Adrenalin: Tác dụng, vai trò và chỉ định trong y tế

Adrenalin, hay còn gọi là epinephrin, là một hormone tự nhiên được sản xuất bởi tuyến thượng thận. Nó cũng là một loại thuốc thiết yếu với nhiều tác dụng sinh lý quan trọng, đặc biệt trong phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy”. Hormone này giúp gia tăng nhịp tim, huyết áp, nồng độ đường trong máu và lưu lượng máu đến cơ bắp, chuẩn bị cơ thể đối phó với các tình huống khẩn cấp. Trong y học, adrenalin được chỉ định là thuốc cấp cứu trong các trường hợp nghiêm trọng như sốc phản vệ, ngừng tim, cơn hen phế quản nặng và tình trạng hạ huyết áp do sốc nhiễm trùng.

Vai trò của Adrenalin trong cơ thể

Adrenalin đóng vai trò trung tâm trong việc điều hòa nhiều chức năng sống còn của cơ thể, đặc biệt khi đối mặt với căng thẳng hoặc nguy hiểm.

– Phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy”: Adrenalin được giải phóng nhanh chóng khi cơ thể trải qua các cảm xúc mạnh như sợ hãi, tức giận hoặc hưng phấn tột độ. Hormone này kích hoạt các phản ứng sinh lý cần thiết để đối phó hoặc thoát khỏi nguy hiểm. Ví dụ, khi một người bất ngờ thấy chó dữ lao đến, tuyến thượng thận sẽ tiết adrenalin ngay lập tức, khiến tim đập nhanh hơn, cơ bắp căng cứng, sẵn sàng cho việc bỏ chạy hoặc phòng vệ.

• Hỗ trợ chức năng nội tạng: Hormone này điều hòa các chức năng thiết yếu của cơ thể, bao gồm hô hấp, đồng thời tăng cường lưu lượng máu tới các cơ bắp và gia tăng thể tích máu do tim bơm ra mỗi phút. Điều này lý giải tại sao khi hồi hộp, chúng ta thường cảm thấy tim đập mạnh và thở dốc.
• Giãn đồng tử: Dưới tác động của adrenalin, đồng tử mắt sẽ giãn rộng, từ đó cải thiện khả năng quan sát và tầm nhìn trong các tình huống cần phản ứng nhanh.
• Tăng đường huyết: Một tác dụng quan trọng khác của adrenalin là thúc đẩy quá trình tăng nồng độ đường trong máu, cung cấp năng lượng tức thì cho cơ thể. Điều này đặc biệt hữu ích trong các tình huống cần năng lượng đột ngột để hoạt động thể chất cường độ cao.
• Nguồn gốc giải phóng: Adrenalin được tổng hợp và giải phóng chủ yếu từ tuyến thượng thận, bên cạnh đó, một số tế bào thần kinh chuyên biệt trong tủy sống cũng có khả năng sản xuất hormone này.

Tác dụng của thuốc Adrenalin trong y tế

Trong lĩnh vực y tế, adrenalin là một loại thuốc cấp cứu không thể thiếu, được sử dụng trong nhiều tình huống nguy kịch để cứu sống bệnh nhân.

– Cấp cứu sốc phản vệ: Đây là phương pháp điều trị khẩn cấp hàng đầu cho các phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng. Adrenalin giúp giảm thiểu tình trạng phù nề phế quản, co thắt đường thở và các triệu chứng đe dọa tính mạng khác một cách nhanh chóng. Ví dụ, trong trường hợp một bệnh nhân bị sốc phản vệ sau khi ăn tôm, tiêm adrenalin có thể giúp mở đường thở, ổn định huyết áp và ngăn chặn tình trạng suy hô hấp. Tại các bệnh viện lớn ở Việt Nam như Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) hay Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM), adrenalin luôn có sẵn trong các bộ kit cấp cứu sốc phản vệ.

• Hồi sức tim phổi: Trong các tình huống ngừng tim, adrenalin được sử dụng như một phần không thể thiếu của quy trình hồi sức tim phổi để kích thích hoạt động của tim. Thuốc giúp tăng cường khả năng co bóp của cơ tim và cải thiện tuần hoàn máu đến các cơ quan quan trọng.
• Điều trị hen phế quản nặng: Thuốc này có khả năng làm giảm phù nề đường thở và cải thiện đáng kể dung tích sống của phổi trong các cơn hen cấp tính, hỗ trợ bệnh nhân hô hấp dễ dàng hơn. Bệnh nhân hen nặng thường được chỉ định dùng adrenalin qua đường khí dung hoặc tiêm để làm giãn phế quản nhanh chóng.
• Tăng huyết áp: Adrenalin được chỉ định để nâng cao huyết áp trong các tình trạng sốc, bao gồm sốc nhiễm trùng hoặc các loại sốc khác, giúp duy trì tuần hoàn máu ổn định. Trong các trường hợp sốc nhiễm trùng nặng, bác sĩ có thể sử dụng adrenalin truyền tĩnh mạch để duy trì huyết áp trung bình trên 65 mmHg, đảm bảo tưới máu các cơ quan.
• Hỗ trợ trong phẫu thuật: Để kéo dài hiệu quả của thuốc gây tê cục bộ, adrenalin có thể được thêm vào dung dịch gây tê. Điều này giúp co mạch máu tại chỗ tiêm, làm chậm quá trình hấp thu thuốc gây tê vào máu, từ đó kéo dài thời gian gây tê và giảm chảy máu trong quá trình phẫu thuật. Đây là một kỹ thuật phổ biến trong nha khoa hoặc các tiểu phẫu.

Cách dùng và tác dụng phụ

Việc sử dụng adrenalin cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định và giám sát y tế do tính chất mạnh mẽ của thuốc.

– Cách dùng: Adrenalin có thể được dùng theo nhiều đường khác nhau tùy thuộc vào tình trạng khẩn cấp và chỉ định y tế, bao gồm tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch, tiêm dưới da, tiêm nội soi, hoặc pha loãng để hít qua đường hô hấp, thậm chí tiêm vào nội khí quản. Đối với sốc phản vệ, tiêm bắp là lựa chọn ưu tiên tại Việt Nam, thường là 0.3-0.5mg cho người lớn.

• Tác dụng phụ: Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm cảm giác lo âu, run rẩy, chóng mặt, nhịp tim nhanh, đánh trống ngực, đổ mồ hôi và da xanh xao. Lưu ý rằng việc sử dụng quá liều hoặc tiêm tĩnh mạch quá nhanh có thể dẫn đến các vấn đề tim mạch nghiêm trọng như loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, hoặc thậm chí đột quỵ, đôi khi đe dọa tính mạng.

Lưu ý quan trọng: Thuốc Adrenalin là một loại thuốc kê đơn và cần được sử dụng dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ hoặc chuyên viên y tế. Việc tự ý sử dụng hoặc điều chỉnh liều lượng có thể gây nguy hiểm. Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia để được chỉ định liều lượng phù hợp và an toàn nhất. Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.