Net Zero là gì? Ý nghĩa và cách đạt được

Biến đổi khí hậu đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất của nhân loại. Để hạn chế những tác động tiêu cực này, thuật ngữ “Net Zero” hay “phát thải ròng bằng không” ngày càng được nhắc đến nhiều hơn. Đây không chỉ là một mục tiêu môi trường mà còn là một cam kết toàn cầu hướng tới một tương lai bền vững.

Net Zero (Phát thải ròng bằng 0) là gì?

Net Zero là gì? Net Zero (phát thải ròng bằng 0) là trạng thái cân bằng nơi lượng khí nhà kính (GHG) được tạo ra từ các hoạt động của con người được cân bằng bởi lượng khí GHG được loại bỏ khỏi khí quyển. Điều này không có nghĩa là chúng ta ngừng hoàn toàn việc phát thải khí nhà kính, mà là lượng phát thải còn lại phải được bù đắp bằng các hoạt động hấp thụ hoặc loại bỏ khí nhà kính khỏi không khí.

Mục tiêu thiết yếu này được thiết lập bằng cách cắt giảm tối đa lượng phát thải, đồng thời gia tăng các biện pháp hấp thụ và loại bỏ carbon, điển hình như hoạt động trồng rừng quy mô lớn hoặc việc sử dụng công nghệ thu giữ carbon tiên tiến. Net Zero biểu thị một cam kết then chốt nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu và thiết lập một tương lai bền vững cho hành tinh.

Phương pháp tiếp cận mục tiêu Net Zero

Để đạt được mục tiêu Net Zero, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các chính sách, công nghệ và hành động từ cấp độ cá nhân đến quốc gia và toàn cầu.

Giảm thiểu phát thải

Đây là yếu tố cốt lõi trong việc đạt được Net Zero. Việc giảm thiểu phát thải tập trung vào việc thay đổi căn bản cách chúng ta sản xuất và tiêu thụ năng lượng.

• Chuyển dịch sang năng lượng tái tạo: Thay thế các nguồn năng lượng hóa thạch (than đá, dầu mỏ, khí đốt) bằng năng lượng gió, năng lượng mặt trời, thủy điện, và năng lượng sinh khối. Tại Việt Nam, nhiều dự án điện gió và điện mặt trời đã và đang được triển khai mạnh mẽ. Chẳng hạn, các tỉnh miền Trung và miền Nam như Ninh Thuận, Bình Thuận, và Tây Ninh đã trở thành những trung tâm phát triển điện mặt trời lớn, đóng góp hàng nghìn MW vào lưới điện quốc gia.
• Cải thiện hiệu suất năng lượng: Nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các lĩnh vực công nghiệp, giao thông vận tải và sản xuất điện. Ví dụ, việc áp dụng công nghệ LED trong chiếu sáng công cộng và dân dụng, sử dụng các thiết bị điện tử tiết kiệm năng lượng (có nhãn năng lượng 5 sao), và tối ưu hóa quy trình sản xuất trong các nhà máy có thể giảm đáng kể lượng phát thải. Nhiều doanh nghiệp lớn ở Việt Nam, như Tập đoàn Viettel, đã đầu tư vào các giải pháp quản lý năng lượng thông minh để giảm mức tiêu thụ điện năng tại các trung tâm dữ liệu.
• Điện khí hóa và giao thông xanh: Chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang điện trong các ngành công nghiệp và giao thông. Sự phát triển của xe điện tại Việt Nam, với sự tiên phong của VinFast, là một minh chứng rõ ràng cho xu hướng này, góp phần giảm lượng khí thải từ phương tiện giao thông.

Tăng cường khả năng hấp thụ carbon

Việc loại bỏ carbon dioxide (CO2) khỏi khí quyển thông qua các biện pháp tự nhiên là một phần quan trọng để đạt được Net Zero.

• Trồng và bảo tồn rừng tự nhiên: Rừng là “lá phổi xanh” của Trái Đất, hấp thụ CO2 thông qua quá trình quang hợp. Các chương trình trồng rừng quy mô lớn, bảo vệ rừng nguyên sinh và phục hồi các khu rừng bị suy thoái là cực kỳ quan trọng. Việt Nam đã và đang thực hiện nhiều chương trình trồng rừng, như Chương trình 5 triệu hecta rừng trước đây, và hiện tại là các nỗ lực bảo vệ rừng ngập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long, giúp hấp thụ carbon và bảo vệ bờ biển.
• Phục hồi hệ sinh thái: Khôi phục các hệ sinh thái tự nhiên bị suy thoái như đất ngập nước, đồng cỏ, và các hệ sinh thái biển (rừng ngập mặn, rạn san hô) cũng giúp tăng cường khả năng hấp thụ carbon.

