Ikigai là gì? Tìm 4 yếu tố Ikigai để sống hạnh phúc

Ikigai (生き甲斐) là một triết lý sống xuất phát từ văn hóa Nhật Bản, mang ý nghĩa sâu sắc là “lý do để tồn tại”, “lẽ sống” hoặc “ý nghĩa đích thực của cuộc đời”. Khái niệm này được hình thành từ sự giao thoa độc đáo của bốn yếu tố cốt lõi: những gì bạn thực sự yêu thích, những kỹ năng bạn sở hữu và thực hiện tốt, những nhu cầu mà thế giới đang cần, và những công việc bạn có thể nhận thù lao xứng đáng. Khi một cá nhân khám phá và áp dụng Ikigai vào cuộc sống hàng ngày, họ cảm nhận được niềm hạnh phúc trọn vẹn, duy trì động lực bền bỉ, và tìm thấy ý nghĩa chân thực trong mọi hành động.

Bốn yếu tố cấu thành Ikigai

Mô hình Ikigai thường được biểu diễn thông qua một biểu đồ Venn với bốn vòng tròn giao nhau, mỗi vòng tròn đại diện cho một khía cạnh riêng biệt:

1. Bạn yêu thích (What you love)

Bao gồm những hoạt động, sở thích, hoặc lĩnh vực mang lại cho bạn niềm vui sâu sắc, khơi gợi đam mê và tạo ra hứng thú bất tận. Việc xác định rõ những điều này là bước đầu tiên để chạm đến Ikigai. Chẳng hạn, một người có thể yêu thích việc viết lách, dành hàng giờ để nghiên cứu và sáng tạo nội dung, không cảm thấy mệt mỏi mà ngược lại, tràn đầy năng lượng. Điều này có thể là chơi nhạc, làm vườn, hay học một ngôn ngữ mới.

2. Bạn giỏi (What you are good at)

Đề cập đến những năng lực, kỹ năng, và tài năng bẩm sinh hoặc được trau dồi mà bạn có thể thực hiện một cách xuất sắc và hiệu quả. Việc nhận diện điểm mạnh giúp bạn phát huy tối đa tiềm năng bản thân. Ví dụ, bạn có thể là một người giỏi giao tiếp, có khả năng thuyết phục người khác. Hoặc bạn là một lập trình viên tài năng, có thể viết những đoạn mã phức tạp một cách nhanh chóng và chính xác. Tại Việt Nam, nhiều bạn trẻ có kĩ năng tốt về công nghệ thông tin, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển phần mềm, được các công ty như FPT Software hay Viettel chú ý.

3. Thế giới cần (What the world needs)

Đây là những vấn đề, thách thức mà xã hội đang đối mặt, hoặc những đóng góp có giá trị mà bạn có thể mang lại cho cộng đồng và toàn cầu. Việc phục vụ một mục đích lớn hơn bản thân sẽ tăng thêm ý nghĩa cho cuộc sống. Một ví dụ cụ thể, thế giới đang cần các giải pháp bền vững cho biến đổi khí hậu, hoặc các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt hơn cho người cao tuổi. Một startup Việt Nam như VNG đã phát triển Zalo, một ứng dụng nhắn tin được hơn 75 triệu người dùng Việt Nam tin dùng, đáp ứng nhu cầu giao tiếp nhanh chóng và tiện lợi của xã hội. Hay như đội ngũ y bác sĩ tại Bệnh viện Chợ Rẫy, họ đang đáp ứng nhu cầu cấp thiết về chăm sóc sức khỏe cho hàng ngàn bệnh nhân mỗi ngày.

4. Bạn có thể được trả tiền cho (What you can be paid for)

Chỉ những công việc, dịch vụ, hoặc hoạt động mà bạn có thể tạo ra thu nhập, đảm bảo cuộc sống ổn định. Sự kết hợp giữa đam mê, năng lực và khả năng tạo ra giá trị kinh tế là yếu tố then chốt để duy trì Ikigai bền vững. Nếu bạn yêu thích viết lách, giỏi viết và thế giới cần nội dung chất lượng, bạn có thể trở thành một copywriter hay blogger và nhận được thù lao xứng đáng. Một người thợ thủ công tại làng nghề Bát Tràng, Hà Nội, có thể vừa yêu nghề, vừa giỏi nặn gốm, sản phẩm của họ được thị trường đón nhận và mang lại thu nhập ổn định.

Tầm quan trọng của việc tìm kiếm Ikigai

Việc chủ động tìm kiếm và thực hành Ikigai mang lại nhiều lợi ích thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống một cách toàn diện:

