Kumquat là gì? Đặc điểm, công dụng, cách ăn

Kumquat (hay còn được biết đến với tên gọi Kim quất hoặc tắc) là một loại cây ăn quả thuộc họ cam quýt, đặc trưng bởi những quả nhỏ màu cam vàng, sở hữu phần vỏ ngọt và thịt quả chua thanh. Điểm đặc biệt của loại quả này là vỏ có thể ăn được, vì vậy người dùng thường thưởng thức chúng trực tiếp, chế biến thành mứt, ép lấy nước hoặc dùng để trang trí món ăn. Cây kumquat có nguồn gốc từ Trung Quốc và được xem là biểu tượng của sự may mắn, đặc biệt phổ biến trong các dịp Tết Nguyên Đán tại Việt Nam.

Đặc điểm nổi bật của kumquat

Kumquat có những đặc điểm riêng biệt khiến chúng trở nên khác lạ và độc đáo so với các loại trái cây có múi khác.

Quả kumquat

Quả kumquat có kích thước khiêm tốn, thường chỉ bằng một quả ô liu lớn, đường kính khoảng 2-4 cm. Hình dáng của chúng có thể là tròn hoặc thuôn dài, tùy thuộc vào giống. Khi chín hoàn toàn, quả chuyển sang màu cam vàng rực rỡ, nhìn rất bắt mắt. Vỏ quả mỏng, mịn và có nhiều tuyến dầu li ti, tạo nên mùi thơm đặc trưng.

Hương vị kumquat

Một trong những điểm làm nên sự độc đáo của kumquat là hương vị. Phần vỏ ngoài mang vị ngọt dịu, thơm nhẹ. Trong khi đó, thịt quả lại có vị chua đặc trưng, đôi khi hơi đắng nhẹ ở phần hạt. Sự kết hợp giữa vị ngọt của vỏ và vị chua của thịt quả tạo nên một trải nghiệm thưởng thức độc đáo, khó lẫn. Người ăn có thể cảm nhận được sự bùng nổ của hương vị khi cắn cả quả.

Cây kumquat

Đây là loại cây thân gỗ nhỏ, thuộc dạng cây bụi hoặc cây nhỏ, thường cao từ 2.5 đến 4.5 mét. Cây kumquat có khả năng giữ lá xanh quanh năm, tạo bóng mát và vẻ đẹp cho không gian. Lá cây màu xanh đậm, bóng. Đôi khi, trên thân và cành cây xuất hiện gai nhỏ. Cây cho ra những bông hoa trắng tinh khôi, nhỏ nhắn, tỏa hương thơm dịu mát, quyến rũ, đặc biệt vào mùa hoa, thu hút nhiều loài côn trùng thụ phấn.

Phân loại kumquat

Mặc dù trước đây kumquat từng được xếp vào chi Fortunella, các nghiên cứu phân tích bộ gen hiện đại đã chỉ ra rằng kumquat có mối liên hệ mật thiết với chi Citrus (chi cam quýt). Hiện nay, một số nhà thực vật học xếp kumquat vào chi Citrus, trong khi số khác vẫn giữ nguyên chi Fortunella hoặc coi chúng là một nhóm con của Citrus. Điều này cho thấy sự phức tạp trong việc phân loại thực vật và sự tiến bộ của khoa học di truyền.

Các ứng dụng và công dụng của kumquat

Kumquat không chỉ là một loại trái cây ngon mà còn có nhiều ứng dụng trong ẩm thực, y học cổ truyền và trang trí, mang lại nhiều lợi ích cho con người.

Trong ẩm thực

Kumquat được sử dụng đa dạng trong ẩm thực Việt Nam và nhiều nơi trên thế giới. Người ta có thể ăn tươi cả quả, bao gồm cả vỏ, để tận hưởng trọn vẹn hương vị độc đáo. Kumquat cũng được chế biến thành mứt dẻo, mứt sệt, với vị chua ngọt hài hòa, dùng để ăn kèm bánh mì hoặc làm nhân bánh. Nước ép kumquat là thức uống giải khát tuyệt vời, đặc biệt khi pha thêm mật ong hoặc đường. Ngoài ra, kumquat còn được dùng để pha trà, tạo hương vị thanh mát, dễ chịu. Trong các nhà hàng sang trọng ở TP.HCM, kumquat thường được dùng để tô điểm cho các món ăn và đồ uống, tăng thêm tính thẩm mỹ và hương vị, ví dụ như trang trí ly cocktail hoặc salad.