Áp dụng công nghệ loại bỏ carbon

Bên cạnh các giải pháp tự nhiên, công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ carbon khỏi khí quyển.

• Công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS): Giúp thu giữ CO2 phát thải từ các nhà máy điện, nhà máy thép, hoặc các nguồn công nghiệp khác trước khi chúng thoát ra khí quyển, sau đó lưu trữ vĩnh viễn dưới lòng đất. Dù còn ở giai đoạn đầu phát triển ở nhiều nơi, CCS hứa hẹn sẽ là một công cụ quan trọng trong tương lai.
• Công nghệ thu giữ carbon trực tiếp từ không khí (DAC): Trực tiếp hút CO2 từ không khí và lưu trữ hoặc tái sử dụng. Các công nghệ này đang được nghiên cứu và phát triển để giảm chi phí và nâng cao hiệu quả.

Thực hiện các dự án bù trừ carbon

Các dự án bù trừ carbon cho phép các tổ chức hoặc quốc gia bù đắp lượng khí thải của mình bằng cách tài trợ cho các dự án giảm phát thải hoặc loại bỏ carbon ở nơi khác.

• Mua tín chỉ carbon: Các doanh nghiệp có thể mua tín chỉ carbon từ các dự án đã được chứng nhận về khả năng giảm phát thải (ví dụ, dự án năng lượng tái tạo, trồng rừng). Tuy nhiên, cần đảm bảo tính minh bạch và xác thực của các dự án này để tránh tình trạng “rửa xanh” (greenwashing). Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đang tìm hiểu và tham gia vào thị trường tín chỉ carbon, đặc biệt là trong lĩnh vực lâm nghiệp.

Ý nghĩa sâu rộng của Net Zero

Mục tiêu Net Zero không chỉ là một con số, mà còn mang ý nghĩa chiến lược và toàn diện đối với sự phát triển bền vững của hành tinh.

Đối phó biến đổi khí hậu

Đây là ý nghĩa cốt lõi của Net Zero là gì. Việc đạt được Net Zero giúp giữ mức gia tăng nhiệt độ toàn cầu dưới ngưỡng 1.5°C hoặc 2°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, theo khuyến nghị của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC). Điều này giúp hạn chế các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hán, bão lớn, và mực nước biển dâng, bảo vệ cuộc sống của hàng tỷ người và hệ sinh thái toàn cầu.

Thúc đẩy nền kinh tế xanh và phát triển bền vững

Hướng tới Net Zero tạo ra động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của nền kinh tế xanh. Nó khuyến khích đầu tư vào công nghệ sạch, năng lượng tái tạo, giao thông xanh, và các ngành công nghiệp bền vững.

• Tạo việc làm mới: Ngành năng lượng tái tạo và các công nghệ xanh tạo ra hàng triệu việc làm mới trên toàn cầu. Tại Việt Nam, sự phát triển của các nhà máy điện gió, điện mặt trời đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho kỹ sư, công nhân trong lĩnh vực này.
• Nâng cao sức cạnh tranh: Các doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình hoạt động Net Zero có thể nâng cao hình ảnh thương hiệu, thu hút đầu tư, và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng về sản phẩm bền vững.
• Tiết kiệm chi phí dài hạn: Dù chi phí ban đầu có thể cao, việc đầu tư vào năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng thường mang lại lợi ích kinh tế dài hạn thông qua việc giảm chi phí vận hành và rủi ro từ biến động giá nhiên liệu hóa thạch.

Trách nhiệm toàn cầu và hội nhập quốc tế

Net Zero là một cam kết quốc tế mang tính biểu tượng, thể hiện trách nhiệm chung của các quốc gia, doanh nghiệp và mỗi cá nhân trong việc bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai.

• Thỏa thuận Paris: Mục tiêu Net Zero là trọng tâm của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, nơi các quốc gia cam kết cắt giảm phát thải để giữ nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C.
• Hợp tác quốc tế: Việc đạt được Net Zero đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia trong việc chia sẻ công nghệ, tài chính, và kinh nghiệm. Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ tại COP26 khi công bố mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050, cho thấy sự chủ động trong hội nhập và đóng góp vào nỗ lực chung của thế giới.
• Nâng cao vị thế quốc gia: Các quốc gia cam kết và thực hiện tốt mục tiêu Net Zero sẽ nâng cao vị thế và uy tín trên trường quốc tế, thu hút đầu tư xanh và mở rộng hợp tác.

Net Zero không chỉ là một mục tiêu kỹ thuật về lượng khí thải, mà còn là một tầm nhìn về một thế giới bền vững hơn, nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại hài hòa. Việc đạt được mục tiêu này đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng, sự đổi mới và cam kết mạnh mẽ từ tất cả các bên liên quan.