trì được hoạt động, đó là nhờ tư duy tích cực.

Bản lĩnh và dũng cảm: Sự khác biệt tinh tế

Mặc dù có mối liên hệ mật thiết, bản lĩnh không hoàn toàn đồng nghĩa với dũng cảm. Dũng cảm chỉ đơn thuần là hành động đối mặt với nguy hiểm. Một người có thể dũng cảm lao vào đám cháy để cứu người mà không cần suy nghĩ nhiều.

Trong khi đó, bản lĩnh còn bao hàm nhiều khía cạnh rộng hơn như sự tỉnh táo trong suy nghĩ, khả năng đưa ra quyết định sáng suốt và năng lực làm chủ bản thân trong mọi hoàn cảnh, bất kể áp lực hay biến động. Bản lĩnh đòi hỏi tầm nhìn xa hơn, khả năng phân tích và kiểm soát cảm xúc. Ví dụ, một người lãnh đạo có bản lĩnh không chỉ dám đưa ra quyết định khó khăn mà còn phải chịu trách nhiệm cho quyết định đó, đồng thời duy trì sự bình tĩnh để dẫn dắt đội ngũ vượt qua khó khăn. Sự dũng cảm có thể là bộc phát, nhưng bản lĩnh là một phẩm chất được rèn luyện và duy trì liên tục.

Vai trò thiết yếu của bản lĩnh trong cuộc sống

Bản lĩnh đóng vai trò then chốt trong việc giúp mỗi cá nhân:

• Vượt qua giới hạn: Khám phá và khai phá những năng lực tiềm ẩn, từ đó vượt lên trên những giới hạn tưởng chừng như không thể của chính mình. Nhiều vận động viên Việt Nam đã vượt qua chấn thương, tập luyện bền bỉ để đạt huy chương vàng tại các giải đấu quốc tế như SEA Games hay Olympic, đó là minh chứng rõ ràng cho việc bản lĩnh giúp họ vượt qua giới hạn thể chất và tinh thần.
• Đạt được thành công: Là nền tảng vững chắc giúp khẳng định giá trị cá nhân, xây dựng uy tín và gặt hái thành công bền vững trong sự nghiệp và cuộc sống. Trong môi trường kinh doanh cạnh tranh khốc liệt tại Việt Nam, những cá nhân có bản lĩnh sẽ có khả năng đối phó với những biến động thị trường, đàm phán thành công các hợp đồng lớn và duy trì tăng trưởng. Theo thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tỷ lệ doanh nghiệp startup thành công tại Việt Nam trong vòng 5 năm đầu tiên chỉ khoảng 30%, cho thấy sự cần thiết của bản lĩnh để tồn tại và phát triển.
• Vững vàng trước khó khăn: Giúp con người giữ vững lập trường, duy trì sự bình tĩnh và khả năng đối phó hiệu quả với mọi áp lực, sóng gió hay biến động không ngừng của cuộc đời. Khi đối mặt với những biến cố lớn như mất việc làm, khủng hoảng tài chính cá nhân, hay những thách thức trong mối quan hệ, người có bản lĩnh sẽ không suy sụp mà tìm cách thích nghi, học hỏi và vươn lên. Khả năng này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh xã hội hiện đại nhiều biến động như hiện nay.

Bản lĩnh không phải là một phẩm chất bẩm sinh mà là kết quả của quá trình rèn luyện, học hỏi và đối mặt với thử thách. Phát triển bản lĩnh cá nhân chính là chìa khóa để mỗi người tự tin hơn, sống trọn vẹn hơn và đạt được những thành tựu ý nghĩa trong cuộc sống.