Albumin là gì? Chức năng, ý nghĩa xét nghiệm và bất thường

Albumin là một protein huyết tương quan trọng, được tổng hợp chủ yếu tại gan. Nó đóng vai trò trung tâm trong nhiều hoạt động sinh lý của cơ thể, từ việc duy trì cân bằng dịch cho đến vận chuyển các chất thiết yếu. Sự biến động nồng độ albumin trong máu thường là chỉ dấu quan trọng phản ánh tình trạng sức khỏe, đặc biệt là chức năng gan, thận và tình trạng dinh dưỡng.

Chức năng thiết yếu của Albumin

Duy trì áp lực thẩm thấu keo

Chức năng nổi bật nhất của albumin là duy trì áp lực thẩm thấu keo. Áp lực này là yếu tố then chốt giúp giữ nước trong lòng mạch máu, ngăn chặn sự rò rỉ dịch ra ngoài khoảng kẽ (không gian giữa các tế bào và mạch máu). Khi nồng độ albumin giảm, áp lực thẩm thấu keo giảm theo, dẫn đến dịch từ lòng mạch thoát ra ngoài, gây ra tình trạng phù nề. Đây là lý do tại sao bệnh nhân suy gan nặng hoặc hội chứng thận hư thường bị phù toàn thân.

Vận chuyển đa dạng các chất

Albumin hoạt động như một “xe tải” chuyên chở nhiều loại chất quan trọng khắp cơ thể. Nó có khả năng liên kết không đặc hiệu với nhiều hợp chất, bao gồm:

• Axit béo: Vận chuyển axit béo từ mô mỡ đến các tế bào cần năng lượng.
• Vitamin tan trong dầu: Chẳng hạn vitamin A, D, E, K cần albumin để di chuyển trong môi trường nước của máu.
• Hormone steroid: Như cortisol, estrogen, testosterone được vận chuyển ở dạng liên kết với albumin để đảm bảo nồng độ ổn định và phân phối đến các cơ quan mục tiêu.
• Bilirubin: Sản phẩm thoái hóa của hồng cầu, cần albumin để vận chuyển đến gan và được đào thải.
• Thuốc: Nhiều loại thuốc, đặc biệt là thuốc có tính axit, liên kết với albumin. Sự liên kết này ảnh hưởng đến dược động học của thuốc, bao gồm sự phân bố, chuyển hóa và đào thải. Ví dụ, thuốc kháng sinh như penicillin hay thuốc chống đông máu warfarin có tỷ lệ liên kết với albumin cao.

Hỗ trợ thải độc

Albumin cũng góp phần vào quá trình loại bỏ một số chất độc hại nội sinh và ngoại sinh khỏi cơ thể. Bằng cách liên kết với các chất này, albumin giúp ngăn chúng gây tổn thương cho tế bào và mô, đồng thời hỗ trợ vận chuyển chúng đến gan để chuyển hóa hoặc thận để đào thải.

Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm Albumin

Xét nghiệm albumin là một trong những xét nghiệm máu cơ bản và quan trọng, cung cấp thông tin giá trị về tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

Đánh giá chức năng gan

Gan là cơ quan sản xuất chính albumin. Do đó, nồng độ albumin trong máu là một chỉ số đáng tin cậy để đánh giá khả năng tổng hợp protein của gan.

• Albumin giảm: Thường là dấu hiệu của suy giảm chức năng gan nghiêm trọng và kéo dài, như trong các bệnh xơ gan, viêm gan mạn tính, hoặc ung thư gan. Trong bệnh xơ gan ở Việt Nam, nồng độ albumin thường được sử dụng để đánh giá mức độ nặng của bệnh theo thang điểm Child-Pugh.
• Albumin bình thường: Cho thấy chức năng tổng hợp của gan vẫn được duy trì tốt.

Đánh giá chức năng thận

Thận có vai trò lọc máu và tái hấp thu các protein cần thiết cho cơ thể. Trong trường hợp chức năng thận bị suy giảm, đặc biệt là ở cầu thận, albumin có thể bị thất thoát vào nước tiểu, một tình trạng gọi là albumin niệu (hoặc microalbumin niệu nếu lượng nhỏ).

