Bệnh trĩ là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và cách chữa

Bệnh trĩ là tình trạng các tĩnh mạch tại khu vực hậu môn và trực tràng phình to, giãn nở bất thường do áp lực tác động quá mức. Đây là một trong những bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của nhiều người Việt Nam. Bệnh trĩ được phân loại thành trĩ nội (búi trĩ hình thành bên trong ống hậu môn) và trĩ ngoại (búi trĩ xuất hiện ở rìa hậu môn). Các dấu hiệu thường gặp bao gồm cảm giác đau rát, ngứa ngáy, chảy máu khi đại tiện và đôi khi có khối sa ra bên ngoài hậu môn.

Phân loại bệnh trĩ

Để hiểu rõ hơn về bệnh trĩ, việc phân biệt các loại trĩ giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp.

Trĩ nội

Trĩ nội là các búi trĩ nằm sâu bên trong ống hậu môn, phía trên đường lược (ranh giới giữa niêm mạc trực tràng và da hậu môn). Đặc điểm của trĩ nội là không có dây thần kinh cảm giác, nên trong giai đoạn khởi phát, bệnh nhân có thể không cảm thấy đau đớn và khó nhận biết bằng mắt thường. Các triệu chứng thường thấy là chảy máu khi đại tiện.

Trĩ nội được chia thành 4 cấp độ:

• Độ 1: Búi trĩ mới hình thành, nằm hoàn toàn trong ống hậu môn, chỉ chảy máu khi đi tiêu.
• Độ 2: Búi trĩ sa ra ngoài khi rặn, nhưng tự co lên được sau khi đại tiện.
• Độ 3: Búi trĩ sa ra ngoài khi rặn hoặc khi vận động mạnh, cần dùng tay đẩy mới vào lại được.
• Độ 4: Búi trĩ sa ra ngoài thường xuyên, không thể đẩy vào lại được, gây đau đớn và khó chịu liên tục.

Trĩ ngoại

Trĩ ngoại là búi trĩ nằm ngay dưới lớp da quanh hậu môn, phía dưới đường lược. Vùng này có nhiều đầu dây thần kinh cảm giác, nên trĩ ngoại thường gây đau đớn, ngứa ngáy và khó chịu rõ rệt hơn trĩ nội. Búi trĩ ngoại dễ dàng quan sát hoặc sờ thấy bằng tay.

Nguyên nhân phổ biến của bệnh trĩ

Nguyên nhân gây bệnh trĩ rất đa dạng, liên quan đến lối sống, thói quen sinh hoạt và một số yếu tố cơ địa.

Táo bón kéo dài và rặn khi đại tiện

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh trĩ. Khi bị táo bón, phân trở nên cứng và khó đi qua, buộc người bệnh phải dùng sức rặn nhiều. Áp lực tăng lên đột ngột và liên tục trong ống hậu môn khiến các tĩnh mạch bị căng giãn quá mức, dẫn đến hình thành búi trĩ.

Chế độ ăn uống thiếu chất xơ và nước

Chế độ ăn ít chất xơ (có nhiều trong rau xanh, trái cây) làm phân trở nên khô và cứng, khó di chuyển trong đường ruột. Uống không đủ nước cũng góp phần làm phân khô, gây táo bón và tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ.

Thói quen ngồi hoặc đứng lâu

Những người có công việc yêu cầu ngồi hoặc đứng liên tục trong thời gian dài (như nhân viên văn phòng, tài xế, thợ may) có nguy cơ cao mắc bệnh trĩ. Việc duy trì một tư thế cố định trong thời gian dài làm tăng áp lực lên vùng hậu môn, cản trở lưu thông máu và gây ứ trệ tĩnh mạch.

Phụ nữ mang thai và sinh nở

Phụ nữ mang thai thường bị bệnh trĩ do nhiều yếu tố. Tử cung mở rộng gây áp lực lên các tĩnh mạch vùng chậu và trực tràng. Sự thay đổi hormone trong thai kỳ cũng làm giãn nở tĩnh mạch. Ngoài ra, quá trình rặn khi sinh nở cũng có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh trĩ. Theo thống kê, khoảng 30-40% phụ nữ mang thai lần đầu có biểu hiện của bệnh trĩ.

Các nguyên nhân khác

• Béo phì: Trọng lượng cơ thể quá lớn tạo áp lực lên vùng bụng và xương chậu.
• Ít vận động: Thiếu hoạt động thể chất làm giảm nhu động ruột, dễ gây táo bón.
• Tuổi tác: Các mô nâng đỡ ở hậu môn có xu hướng yếu đi theo tuổi.
• Di truyền: Yếu tố gia đình có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Triệu chứng thường gặp của bệnh trĩ

Nhận biết sớm các triệu chứng giúp người bệnh chủ động tìm kiếm sự trợ giúp y tế.

Chảy máu khi đại tiện

Đây là triệu chứng phổ biến và thường là dấu hiệu đầu tiên của bệnh trĩ. Máu thường có màu đỏ tươi, có thể dính trên giấy vệ sinh, lẫn trong phân hoặc nhỏ giọt sau khi đại tiện. Ban đầu, lượng máu có thể ít và không gây đau, nhưng nếu không được điều trị, tình trạng chảy máu có thể nặng hơn.

