Chạy thận là gì? Khi nào cần, cơ chế & mục đích

Chạy thận, hay còn gọi là lọc máu nhân tạo, là một phương pháp điều trị y khoa thiết yếu nhằm thay thế chức năng thận đã suy giảm nghiêm trọng hoặc mất hoàn toàn. Quá trình này được thực hiện để loại bỏ các chất thải tích tụ, lượng nước dư thừa và độc tố ra khỏi máu, giúp duy trì sự sống và kiểm soát ổn định các vấn đề sức khỏe cho người bệnh. Thông qua việc sử dụng hệ thống máy móc chuyên biệt, máu của bệnh nhân được tách ra, trải qua quá trình lọc sạch các tạp chất, sau đó được đưa trở lại cơ thể.

Phương pháp chạy thận đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với hàng chục nghìn bệnh nhân suy thận tại Việt Nam. Theo thống kê từ Bộ Y tế, số lượng bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối cần chạy thận đang gia tăng, ước tính khoảng 80.000 người, với khoảng 8.000 ca mới mỗi năm. Chi phí cho một lần chạy thận tại các bệnh viện công lập ở Việt Nam thường dao động từ 500.000 VNĐ đến 1.000.000 VNĐ, tùy thuộc vào loại dịch lọc và các dịch vụ đi kèm. Bảo hiểm y tế chi trả phần lớn chi phí này, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh.

Khi nào cần chạy thận?

Chạy thận thường được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Suy thận cấp tính: Tình trạng thận bị tổn thương đột ngột, dẫn đến sự tích tụ nhanh chóng các chất độc hại trong cơ thể. Ví dụ, một bệnh nhân bị sốc nhiễm khuẩn hoặc ngộ độc cấp tính có thể cần chạy thận tạm thời để phục hồi chức năng thận.
• Suy thận mạn giai đoạn cuối: Khi chức năng thận suy giảm đến mức nghiêm trọng, không còn khả năng tự lọc máu hiệu quả và duy trì cân bằng nội môi. Đây là giai đoạn bệnh nhân thường phải chạy thận định kỳ suốt đời, trừ khi có thể ghép thận. Chỉ số độ lọc cầu thận (GFR) < 15 ml/phút/1.73m2 thường là một tiêu chí quan trọng để chỉ định chạy thận.

Chạy thận hoạt động như thế nào?

Quy trình lọc máu nhân tạo diễn ra theo các bước cơ bản:

1. Lấy máu: Bác sĩ sẽ tiến hành đặt một kim chuyên dụng vào tĩnh mạch của bệnh nhân (thường ở cánh tay) để đưa máu ra ngoài cơ thể. Để đảm bảo dòng chảy máu đủ lớn và ổn định cho quá trình lọc, bệnh nhân thường được phẫu thuật tạo một cầu nối động tĩnh mạch (AV fistula) hoặc đặt catheter (ống thông) vào tĩnh mạch lớn (thường ở cổ hoặc ngực).

1. Lọc máu: Lượng máu này sau đó được dẫn qua một máy lọc máu (quả thận nhân tạo) chuyên dụng. Máy này chứa hàng ngàn sợi rỗng nhỏ li ti. Máu chảy bên trong các sợi này, trong khi một dung dịch lọc đặc biệt (dialysate) chảy xung quanh bên ngoài. Các chất thải chuyển hóa (như urê, creatinin), độc tố và lượng nước dư thừa sẽ được loại bỏ khỏi máu thông qua quá trình khuếch tán và siêu lọc, đi vào dung dịch lọc.
2. Đưa máu trở lại: Máu đã được lọc sạch hoàn toàn sẽ được truyền trở lại cơ thể người bệnh thông qua một kim khác. Toàn bộ quá trình này thường mất khoảng 3-4 giờ và được thực hiện 3 lần mỗi tuần tại các cơ sở y tế chuyên khoa như Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) hoặc Bệnh viện Trung ương Huế.

Mục đích của chạy thận

Mục tiêu chính của việc chạy thận bao gồm:

• Thay thế chức năng thận: Máy lọc máu đảm nhiệm vai trò lọc bỏ các chất thải và nước mà thận bị suy không thể thực hiện được. Điều này giúp ngăn ngừa sự tích tụ độc tố gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Kiểm soát cân bằng điện giải: Giúp duy trì nồng độ ổn định của các khoáng chất thiết yếu trong máu như kali, natri, và canxi. Rối loạn điện giải nghiêm trọng có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch, thần kinh.
• Ổn định huyết áp: Chạy thận giúp loại bỏ lượng nước dư thừa trong cơ thể, từ đó góp phần quan trọng trong việc kiểm soát và duy trì huyết áp ở mức an toàn cho người bệnh. Huyết áp cao là một biến chứng phổ biến của suy thận và có thể gây tổn thương thêm cho các cơ quan khác.
• Kéo dài sự sống và cải thiện chất lượng cuộc sống: Phương pháp này giúp kéo dài tuổi thọ và cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối, giúp họ có thể tiếp tục sinh hoạt và làm việc ở một mức độ nào đó.

Lưu ý quan trọng

Cần nhấn mạnh rằng chạy thận là một phương pháp điều trị hỗ trợ sự sống và quản lý bệnh, không phải là cách chữa khỏi hoàn toàn suy thận. Quá trình này đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định của bác sĩ về chế độ dinh dưỡng, việc dùng thuốc và chăm sóc sức khỏe tổng thể để đạt được hiệu quả tối ưu. Bệnh nhân cần hạn chế muối, kali và phốt pho trong chế độ ăn, đồng thời uống đủ lượng nước theo chỉ định để tránh quá tải dịch.

Ngoài chạy thận bằng phương pháp lọc máu nhân tạo, còn có một phương pháp khác là lọc màng bụng (peritoneal dialysis). Đây là phương pháp bệnh nhân có thể tự thực hiện tại nhà, sử dụng màng bụng của cơ thể để lọc máu. Tại Việt Nam, lọc màng bụng cũng đang ngày càng phổ biến, đặc biệt ở các khu vực xa trung tâm y tế lớn, mang lại sự linh hoạt hơn cho người bệnh. Tuy nhiên, lựa chọn phương pháp nào sẽ phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe, điều kiện sống và sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.