Trong y học cổ truyền

Vỏ quả kumquat chứa hàm lượng đáng kể pectin, vitamin C cùng nhiều dưỡng chất thiết yếu khác như chất xơ, chất chống oxy hóa. Trong y học cổ truyền, kumquat được xem là vị thuốc có tác dụng bồi bổ sức khỏe, giải nhiệt cơ thể. Đặc biệt, kumquat thường được dùng để hỗ trợ điều trị ho, viêm họng. Ví dụ, bài thuốc dân gian phổ biến là kumquat chưng đường phèn hoặc mật ong, rất hiệu quả cho người bị ho khan hoặc ho có đờm. Vitamin C dồi dào trong kumquat cũng giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật.

Trong trang trí

Với vẻ ngoài tươi tắn, màu sắc rực rỡ và ý nghĩa tốt lành, cây kumquat thường được lựa chọn làm cây cảnh và vật trang trí nội thất, đặc biệt vào dịp Tết Âm lịch tại Việt Nam. Các chậu kumquat trĩu quả được bày bán khắp các chợ hoa Tết như chợ hoa Quảng Bá (Hà Nội) hay chợ hoa Hồ Thị Kỷ (TP.HCM), mang đến không khí xuân tràn đầy, biểu tượng cho sự sung túc, may mắn và tài lộc. Nhiều gia đình còn trồng kumquat trong vườn nhà để làm đẹp cảnh quan và thu hoạch quả.

Sự khác biệt của kumquat so với các loại cam quýt khác

Kumquat có những điểm khác biệt rõ ràng so với các loại cam quýt phổ biến khác như cam, quýt, bưởi, chanh.

Kích thước

Kumquat được công nhận là loại quả có múi nhỏ nhất, với kích thước thường chỉ tương đương một quả ô liu lớn. Trong khi đó, các loại cam quýt khác thường có kích thước lớn hơn nhiều, từ quả chanh nhỏ cho đến quả bưởi khổng lồ. Sự nhỏ bé này giúp kumquat dễ dàng được ăn trực tiếp cả quả mà không cần cắt gọt.

Cách thức tiêu thụ

Đây là điểm khác biệt đáng chú ý nhất. Khác biệt so với hầu hết các loại cam quýt khác mà vỏ thường đắng hoặc khó ăn, vỏ của kumquat hoàn toàn có thể ăn được cùng với phần thịt bên trong. Điều này mang lại trải nghiệm thưởng thức độc đáo, khi vị ngọt của vỏ hòa quyện với vị chua của ruột, tạo nên một hương vị phức tạp và thú vị. Người tiêu dùng thường thích ăn kumquat trực tiếp để cảm nhận trọn vẹn sự kết hợp này.

Khả năng chịu lạnh

Kumquat thể hiện khả năng chống chịu với nhiệt độ thấp tốt hơn đáng kể so với nhiều giống cam quýt khác. Điều này cho phép chúng phát triển và sinh trưởng ở những vùng khí hậu lạnh hơn, mở rộng phạm vi trồng trọt. Ví dụ, kumquat có thể trồng thành công ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam, nơi có mùa đông lạnh, trong khi nhiều giống cam quýt nhiệt đới khác sẽ gặp khó khăn. Khả năng chịu lạnh tốt cũng giúp kumquat trở thành lựa chọn phổ biến cho cây cảnh vào mùa đông.

Kumquat là một loại quả độc đáo, không chỉ mang lại hương vị thơm ngon mà còn chứa nhiều dưỡng chất và có giá trị văn hóa. Từ ẩm thực đến y học và trang trí, kumquat đã khẳng định vị trí đặc biệt của mình trong đời sống.