Đau, ngứa, rát vùng hậu môn

Cảm giác khó chịu ở vùng hậu môn, đặc biệt rõ rệt khi ngồi hoặc đi vệ sinh. Ngứa ngáy có thể do chất nhầy tiết ra từ búi trĩ hoặc do kích ứng da. Đau rát thường xuất hiện khi búi trĩ bị viêm, sưng hoặc có huyết khối (cục máu đông). Một số người bệnh còn cảm thấy như có dị vật ở hậu môn.

Cảm giác nặng tức, mót rặn

Người bệnh có thể cảm thấy nặng tức ở vùng hậu môn, muốn đi đại tiện nhưng không đi được, hay còn gọi là mót rặn. Triệu chứng này gây khó chịu kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

Sa búi trĩ

Các búi trĩ có thể bị đẩy hẳn ra ngoài hậu môn khi rặn hoặc khi vận động mạnh. Ban đầu, búi trĩ có thể tự co lên được (trĩ độ 2), nhưng ở giai đoạn nặng hơn (trĩ độ 3, độ 4), búi trĩ không tự co vào được và cần dùng tay đẩy lên hoặc không thể đẩy lên được. Búi trĩ sa ra ngoài dễ bị viêm nhiễm, tắc nghẽn, gây đau đớn dữ dội.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nếu bạn nhận thấy các triệu chứng như chảy máu khi đại tiện, cảm giác đau, ngứa dai dẳng, hoặc phát hiện có khối u xung quanh hậu môn, việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa là vô cùng cần thiết. Việc chẩn đoán sớm giúp áp dụng phương pháp điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng hơn như thiếu máu do mất máu mãn tính, viêm nhiễm, hoại tử búi trĩ hoặc nghẹt búi trĩ.

Tại Việt Nam, bạn có thể tìm đến các bệnh viện lớn như Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội, hoặc Bệnh viện Việt Đức để được khám và tư vấn bởi các chuyên gia tiêu hóa và hậu môn trực tràng. Chi phí khám ban đầu thường dao động từ 150.000 – 300.000 VNĐ tùy bệnh viện và gói khám.

Phương pháp điều trị bệnh trĩ

Điều trị bệnh trĩ phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh.

Điều trị nội khoa (không phẫu thuật)

Với trĩ độ 1 và độ 2, điều trị nội khoa thường được ưu tiên.

• Thay đổi lối sống:
• Chế độ ăn uống: Bổ sung nhiều chất xơ (rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt) và uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày để làm mềm phân, tránh táo bón.
• Vận động: Tập thể dục đều đặn, tránh ngồi hoặc đứng quá lâu.
• Thói quen đại tiện: Không nhịn đại tiện, không rặn quá sức, đi vệ sinh khi có nhu cầu và không ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh.
• Thuốc:
• Thuốc làm mềm phân: Giúp đi ngoài dễ dàng hơn.
• Thuốc bôi, đặt hậu môn: Chứa các thành phần chống viêm, giảm đau, giảm sưng như Hydrocortisone, Lidocaine, hoặc các hoạt chất từ thảo dược (diếp cá, ngải cứu). Các loại thuốc này có thể mua tại các hiệu thuốc lớn như Pharmacity, Long Châu với giá khoảng 50.000 – 200.000 VNĐ/tuýp/hộp.
• Thuốc uống: Giúp tăng cường sức bền thành mạch, giảm sưng búi trĩ (ví dụ như Daflon 500mg).

Thủ thuật can thiệp (ít xâm lấn)

Áp dụng cho trĩ độ 2, độ 3 hoặc khi điều trị nội khoa không hiệu quả.

• Thắt búi trĩ bằng vòng cao su: Bác sĩ dùng một vòng cao su nhỏ thắt chặt chân búi trĩ, làm búi trĩ bị thiếu máu nuôi dưỡng và tự rụng sau vài ngày đến một tuần.
• Tiêm xơ búi trĩ: Tiêm một dung dịch hóa chất vào gốc búi trĩ, làm xơ hóa và teo búi trĩ.
• Đốt điện, đốt laser: Sử dụng nhiệt để làm đông và teo búi trĩ.

Phẫu thuật

Dành cho trĩ độ 3, độ 4 hoặc khi các phương pháp khác không hiệu quả.

• Cắt trĩ thông thường: Phẫu thuật cắt bỏ búi trĩ. Có nhiều kỹ thuật như Milligan-Morgan, Ferguson.
• Phẫu thuật Longo: Kỹ thuật cắt và khâu treo búi trĩ bằng máy, giúp giảm đau và thời gian hồi phục nhanh hơn. Chi phí phẫu thuật Longo tại các bệnh viện tư nhân ở Việt Nam có thể dao động từ 15.000.000 – 25.000.000 VNĐ.

Phòng ngừa bệnh trĩ

Phòng ngừa là yếu tố quan trọng để tránh mắc bệnh trĩ và ngăn ngừa tái phát.

• Chế độ ăn giàu chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt.
• Uống đủ nước: Đảm bảo 2-2.5 lít nước mỗi ngày.
• Tập thể dục đều đặn: Giúp tăng cường nhu động ruột, giảm táo bón.
• Tránh ngồi hoặc đứng quá lâu: Thay đổi tư thế thường xuyên, đi lại sau mỗi 1-2 giờ.
• