Furosemide: Công dụng, cơ chế, liều dùng và lưu ý

Furosemide là một loại thuốc lợi tiểu mạnh thuộc nhóm quai, được sử dụng rộng rãi trong y học để giảm lượng chất lỏng dư thừa trong cơ thể. Thuốc này đóng vai trò thiết yếu trong việc quản lý nhiều tình trạng bệnh lý, từ phù nề do suy tim đến các vấn đề về gan và thận. Việc hiểu rõ về furosemide giúp người bệnh sử dụng thuốc an toàn và hiệu quả hơn.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.

Furosemide là gì?

Furosemide là thuốc lợi tiểu quai, có tác dụng nhanh và mạnh mẽ. Cơ chế hoạt động của thuốc tập trung vào việc ức chế quá trình tái hấp thu natri và clorua tại nhánh lên của quai Henle trong thận. Điều này dẫn đến sự gia tăng bài tiết các ion này cùng với nước, làm tăng thể tích nước tiểu và giảm lượng dịch tích tụ trong cơ thể. Thuốc được kê đơn để điều trị các tình trạng liên quan đến việc giữ nước quá mức.

Công dụng chính của Furosemide

Furosemide được chỉ định cho nhiều tình trạng khác nhau, chủ yếu liên quan đến việc loại bỏ chất lỏng dư thừa:

Giảm phù nề

Đây là công dụng nổi bật nhất của furosemide. Thuốc giúp giảm sưng do tích tụ nước và muối, thường gặp ở bệnh nhân:

• Suy tim sung huyết: Khi tim không bơm máu hiệu quả, dịch có thể tích tụ trong phổi, chân và các bộ phận khác của cơ thể. Furosemide giúp loại bỏ dịch này, cải thiện triệu chứng khó thở và sưng phù. Tại Việt Nam, suy tim là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện và tử vong do bệnh tim mạch. Theo thống kê từ Bộ Y tế, tỷ lệ mắc suy tim có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở người lớn tuổi.
• Xơ gan: Gan bị tổn thương nghiêm trọng có thể dẫn đến tích tụ dịch trong ổ bụng (cổ trướng) và chân. Furosemide được dùng để kiểm soát tình trạng này.
• Các bệnh lý về thận: Trong một số bệnh thận, khả năng lọc của thận bị suy giảm, dẫn đến giữ nước. Furosemide hỗ trợ thận bài tiết dịch.

Điều trị phù phổi cấp

Phù phổi cấp là một tình trạng y tế khẩn cấp, khi dịch tích tụ nhanh chóng trong phổi, gây khó thở nghiêm trọng. Furosemide có tác dụng làm thuyên giảm nhanh chóng tình trạng ứ máu tại phổi, giúp cải thiện hô hấp cấp tính. Đây là một trong những chỉ định quan trọng nhất của thuốc trong cấp cứu.

Kiểm soát tăng huyết áp

Mặc dù không phải là thuốc điều trị tăng huyết áp hàng đầu, furosemide vẫn được sử dụng để hạ huyết áp, đặc biệt ở những bệnh nhân có kèm theo bệnh lý thận hoặc suy tim. Bằng cách giảm thể tích máu, thuốc giúp giảm áp lực lên thành mạch, từ đó hạ huyết áp.

Hạ tăng calci máu

Trong những trường hợp nồng độ canxi trong máu tăng cao (tăng calci máu), furosemide có thể được sử dụng để thúc đẩy quá trình đào thải canxi qua đường tiết niệu. Điều này giúp đưa nồng độ canxi trong máu về mức cân bằng, giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm.

Cơ chế tác dụng của Furosemide

Cơ chế tác dụng của furosemide là điểm mấu chốt tạo nên hiệu quả lợi tiểu mạnh mẽ của nó. Thuốc tác động chủ yếu tại quai Henle trong thận, cụ thể là ở nhánh lên dày. Tại đây, furosemide ức chế hệ thống đồng vận chuyển natri-kali-clorua (NKCC2). Hệ thống này chịu trách nhiệm tái hấp thu khoảng 25% lượng natri, kali và clorua được lọc qua cầu thận.

Khi NKCC2 bị ức chế, quá trình tái hấp thu các ion này bị đình trệ, dẫn đến tăng nồng độ natri, kali và clorua trong dịch lọc. Nước sẽ đi theo các ion này ra ngoài qua đường tiết niệu, tạo ra hiệu ứng lợi tiểu mạnh mẽ.

Ngoài ra, furosemide còn có khả năng gây giãn tĩnh mạch, làm giảm thể tích máu trở về tim. Điều này đặc biệt hữu ích trong các tình trạng như phù phổi cấp, giúp giảm gánh nặng cho tim.

Cách dùng và liều lượng

Furosemide là thuốc kê đơn, do đó, việc sử dụng thuốc phải tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ. Liều lượng sử dụng sẽ được điều chỉnh linh hoạt dựa trên tình trạng bệnh lý cụ thể, mức độ nặng của bệnh, khả năng đáp ứng điều trị của từng bệnh nhân và các thuốc khác đang sử dụng.

• Dạng bào chế: Furosemide thường có sẵn dưới dạng viên nén để uống và dung dịch tiêm (tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp).
• Liều khởi đầu: Liều khởi đầu thông thường cho người lớn có thể dao động từ 20mg đến 80mg mỗi ngày, tùy thuộc vào chỉ định.
• Liều duy trì: Bác sĩ sẽ điều chỉnh liều lượng để đạt được hiệu quả mong muốn với liều thấp nhất có thể.
• Thời điểm dùng: Thuốc uống thường được khuyến nghị dùng vào buổi sáng để tránh đi tiểu đêm làm gián đoạn giấc ngủ.

