Mề đay là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và phân loại

Mề đay (hay còn gọi là mày đay) là tình trạng da liễu phổ biến, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các nốt sẩn phù màu hồng hoặc đỏ, đôi khi có màu trắng, gây ngứa ngáy dữ dội. Các nốt sẩn này có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc liên kết thành mảng lớn, và có thể biểu hiện dưới nhiều hình dạng, kích thước khác nhau. Bệnh phát sinh khi hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với một tác nhân nào đó, giải phóng histamin và các chất trung gian hóa học khác. Những chất này làm giãn nở và tăng tính thấm của các mao mạch dưới da, dẫn đến sự rò rỉ dịch và gây ra hiện tượng phù nề.

Việc hiểu rõ về mề đay là gì sẽ giúp nhận biết sớm các triệu chứng và tìm kiếm phương pháp điều trị phù hợp, tránh những biến chứng không mong muốn.

Đặc điểm nhận biết của mề đay

Mề đay có những đặc điểm nhận biết rõ ràng, giúp phân biệt với các bệnh về da khác:

Nốt sẩn phù

Trên bề mặt da xuất hiện các nốt hoặc mảng sẩn phù, có thể có màu đỏ tươi, hồng nhạt hoặc trắng, nhô cao rõ rệt so với vùng da xung quanh. Chúng thường có viền rõ ràng và có thể mềm khi chạm vào.

Ngứa ngáy

Đây là triệu chứng điển hình và thường gây khó chịu nhất. Cảm giác ngứa dữ dội tại các vùng da bị tổn thương là đặc trưng của mề đay, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

Tính chất thoáng qua

Các tổn thương do mề đay thường có xu hướng xuất hiện rồi biến mất nhanh chóng, thường trong vòng vài giờ (thường dưới 24 giờ cho mỗi nốt sẩn riêng lẻ), và có thể di chuyển hoặc tái xuất hiện ở các vùng da khác nhau trên cơ thể. Đây là một trong những đặc điểm quan trọng để chẩn đoán.

Kích thước và hình dạng đa dạng

Kích thước của các nốt sẩn có thể dao động từ vài milimet đến hơn 10 cm. Hình dạng của chúng phong phú như tròn, bầu dục, vòng cung, hình nhẫn hoặc dạng mảng lớn không đều. Các nốt sẩn có thể hợp nhất lại tạo thành các mảng lớn hơn. Ví dụ, ở một số người, mề đay có thể chỉ là những nốt nhỏ li ti như muỗi đốt, nhưng ở người khác lại có thể là những mảng đỏ lớn bao phủ toàn thân.

Phân loại mề đay

Mề đay được phân loại dựa trên thời gian kéo dài của bệnh:

Mề đay cấp tính

Tình trạng này kéo dài trong khoảng thời gian không quá 6 tuần. Mề đay cấp tính thường do một tác nhân cụ thể gây ra, chẳng hạn như dị ứng thực phẩm, thuốc hoặc côn trùng đốt. Đây là dạng phổ biến hơn và thường tự khỏi hoặc dễ dàng điều trị.

Mề đay mạn tính

Biểu hiện khi tình trạng mề đay kéo dài liên tục hoặc tái phát nhiều lần trong hơn 6 tuần. Mề đay mạn tính phức tạp hơn về nguyên nhân và thường khó điều trị dứt điểm. Có đến 50% trường hợp mề đay mạn tính không xác định được nguyên nhân cụ thể, được gọi là mề đay mạn tính tự phát.

Nguyên nhân gây bệnh mề đay

Mề đay là gì và nguyên nhân gây ra nó? Mề đay có thể khởi phát do nhiều yếu tố khác nhau, từ phản ứng dị ứng đến các yếu tố môi trường và tâm lý.

Dị ứng

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, bao gồm phản ứng với các tác nhân như:

• Thực phẩm: Hải sản (tôm, cua, cá biển), trứng, sữa, đậu phộng, hạt, lúa mì, một số loại trái cây (dâu tây, kiwi). Ví dụ, nhiều người Việt Nam bị mề đay sau khi ăn tôm hoặc mực.
• Thuốc: Kháng sinh (đặc biệt là penicillin), aspirin, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc hạ huyết áp.
• Phấn hoa: Đặc biệt vào mùa cây ra hoa.
• Lông động vật: Lông chó, mèo.
• Hóa mỹ phẩm: Các loại kem dưỡng da, xà phòng, nước hoa có chứa thành phần gây kích ứng.
• Côn trùng đốt: Ong, muỗi, kiến.

Yếu tố môi trường và vật lý

• Thay đổi thời tiết: Tiếp xúc với nhiệt độ quá lạnh hoặc quá nóng. Mề đay do lạnh là một dạng phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi tắm nước lạnh.
• Áp lực: Do quần áo chật, thắt lưng, dây đồng hồ gây áp lực lên da.
• Ánh nắng mặt trời: Một số người bị mề đay khi tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mạnh.
• Nước: Mề đay do tiếp xúc với nước (mề đay do nước) là một dạng hiếm gặp.

Căng thẳng và mệt mỏi

Yếu tố tâm lý như stress, lo âu, và mệt mỏi kéo dài có thể đóng vai trò kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng mề đay ở những người có cơ địa nhạy cảm.

Nhiễm trùng

Một số trường hợp nhiễm trùng do virus (cảm cúm, viêm gan), vi khuẩn (viêm họng, nhiễm trùng đường tiết niệu), nấm hoặc ký sinh trùng (giun sán) cũng có thể là nguyên nhân gây ra mề đay.

Bệnh lý nền

Mề đay đôi khi là triệu chứng của các bệnh lý nền nghiêm trọng hơn như bệnh tự miễn (lupus ban đỏ, viêm tuyến giáp Hashimoto), rối loạn tuyến giáp, hoặc một số loại ung thư hiếm gặp.

Biến chứng tiềm ẩn của mề đay

Mặc dù mề đay thường không đe dọa tính mạng trong phần lớn các trường hợp, việc không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Phù mạch

Đây là tình trạng sưng phù lan rộng ở các mô sâu dưới da, không chỉ giới hạn ở bề mặt như mề đay thông thường. Phù mạch thường xảy ra ở mặt (môi, mí mắt), lưỡi, họng, hoặc bộ phận sinh dục. Phù mạch có thể gây đau, nóng rát và khó chịu.

Khó thở và sốc phản vệ

Đây là biến chứng nguy hiểm nhất. Nếu phù nề xảy ra ở thanh quản, đường hô hấp, hoặc lưỡi, có thể gây ra tình trạng khó thở, nghẹt thở, đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Trong những trường hợp cực đoan, mề đay có thể là một phần của phản ứng sốc phản vệ toàn thân, gây tụt huyết áp, chóng mặt, ngất xỉu và cần cấp cứu y tế ngay lập tức.

Vấn đề tiêu hóa

Một số người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng như đau bụng quặn thắt, buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy do phản ứng mề đay ảnh hưởng đến đường tiêu hóa.

Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Ngứa dữ dội và liên tục, đặc biệt vào ban đêm, có thể gây mất ngủ, mệt mỏi, căng thẳng, lo âu và trầm cảm. Điều này ảnh hưởng đáng kể đến công việc, học tập và các hoạt động xã hội.

Nhiễm trùng da

Việc gãi nhiều do ngứa có thể làm tổn thương da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng thứ phát, dẫn đến viêm da, chốc lở.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ chuyên khoa da liễu để được chẩn đoán và điều trị chính xác khi có các triệu chứng của mề đay.