Mood là gì? Phân biệt Mood với Cảm xúc, Tụt Mood

Bạn đã bao giờ thức dậy với cảm giác uể oải không rõ lý do, hoặc tự nhiên thấy vui vẻ suốt cả ngày mà không có sự kiện đặc biệt nào xảy ra? Đó chính là cách mood (tâm trạng) biểu hiện. Mood là một trạng thái cảm xúc mang tính chất tạm thời, nhưng có thể kéo dài đáng kể, chi phối cách chúng ta nhìn nhận và tương tác với thế giới xung quanh. Khác biệt với cảm xúc thường là những phản ứng tức thời, mood bao hàm các cung bậc như vui vẻ, buồn bã, căng thẳng, hoặc thờ ơ. Điều đáng chú ý là mood có thể hình thành mà không cần một nguyên nhân rõ ràng và có khả năng định hình suy nghĩ cũng như hành vi của mỗi cá nhân.

Đặc điểm nổi bật của Mood

Mood có những đặc trưng riêng biệt giúp chúng ta phân biệt nó với các trạng thái tâm lý khác:

Tính tạm thời và thời gian kéo dài

Mood có thể duy trì trong nhiều giờ hoặc thậm chí vài ngày, vượt trội hơn hẳn so với cảm xúc chỉ là phản ứng thoáng qua trước một sự kiện cụ thể. Ví dụ, cảm giác vui vẻ sau khi nhận lương có thể kéo dài suốt buổi chiều, hay sự bực bội từ một cuộc cãi vã nhỏ có thể đeo bám đến tận sáng hôm sau.

Thiếu nguyên nhân cụ thể

Một người có thể trải nghiệm tâm trạng tốt hay xấu mà không dễ dàng xác định được lý do khởi phát. Đôi khi, chúng ta chỉ đơn giản là “cảm thấy không ổn” hoặc “tự nhiên thấy vui” mà không thể chỉ ra một sự kiện cụ thể nào gây ra điều đó. Đây là một trong những đặc điểm khiến mood là gì trở thành một câu hỏi phức tạp.

Ảnh hưởng sâu rộng đến hành vi

Tâm trạng chung tác động đến cách cá nhân nhìn nhận thế giới xung quanh, cách họ ứng xử và quá trình đưa ra quyết định hàng ngày. Một người đang có tâm trạng tốt có xu hướng nhìn nhận các tình huống một cách tích cực hơn, sẵn lòng giúp đỡ người khác và dễ dàng chấp nhận rủi ro hơn. Ngược lại, tâm trạng tiêu cực có thể khiến họ trở nên bi quan, dễ cáu kỉnh và khó đưa ra quyết định sáng suốt.

Phân biệt Mood và Feeling (cảm xúc)

Để hiểu rõ hơn về mood là gì, chúng ta cần nhận diện sự khác biệt giữa hai khái niệm này:

• Mood (tâm trạng): Thường biểu hiện như một dòng chảy cảm xúc âm thầm, lặng lẽ và có sức ảnh hưởng kéo dài hơn trong cuộc sống. Tâm trạng giống như bầu không khí chung của một ngày.
• Feeling (cảm xúc): Là một phản ứng cảm xúc mạnh mẽ, diễn ra nhanh chóng trước một tình huống cụ thể. Cảm xúc giống như những cơn sóng nhỏ nổi lên trên mặt biển tâm trạng. Ví dụ điển hình, cảm giác tức giận ngay lập tức khi bị một người lái xe máy lạng lách cắt ngang đầu đường Nguyễn Chí Thanh được xem là feeling, trong khi sự bực bội kéo dài sau một ngày làm việc không suôn sẻ ở văn phòng lại thuộc về mood.

Hãy hình dung thế này: Nếu bạn đang xem một bộ phim, cảm giác bất ngờ khi có một tình tiết gây sốc là “feeling”. Nhưng cảm giác hồi hộp, căng thẳng bao trùm xuyên suốt 2 tiếng đồng hồ của bộ phim đó chính là “mood” mà bộ phim tạo ra cho bạn.