• Hiểu rõ bản thân: Quá trình này giúp bạn khám phá sâu sắc hơn về những đam mê tiềm ẩn, phát hiện tài năng độc đáo và định hình giá trị cốt lõi của chính mình.
• Hạnh phúc thực sự: Khi sống đúng với Ikigai, bạn cảm nhận được sự hài lòng, an yên nội tại và một tinh thần lạc quan, tích cực trong mọi hoàn cảnh.
• Động lực mạnh mẽ: Ikigai cung cấp một định hướng rõ ràng và là nguồn năng lượng dồi dào, giúp bạn vượt qua mọi thử thách và đạt được mục tiêu đã đề ra. Ví dụ, một người tìm thấy Ikigai trong việc giảng dạy có thể dành hàng giờ chuẩn bị bài giảng, nghiên cứu tài liệu mà không hề cảm thấy áp lực, bởi niềm vui của họ đến từ việc truyền đạt kiến thức và thấy học trò tiến bộ.
• Mối quan hệ chất lượng: Việc theo đuổi Ikigai giúp bạn kết nối với những cá nhân có cùng chí hướng, cùng mục tiêu và sở thích, từ đó hình thành những mối quan hệ bền chặt và ý nghĩa.
• Sự cân bằng: Ikigai không chỉ là về thành công mà còn giúp bạn nhận biết giới hạn của bản thân, từ đó biết “đủ” và duy trì sự hài hòa trong mọi khía cạnh của cuộc sống, từ công việc đến các mối quan hệ cá nhân. Quá trình tìm kiếm Ikigai có thể mất khá nhiều thời gian và sự kiên nhẫn. Đừng gấp gáp, hãy cho phép bản thân thử nghiệm và điều chỉnh.

Cách tìm kiếm Ikigai của bạn

Tìm kiếm Ikigai là một hành trình cá nhân, không có công thức chung cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, bạn có thể bắt đầu bằng cách tự đặt ra những câu hỏi sau và suy nghĩ thật kỹ về chúng:

• Bạn yêu thích điều gì? Hãy liệt kê những hoạt động mà bạn cảm thấy thích thú, làm chúng mà không cần ai thúc giục, và cảm thấy thời gian trôi qua thật nhanh. Có thể là đọc sách, chơi game, nấu ăn, hay hoạt động tình nguyện.
• Bạn giỏi điều gì? Suy nghĩ về những kỹ năng bạn đã được khen ngợi, những lĩnh vực bạn tự tin rằng mình có thể làm tốt hơn người khác. Điều này có thể là kỹ năng giải quyết vấn đề, khả năng lắng nghe, hay năng khiếu nghệ thuật.
• Thế giới cần điều gì? Quan sát xung quanh, đọc tin tức, hoặc tham gia các hoạt động cộng đồng để nhận diện những vấn đề mà xã hội đang cần giải quyết. Ví dụ, nhu cầu về giáo dục cho trẻ em vùng sâu vùng xa, hay các giải pháp thân thiện với môi trường.
• Bạn có thể được trả tiền cho điều gì? Xem xét những kỹ năng và đam mê của bạn có thể chuyển hóa thành một nghề nghiệp, một dịch vụ, hoặc một sản phẩm nào đó có giá trị kinh tế.

Khi đã có những câu trả lời, hãy tìm điểm giao thoa giữa bốn yếu tố này. Có thể bạn cần thử nghiệm nhiều lĩnh vực, học hỏi thêm kỹ năng mới, hoặc tìm kiếm cơ hội làm việc khác nhau để dần dần định hình Ikigai của mình. Nhiều người trẻ ở Việt Nam đang theo đuổi con đường khởi nghiệp, kết hợp đam mê (ví dụ: làm đồ thủ công), kỹ năng (marketing online), nhu cầu thị trường (sản phẩm độc đáo), và khả năng tạo ra thu nhập. Một ví dụ là các cửa hàng bán đồ handmade trên các sàn thương mại điện tử như Shopee hay Lazada, với doanh thu trung bình có thể đạt từ 5 triệu đến 20 triệu đồng mỗi tháng tùy quy mô.

Sống với Ikigai trong cuộc sống hàng ngày

Sau khi xác định được Ikigai, điều quan trọng là làm sao để duy trì và sống với nó mỗi ngày. Ikigai không phải là một đích đến, mà là một quá trình liên tục.

• Tập trung vào giá trị cốt lõi: Luôn giữ trong tâm trí những giá trị mà Ikigai mang lại cho bạn. Khi đối mặt với khó khăn, hãy nhớ lại “lý do để tồn tại” của mình.
• Học hỏi không ngừng: Thế giới luôn thay đổi, và nhu cầu của xã hội cũng vậy. Việc liên tục học hỏi, trau dồi kỹ năng mới giúp Ikigai của bạn thích nghi và phát triển.
• Tìm kiếm sự cân bằng: Đừng để một yếu tố nào quá lấn át. Ví dụ, nếu bạn quá chú trọng vào việc kiếm tiền mà bỏ qua đam mê hay sức khỏe, Ikigai của bạn có thể bị mất cân bằng.
• Kết nối cộng đồng: Chia sẻ Ikigai của bạn với những người xung quanh, tìm kiếm những người có cùng chí hướng. Điều này không chỉ giúp bạn có thêm động lực mà còn tạo ra những giá trị cộng đồng.

Tìm thấy Ikigai không có nghĩa là cuộc sống không còn thử thách. Ikigai giúp bạn có một kim chỉ nam, một nguồn năng lượng nội tại để đối mặt và vượt qua những thử thách đó, sống một cuộc đời ý nghĩa và hạnh phúc. Quá trình này đòi hỏi sự kiên nhẫn, tự khám phá và sẵn lòng học hỏi.