NPV là gì? Ý nghĩa và cách tính giá trị hiện tại ròng

NPV là gì? Ý nghĩa và cách tính giá trị hiện tại ròng – Chuyện không chỉ của dân tài chính

Tuần trước, khi tôi đang ngồi nhâm nhi ly cà phê sữa đá đậm đặc ở quán vỉa hè quen thuộc trên đường Nguyễn Trãi, Quận 5, nhìn dòng người xe tấp nập, bỗng nghe loáng thoáng hai anh em ngồi bàn bên cạnh đang tranh luận về chuyện mở một chuỗi cửa hàng tiện lợi. Anh lớn thì cứ khăng khăng “phải tính NPV cho kỹ vào, không là đổ sông đổ bể hết”, còn cậu em thì gãi đầu gãi tai “NPV là cái quái gì, nghe sao mà hàn lâm thế!”. Nghe vậy, tôi chợt nghĩ, cái khái niệm này, tưởng chừng chỉ dành cho dân tài chính khô khan, nhưng thực ra lại cực kỳ thiết thực, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang sôi động từng ngày.

Thật ra, NPV (Net Present Value) hay Giá trị hiện tại ròng, nói một cách dễ hiểu nhất, là một công cụ giúp bạn nhìn thấy tiền của mình “đẻ” ra bao nhiêu sau khi đã tính toán đủ thứ chi phí, và quan trọng hơn, đã quy đổi tất cả về giá trị của đồng tiền hiện tại. Bởi vì, 100 triệu bạn có hôm nay chắc chắn có giá trị hơn 100 triệu bạn nhận được sau 5 năm nữa, đúng không? Lạm phát, cơ hội đầu tư khác, đủ thứ trên đời làm cho đồng tiền mất giá theo thời gian. NPV chính là cách để chúng ta “chiết khấu” tương lai về hiện tại, để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt hơn.

NPV: Hơn cả một con số, đó là kim chỉ nam cho túi tiền của bạn

NPV không chỉ là một phép tính toán khô khan đâu, nó giống như một “bộ lọc” cực kỳ hiệu quả để bạn đánh giá xem một dự án đầu tư có đáng để mình đổ mồ hôi, nước mắt và cả tiền bạc vào hay không.

• Đánh giá tính khả thi: Thử tưởng tượng, bạn đang ấp ủ ý định mở một quán bún đậu mắm tôm ở khu vực Chợ Bà Chiểu, Bình Thạnh. Bạn dự tính tiền thuê mặt bằng, tiền mua nguyên liệu, lương nhân viên… và cả doanh thu ước tính hàng tháng. NPV sẽ giúp bạn biết được, sau khi trừ hết chi phí và tính toán giá trị thời gian của tiền, liệu quán bún đậu của bạn có thực sự “lãi” hay không, hay chỉ là làm chơi chơi cho vui.
• Cơ sở cho quyết định đầu tư: Cá nhân tôi thấy, nhiều người Việt mình, đặc biệt là các bạn trẻ khởi nghiệp, thường hay bị cuốn theo cảm xúc. Thấy người ta mở quán cà phê đông khách là cũng muốn mở, thấy người ta bán hàng online thu tiền tỷ là cũng muốn nhảy vào. Nhưng ít ai ngồi xuống tính toán kỹ lưỡng. NPV buộc bạn phải nhìn vào những con số thực tế, những dự phóng cụ thể. Nó giống như một “gáo nước lạnh” cần thiết để bạn tỉnh táo hơn trước khi rút ví.
• So sánh các dự án: Đây là điểm tôi cực kỳ tâm đắc ở NPV. Giả sử bạn có 500 triệu đồng nhàn rỗi. Bạn đang phân vân giữa việc đầu tư vào một căn hộ cho thuê ở Quận 7, mở một tiệm nail ở Thủ Đức, hay nhập hàng quần áo Quảng Châu về bán online. Mỗi dự án có thời gian thu hồi vốn, rủi ro và dòng tiền khác nhau. NPV sẽ quy đổi tất cả về một mặt bằng chung ở thời điểm hiện tại, giúp bạn dễ dàng so sánh và chọn ra “con gà đẻ trứng vàng” hiệu quả nhất.