Các thuật ngữ liên quan đến Mood

Trong đời sống hàng ngày, đặc biệt là trong giới trẻ Việt Nam, có nhiều cụm từ liên quan đến mood được sử dụng phổ biến:

Tụt mood

Đây là một cụm từ phổ biến, đặc biệt trong giới trẻ, dùng để mô tả trạng thái tâm trạng bị suy giảm nghiêm trọng. Biểu hiện của “tụt mood” thường là sự chán nản, thiếu năng lượng, mất hứng thú với những hoạt động thường ngày hoặc những sở thích trước đây. Ví dụ, một sinh viên đang chuẩn bị cho kỳ thi cuối kỳ tại Đại học Kinh tế Quốc dân có thể bị “tụt mood” nặng nề nếu kết quả môn học trước không như ý, dẫn đến việc mất tập trung và động lực học tập.

In the mood for

Cụm từ này biểu thị việc một người đang có tâm trạng, có hứng thú hoặc sẵn sàng thực hiện một điều gì đó. Nó thường đi kèm với một hoạt động hoặc một loại thức ăn/đồ uống. Chẳng hạn, “I’m in the mood for phở cuốn” có nghĩa là “Tôi đang có tâm trạng muốn ăn phở cuốn” hoặc “Tôi đang thèm phở cuốn”. Hay “Are you in the mood for a movie tonight?” có nghĩa là “Bạn có muốn đi xem phim tối nay không?”. Cụm từ này cho thấy sự sẵn sàng và mong muốn của cá nhân dựa trên tâm trạng hiện tại.

Làm thế nào để quản lý Mood?

Hiểu được mood là gì không chỉ giúp chúng ta nhận diện trạng thái của bản thân mà còn hỗ trợ việc quản lý tâm trạng một cách hiệu quả hơn. Dù mood thường không có nguyên nhân rõ ràng, chúng ta vẫn có thể áp dụng một số phương pháp để cải thiện hoặc duy trì tâm trạng tích cực:

• Tập thể dục đều đặn: Hoạt động thể chất, dù chỉ là đi bộ 30 phút quanh công viên Thống Nhất, có thể giúp giải phóng endorphin, một loại hormone tạo cảm giác hưng phấn, từ đó cải thiện mood.
• Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ là nguyên nhân phổ biến gây ra tâm trạng cáu kỉnh, lo lắng. Đảm bảo 7-9 tiếng ngủ mỗi đêm có vai trò quan trọng trong việc duy trì mood ổn định.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn cân bằng, giàu dinh dưỡng có thể ảnh hưởng tích cực đến tâm trạng. Hạn chế đồ ăn nhanh và đồ uống có đường.
• Kết nối xã hội: Dành thời gian với bạn bè và gia đình, tham gia các hoạt động cộng đồng hoặc câu lạc bộ ở địa phương có thể giúp giảm cảm giác cô đơn và cải thiện tâm trạng.
• Thực hành chánh niệm (mindfulness): Các bài tập thiền định hoặc hít thở sâu có thể giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về cảm xúc và suy nghĩ, từ đó kiểm soát mood tốt hơn. Nhiều ứng dụng như Headspace hay Calm đã phổ biến ở Việt Nam, giúp người dùng dễ dàng tiếp cận phương pháp này.
• Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Nếu tình trạng “tụt mood” kéo dài hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày, việc tìm đến các chuyên gia tâm lý tại các phòng khám như Tâm lý An Nhiên hoặc Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương là cần thiết. Họ có thể cung cấp liệu pháp hoặc lời khuyên phù hợp.

Việc nhận diện và quản lý mood là một phần quan trọng của sức khỏe tinh thần. Bằng cách hiểu rõ hơn về mood là gì và các yếu tố ảnh hưởng đến nó, chúng ta có thể chủ động hơn trong việc chăm sóc bản thân và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo chuyên gia y tế nếu có bất kỳ lo ngại nào về sức khỏe tinh thần.