• Albumin niệu: Là dấu hiệu sớm của tổn thương thận, thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường hoặc tăng huyết áp không được kiểm soát tốt. Ví dụ, tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai hay Bệnh viện Chợ Rẫy, xét nghiệm microalbumin niệu là một phần quan trọng trong sàng lọc và theo dõi biến chứng thận ở bệnh nhân tiểu đường.
• Hội chứng thận hư: Một bệnh lý thận đặc trưng bởi sự mất protein lớn qua nước tiểu, dẫn đến giảm albumin máu nghiêm trọng và phù toàn thân.

Chẩn đoán và theo dõi bệnh lý

Xét nghiệm albumin cung cấp thông tin giá trị, hỗ trợ các bác sĩ trong việc chẩn đoán bệnh, theo dõi tiến triển của tình trạng sức khỏe và đánh giá hiệu quả điều trị của bệnh nhân. Nồng độ albumin cũng liên quan đến tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân. Suy dinh dưỡng protein-năng lượng kéo dài có thể dẫn đến giảm tổng hợp albumin.

Các tình trạng bất thường của Albumin

Giảm albumin máu (Hypoalbuminemia)

Đây là tình trạng phổ biến hơn và thường là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Nguyên nhân gây giảm albumin máu rất đa dạng:

• Giảm sản xuất:
• Bệnh gan nặng: Xơ gan, viêm gan mạn tính, ung thư gan. Gan bị tổn thương không thể sản xuất đủ albumin.
• Suy dinh dưỡng: Thiếu protein nghiêm trọng trong chế độ ăn, thường gặp ở người cao tuổi, người bệnh mạn tính, hoặc các trường hợp kém hấp thu dưỡng chất.
• Tăng mất albumin:
• Bệnh thận: Hội chứng thận hư, viêm cầu thận, nơi albumin bị mất qua nước tiểu.
• Bệnh đường tiêu hóa: Viêm ruột mạn tính (như bệnh Crohn, viêm loét đại tràng), rò protein qua đường ruột.
• Bỏng nặng: Mất protein và dịch qua các vùng da bị tổn thương.
• Xuất huyết cấp tính: Mất máu lớn.
• Tăng phân hủy albumin: Xảy ra trong các tình trạng viêm nhiễm cấp tính hoặc mạn tính, nhiễm trùng nặng (nhiễm trùng huyết), hoặc ung thư.
• Tăng thể tích dịch: Trong một số trường hợp, như truyền dịch quá mức, có thể làm pha loãng máu và giảm nồng độ albumin tương đối, mặc dù tổng lượng albumin không thay đổi.

Triệu chứng của giảm albumin máu bao gồm phù nề (ở chân, mặt, bụng), mệt mỏi, yếu cơ.

Tăng albumin máu (Hyperalbuminemia)

Tình trạng tăng albumin máu ít phổ biến hơn và thường không phải là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng. Nguyên nhân chính của tăng albumin máu là:

• Mất nước nghiêm trọng: Khi cơ thể bị mất nước nặng (do nôn mửa, tiêu chảy, sốt cao, không uống đủ nước), nồng độ các chất trong máu, bao gồm cả albumin, trở nên cô đặc hơn. Ví dụ, một người bị tiêu chảy cấp do ngộ độc thực phẩm có thể có albumin tăng nhẹ do mất nước.
• Hiếm khi do tăng sản xuất: Rất hiếm khi xảy ra.

Để có kết quả xét nghiệm chính xác, bệnh nhân cần tránh các yếu tố gây mất nước trước khi lấy máu.

Tóm lại, albumin không chỉ là một protein đơn thuần mà còn là một chỉ dấu sinh học quan trọng, giúp các bác sĩ đánh giá tổng thể tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, đặc biệt là chức năng gan, thận và dinh dưỡng. Việc theo dõi nồng độ albumin trong máu là một phần không thể thiếu trong quản lý nhiều bệnh lý mạn tính và cấp tính.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán chính xác.