Tại Việt Nam, các bệnh viện và phòng khám đều có sẵn furosemide dưới nhiều dạng và hàm lượng khác nhau, từ viên nén 40mg đến ống tiêm 20mg/2ml. Giá thành của furosemide tương đối phải chăng, một vỉ 10 viên 40mg có thể có giá chỉ khoảng 5.000 VNĐ – 15.000 VNĐ tùy nhà sản xuất và nhà thuốc.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng Furosemide

Furosemide là một thuốc mạnh, vì vậy cần có những lưu ý đặc biệt để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

Thuốc kê đơn

Tuyệt đối không tự ý sử dụng furosemide mà không có sự chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa. Tự ý dùng thuốc có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh lý. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi bắt đầu hoặc ngừng sử dụng thuốc.

Tác dụng phụ

Một số tác dụng không mong muốn có thể xảy ra khi dùng furosemide bao gồm:

• Mất nước và mất cân bằng điện giải: Đây là tác dụng phụ phổ biến nhất do thuốc làm tăng bài tiết nước và ion. Có thể dẫn đến giảm kali máu, natri máu, magie máu, và canxi máu. Các triệu chứng có thể là mệt mỏi, chuột rút, yếu cơ, tim đập nhanh hoặc không đều.
• Rối loạn tiêu hóa: Buồn nôn, nôn, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Suy giảm thính lực: Hiếm gặp nhưng có thể xảy ra, đặc biệt khi dùng liều cao hoặc tiêm tĩnh mạch nhanh.
• Huyết áp thấp: Do giảm thể tích máu, có thể gây chóng mặt, choáng váng khi đứng dậy.
• Phản ứng dị ứng: Phát ban, ngứa, nổi mề đay.
• Tăng đường huyết: Một số trường hợp có thể bị tăng đường huyết nhẹ.
• Tăng acid uric máu: Có thể làm trầm trọng thêm bệnh gout.

Thận trọng đặc biệt

Cần hết sức thận trọng khi áp dụng furosemide cho những bệnh nhân có các tình trạng sau:

• Tiền sử mẫn cảm với nhóm sulfonamid: Furosemide là một dẫn xuất của sulfonamid, do đó bệnh nhân dị ứng với sulfonamid có thể phản ứng chéo.
• Người bệnh phì đại tuyến tiền liệt hoặc bí tiểu: Thuốc có thể làm tăng lượng nước tiểu, gây khó khăn hơn cho người bệnh có vấn đề về đường tiểu dưới.
• Suy thận nặng: Cần theo dõi chức năng thận và điện giải chặt chẽ.
• Bệnh gan nặng: Có thể làm tăng nguy cơ bệnh não gan.
• Bệnh gout: Furosemide có thể làm tăng nồng độ acid uric.
• Đái tháo đường: Thuốc có thể ảnh hưởng đến kiểm soát đường huyết.

Tương tác thuốc

Furosemide có thể tương tác với nhiều loại thuốc khác, làm tăng nguy cơ tác dụng phụ hoặc giảm hiệu quả điều trị. Một số tương tác quan trọng bao gồm:

• Kháng sinh nhóm aminoglycoside (ví dụ: gentamicin): Tăng nguy cơ độc tính trên tai và thận.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs – ví dụ: ibuprofen, naproxen): Có thể làm giảm tác dụng lợi tiểu của furosemide.
• Digoxin: Tăng nguy cơ độc tính của digoxin do hạ kali máu.
• Lithium: Furosemide có thể làm tăng nồng độ lithium trong máu, gây độc tính.
• Thuốc hạ huyết áp khác: Tăng nguy cơ hạ huyết áp quá mức.

Luôn thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng, bao gồm cả thuốc không kê đơn, vitamin và thực phẩm chức năng.

Phụ nữ mang thai và cho con bú

• Phụ nữ mang thai: Furosemide có thể đi qua nhau thai và tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi. Việc sử dụng thuốc trong thai kỳ chỉ nên được cân nhắc khi lợi ích điều trị cho mẹ vượt trội so với rủi ro tiềm ẩn cho thai nhi, và phải theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ chuyên khoa.
• Phụ nữ cho con bú: Furosemide có thể ức chế quá trình tiết sữa và bài tiết vào sữa mẹ. Do đó, cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích điều trị cho mẹ và nguy cơ cho trẻ bú mẹ. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ có thể khuyến nghị ngừng cho con bú trong thời gian điều trị bằng thuốc này.

Theo dõi trong quá trình điều trị

Khi sử dụng furosemide, người bệnh cần được theo dõi định kỳ các chỉ số sau:

• Điện giải đồ: Đặc biệt là nồng độ kali, natri, clorua, magie và canxi trong máu.
• Chức năng thận: Creatinine và BUN.
• Huyết áp: Đặc biệt là huyết áp khi đứng (huyết áp tư thế).
• Cân nặng hàng ngày và lượng nước tiểu: Để đánh giá hiệu quả của thuốc và tình trạng cân bằng dịch.

Furosemide là một công cụ mạnh mẽ trong điều trị các tình trạng liên quan đến giữ nước và phù nề. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ để đảm bảo an toàn và đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.