Dexamethasone: Công dụng, chỉ định & dạng bào chế

Dexamethasone là một loại corticosteroid tổng hợp mạnh. Hoạt chất này được ứng dụng rộng rãi trong điều trị nhiều tình trạng bệnh lý viêm nhiễm và rối loạn miễn dịch. Dexamethasone mang lại hiệu quả kháng viêm, kháng dị ứng và ức chế hệ miễn dịch. Dexamethasone được chỉ định cho các bệnh như viêm khớp, phản ứng dị ứng nghiêm trọng, hen suyễn, các bệnh về phổi, phù não, và hội chứng suy hô hấp cấp (ARDS) ở bệnh nhân COVID-19 thể nặng. Thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ và được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm viên nén, dung dịch tiêm, thuốc mỡ, thuốc tra mắt và kem bôi ngoài da.

Công dụng chính của Dexamethasone

Dexamethasone là một hoạt chất đa năng với nhiều công dụng quan trọng trong y học:

• Giảm viêm và dị ứng: Dexamethasone được dùng để kiểm soát các bệnh tự miễn, các phản ứng dị ứng cấp tính và nghiêm trọng, hen suyễn, viêm thanh quản, cũng như phù não do khối u hoặc áp xe. Ví dụ, trong các trường hợp dị ứng nặng như sốc phản vệ, tiêm dexamethasone có thể giúp ổn định tình trạng bệnh nhân nhanh chóng.
• Ức chế miễn dịch: Hoạt chất này hỗ trợ giảm thiểu phản ứng quá mức của hệ miễn dịch trong một số bệnh lý cụ thể như lupus ban đỏ hệ thống hoặc viêm mạch.
• Điều trị các tình trạng nguy kịch: Dexamethasone thường được áp dụng trong các trường hợp bệnh nặng như phù não, sốc phản vệ, hoặc như một liệu pháp bổ trợ trong điều trị viêm màng não do phế cầu. Tại Việt Nam, dexamethasone đã được sử dụng rộng rãi trong phác đồ điều trị bệnh nhân COVID-19 nặng, giúp giảm tỷ lệ tử vong đáng kể.
• Ứng dụng trong sản khoa: Trước khi sinh non, Dexamethasone có thể được sử dụng để thúc đẩy quá trình trưởng thành phổi ở thai nhi, nhằm giảm thiểu nguy cơ biến chứng hô hấp. Đây là một biện pháp giúp cải thiện tiên lượng cho trẻ sinh non.

Các dạng bào chế phổ biến

Dexamethasone được sản xuất dưới nhiều dạng thức, phù hợp với từng chỉ định điều trị và đường dùng:

• Dạng uống: Bao gồm viên nén (ví dụ: viên Dexamethasone 0.5mg, 0.75mg), dung dịch uống, và cồn ngọt. Dạng uống thường được dùng cho các bệnh mãn tính hoặc sau giai đoạn cấp tính.
• Dạng tiêm: Dung dịch tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp, cho phép tác dụng nhanh chóng và mạnh mẽ. Dạng tiêm thường được sử dụng trong các trường hợp cấp cứu hoặc khi cần tác dụng toàn thân nhanh chóng, chẳng hạn như tại các bệnh viện lớn ở Việt Nam như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Chợ Rẫy.
• Dạng dùng ngoài: Kem bôi da, thuốc mỡ (ví dụ: cho các tình trạng viêm da, eczema), thuốc tra mắt (cho viêm kết mạc, viêm giác mạc) và thuốc nhỏ mũi (cho viêm mũi dị ứng). Các dạng này được dùng cho các tình trạng tại chỗ, giúp giảm thiểu tác dụng phụ toàn thân.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng Dexamethasone

Dexamethasone là một loại thuốc mạnh, do đó việc sử dụng cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định và sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.

• Thuốc kê đơn: Dexamethasone không phải là thuốc có thể tự ý sử dụng. Việc mua bán và sử dụng cần có đơn của bác sĩ. Tại các nhà thuốc ở Việt Nam, việc bán dexamethasone thường được kiểm soát chặt chẽ.
• Tác dụng phụ tiềm ẩn: Người bệnh có thể trải nghiệm các tác dụng phụ như tăng cân, ảnh hưởng đến khả năng miễn dịch, và giảm sức đề kháng với nhiễm trùng. Sử dụng kéo dài có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn như loãng xương, đục thủy tinh thể, tăng huyết áp, hoặc hội chứng Cushing.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú: Hoạt chất này có khả năng đi qua nhau thai và bài tiết vào sữa mẹ, vì vậy cần hết sức thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Quyết định dùng thuốc phải cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích và nguy cơ.
• Tương tác thuốc: Luôn thông báo cho bác sĩ hoặc nhân viên y tế về việc bạn đang dùng Dexamethasone trước khi thực hiện bất kỳ xét nghiệm hoặc can thiệp y tế nào, để tránh các tương tác không mong muốn với các thuốc khác như thuốc chống đông máu, thuốc điều trị tiểu đường, hoặc vắc xin.
• Không tự ý ngưng thuốc đột ngột: Tránh tự ý ngưng thuốc đột ngột mà không có chỉ dẫn của bác sĩ để hạn chế nguy cơ xảy ra hội chứng cai corticosteroid, có thể gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, đau cơ, đau khớp, hạ huyết áp, và sốt. Việc giảm liều cần được thực hiện từ từ dưới sự giám sát của bác sĩ.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.