Glucose là gì? Vai trò, hấp thu và chỉ số đường huyết

Glucose (thường được gọi là đường huyết) là một loại đường đơn giản, đóng vai trò then chốt như nguồn năng lượng chính và trực tiếp cho các hoạt động của cơ thể. Chất này được hình thành thông qua quá trình tiêu hóa carbohydrate từ thực phẩm chúng ta tiêu thụ, sau đó được vận chuyển tới các tế bào để tạo ra năng lượng, qua đó hỗ trợ duy trì chức năng của não bộ, cơ bắp và các cơ quan thiết yếu khác. Nồng độ glucose trong máu được kiểm soát chặt chẽ bởi hormone insulin, đảm bảo sự cân bằng cần thiết.

Vai trò của Glucose trong cơ thể

Glucose là “nhiên liệu” thiết yếu, cung cấp năng lượng cho mọi hoạt động của cơ thể, từ quá trình tư duy của não bộ cho đến các cử động của cơ bắp và chức năng của các cơ quan nội tạng. Việc duy trì mức glucose ổn định là rất quan trọng để tránh tình trạng mệt mỏi hay suy giảm chức năng.

Lượng glucose dư thừa sẽ được gan và các tế bào cơ chuyển hóa thành glycogen để dự trữ. Glycogen này sẵn sàng được phân giải trở lại thành glucose khi cơ thể cần bổ sung năng lượng, ví dụ như trong thời gian nhịn ăn hoặc khi ngủ. Đây là một cơ chế dự phòng thông minh của cơ thể.

Ngoài vai trò năng lượng, glucose còn là một thành phần cơ bản trong việc hình thành các phân tử sinh học quan trọng khác như RNA, DNA và các chất mucopolysaccharides, vốn là những cấu trúc không thể thiếu của tế bào.

Quá trình hấp thu và sử dụng Glucose

Quá trình cơ thể hấp thu và sử dụng glucose diễn ra theo các bước tuần tự sau:

1. Tiêu thụ carbohydrate: Bạn bắt đầu bằng việc ăn các loại thực phẩm giàu tinh bột, đường tự nhiên, trái cây, hoặc ngũ cốc. Một bát phở buổi sáng hay một đĩa xôi nếp đều cung cấp lượng carbohydrate đáng kể.

1. Phân hủy: Hệ thống tiêu hóa của cơ thể thực hiện chức năng phân giải phức hợp carbohydrate thành các phân tử đường đơn giản hơn, trong đó có glucose. Quá trình này bắt đầu ngay từ khoang miệng với enzyme amylase trong nước bọt.
2. Hấp thụ vào máu: Các phân tử glucose sau đó được hấp thụ trực tiếp vào dòng máu từ ruột non. Từ đây, glucose sẽ được vận chuyển khắp cơ thể.
3. Vận chuyển đến tế bào: Hormone insulin, được tuyến tụy tiết ra, đóng vai trò như một “chìa khóa” giúp vận chuyển glucose từ máu đi vào bên trong các tế bào. Tuyến tụy, một cơ quan nhỏ nằm phía sau dạ dày, sản xuất insulin liên tục.
4. Tạo năng lượng: Một khi đã vào được tế bào, glucose sẽ được sử dụng để sản xuất năng lượng, hỗ trợ cho hàng loạt các hoạt động sống của cơ thể.

Chỉ số glucose trong máu và tầm quan trọng

Nồng độ glucose trong máu (thường được gọi là đường huyết) thường dao động trong một khoảng nhất định, điển hình là từ 70-100 mg/dL khi cơ thể ở trạng thái đói. Mức này có thể thay đổi nhẹ tùy theo từng cá nhân và các yếu tố khác. Ví dụ, một người khỏe mạnh có thể có mức đường huyết sau ăn 2 giờ dưới 140 mg/dL.

Sau khi ăn, nồng độ đường huyết có xu hướng tăng lên. Để đối phó với điều này, tuyến tụy sẽ tăng cường tiết insulin nhằm giảm lượng đường bằng cách thúc đẩy glucose đi vào tế bào.

Việc theo dõi định kỳ chỉ số glucose trong máu là rất quan trọng, giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn như tiểu đường. Tại Việt Nam, nhiều bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai hay Bệnh viện Chợ Rẫy cung cấp dịch vụ xét nghiệm đường huyết thường quy với chi phí chỉ khoảng 50.000 – 100.000 VNĐ. Điều này hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ điều trị bệnh hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Các vấn đề liên quan đến Glucose

Hạ đường huyết

Tình trạng thiếu hụt glucose khiến các cơ quan không nhận đủ năng lượng, dẫn đến các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, cảm giác ớn lạnh, và trong một số trường hợp nghiêm trọng có thể gây ngất xỉu. Để tránh tình trạng này, nên ăn uống đủ bữa và không bỏ bữa quá lâu. Một số người có thể mang theo kẹo hoặc sữa để sử dụng khi có dấu hiệu hạ đường huyết.

Đái tháo đường

Nếu tuyến tụy không sản xuất đủ insulin hoặc cơ thể không phản ứng hiệu quả với insulin, glucose sẽ không thể đi vào tế bào một cách bình thường. Điều này dẫn đến tình trạng đường huyết cao kéo dài, gây ra bệnh đái tháo đường với nhiều biến chứng nguy hiểm. Theo số liệu từ Bộ Y tế Việt Nam năm 2021, tỷ lệ người trưởng thành mắc bệnh đái tháo đường ước tính khoảng 7.3%, tương đương gần 5 triệu người.

Có hai loại đái tháo đường chính:

• Đái tháo đường type 1: Hệ thống miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy. Người bệnh cần tiêm insulin hàng ngày.
• Đái tháo đường type 2: Cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc các tế bào không phản ứng tốt với insulin (kháng insulin). Đây là loại phổ biến hơn, thường liên quan đến lối sống và di truyền.

Việc quản lý glucose hiệu quả thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ là chìa khóa để duy trì sức khỏe và phòng ngừa biến chứng.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.