Cách thức hoạt động của NPV: Không quá phức tạp như bạn nghĩ

Để tính toán NPV, chúng ta cần đi qua vài bước cơ bản, nghe thì có vẻ hơi “học thuật” nhưng thực tế thì khá đơn giản nếu bạn hiểu được bản chất.

1. Chiết khấu dòng tiền: Cái này quan trọng cực kỳ. Bạn cứ hình dung, 100 triệu đồng bạn bỏ vào ngân hàng hôm nay, sau một năm, nó sẽ thành 100 triệu cộng thêm lãi suất, đúng không? Ngược lại, nếu bạn hứa sẽ trả cho tôi 100 triệu sau một năm, thì giá trị của 100 triệu đó ở thời điểm hiện tại sẽ ít hơn 100 triệu, bởi vì tôi phải chờ đợi và tôi có thể dùng 100 triệu đó để đầu tư vào việc khác. Chiết khấu dòng tiền chính là quá trình đưa các khoản tiền trong tương lai (thu vào hoặc chi ra) về giá trị ở thời điểm hiện tại, phản ánh đúng bản chất “tiền có giá trị theo thời gian”.

2. Xác định tỷ lệ chiết khấu: Đây là “chìa khóa” của toàn bộ phép tính. Tỷ lệ chiết khấu giống như “suất sinh lời tối thiểu chấp nhận được” của bạn vậy. Nếu bạn có thể dễ dàng kiếm được 10% lợi nhuận từ việc gửi tiết kiệm ngân hàng, thì bạn sẽ không bao giờ chấp nhận một dự án nào đó chỉ mang lại 5% lợi nhuận, đúng không? Tỷ lệ chiết khấu có thể là chi phí vốn bình quân của doanh nghiệp (nếu bạn là doanh nghiệp lớn), hoặc đơn giản hơn, là mức lợi suất mà bạn kỳ vọng từ các khoản đầu tư thay thế. Chọn tỷ lệ này chuẩn xác là tối quan trọng để NPV phản ánh đúng thực tế. Chẳng hạn, nếu bạn là một nhà đầu tư cá nhân, bạn có thể lấy lãi suất vay ngân hàng hoặc lãi suất gửi tiết kiệm cộng thêm một khoản bù đắp rủi ro làm tỷ lệ chiết khấu.

3. Tính toán NPV: Sau khi đã chiết khấu tất cả các dòng tiền (cả thu và chi) về thời điểm hiện tại, bạn chỉ việc lấy tổng giá trị hiện tại của các khoản thu trừ đi tổng giá trị hiện tại của các khoản chi. Kết quả chính là NPV của dự án đó.

Công thức tổng quát của NPV:

NPV = (Dòng tiền năm 1 / (1 + r)^1) + (Dòng tiền năm 2 / (1 + r)^2) + … + (Dòng tiền năm n / (1 + r)^n) – Chi phí đầu tư ban đầu

Trong đó:

• Dòng tiền năm t: Dòng tiền ròng (thu – chi) trong năm thứ t.
• r: Tỷ lệ chiết khấu (tỷ lệ lợi nhuận yêu cầu).
• n: Số năm thực hiện dự án.
• Chi phí đầu tư ban đầu: Khoản tiền bạn bỏ ra lúc ban đầu để bắt đầu dự án.

Ví dụ thực tế:
Giả sử bạn muốn đầu tư một ki-ốt bán đồ ăn vặt ở một khu chợ đêm mới mở ở TP. Thủ Đức.

• Chi phí đầu tư ban đầu (thuê ki-ốt, trang trí, mua bếp núc): 100 triệu đồng
• Dòng tiền ròng dự kiến (doanh thu – chi phí hàng tháng, quy ra năm):
• Năm 1: 40 triệu
• Năm 2: 50 triệu
• Năm 3: 60 triệu
• Tỷ lệ chiết khấu (r): Bạn kỳ vọng 12%/năm (tương đương lãi suất gửi tiết kiệm + bù đắp rủi ro)

Tính toán NPV:

• Giá trị hiện tại của dòng tiền năm 1: 40 / (1 + 0.12)^1 = 40 / 1.12 ≈ 35.71 triệu
• Giá trị hiện tại của dòng tiền năm 2: 50 / (1 + 0.12)^2 = 50 / 1.2544 ≈ 39.86 triệu
• Giá trị hiện tại của dòng tiền năm 3: 60 / (1 + 0.12)^3 = 60 / 1.404928 ≈ 42.71 triệu

Tổng giá trị hiện tại của các dòng tiền thu vào = 35.71 + 39.86 + 42.71 = 118.28 triệu
NPV = 118.28 triệu – 100 triệu = 18.28 triệu

Quy tắc ra quyết định với NPV: Đơn giản nhưng hiệu quả

Sau khi loay hoay tính toán một buổi sáng, bạn sẽ ra được một con số NPV. Và việc ra quyết định sẽ dựa trên con số này:

• NPV > 0: Chúc mừng bạn! Dự án này được đánh giá là có lợi nhuận. Với ví dụ ki-ốt đồ ăn vặt ở trên, NPV là 18.28 triệu đồng, tức là dự án này đáng để bạn cân nhắc đầu tư. Nó cho thấy, sau khi đã tính toán đủ thứ chi phí và giá trị thời gian của tiền, bạn vẫn còn “dư” ra 18.28 triệu đồng ở thời điểm hiện tại.
• NPV < 0: Thôi rồi! Dự án này không có lợi nhuận. Nghĩa là, nếu bạn đầu tư vào đây, bạn sẽ bị “lỗ” so với việc không làm gì hoặc đầu tư vào một kênh khác với cùng tỷ lệ chiết khấu. Tốt nhất là nên bỏ qua hoặc xem xét lại toàn bộ kế hoạch. Chẳng hạn, nếu NPV của ki-ốt đồ ăn vặt là -5 triệu, có nghĩa là bạn sẽ mất 5 triệu đồng giá trị hiện tại nếu đầu tư vào đó.
• NPV = 0: Hòa vốn. Dự án không tạo ra lợi nhuận nhưng cũng không gây thua lỗ. Trong trường hợp này, bạn nên xem xét thêm các yếu tố phi tài chính khác như rủi ro, tiềm năng phát triển dài hạn, hoặc lợi ích xã hội mà dự án mang lại. Đôi khi, một dự án hòa vốn nhưng lại mang lại kinh nghiệm quý báu hoặc mở ra cơ hội kinh doanh mới thì vẫn có thể chấp nhận được.

Vài lời tâm sự từ kinh nghiệm cá nhân

Nói thật, nhiều lúc tôi cũng thấy dân tài chính hay dùng mấy cái thuật ngữ nghe “ghê gớm” quá, làm người ngoài ngành cứ ngỡ là phức tạp lắm. Nhưng qua nhiều năm lăn lộn với đủ dự án lớn nhỏ, từ việc đầu tư vào một căn nhà phố cho thuê ở Gò Vấp đến việc góp vốn vào một startup công nghệ ở khu công nghệ cao Quận 9, tôi nhận ra rằng NPV không phải là thứ gì đó cao siêu. Nó đơn giản là một công cụ giúp mình nhìn nhận mọi thứ một cách khách quan hơn, dựa trên con số thay vì cảm tính.

Một lời khuyên chân thành từ tôi: đừng bao giờ “nhắm mắt làm liều” khi đầu tư, dù là một khoản nhỏ vài chục triệu hay một dự án lớn vài tỷ đồng. Hãy dành ra một buổi chiều cuối tuần, ngồi xuống, liệt kê tất cả các khoản thu chi dự kiến, ước lượng một tỷ lệ chiết khấu phù hợp với mức độ rủi ro bạn chấp nhận, và tính toán NPV. Có thể bạn sẽ phải mày mò một chút, nhưng tin tôi đi, kết quả mà NPV mang lại sẽ vô cùng giá trị. Nó có thể giúp bạn tránh được những cú “ngã đau” không đáng có, hoặc tự tin hơn để nắm bắt những cơ hội “vàng” mà người khác bỏ lỡ. Thôi, tôi lại phải đi làm vài phép tính NPV cho dự án mới rồi. Chúc các bạn đầu tư thật hiệu quả nhé!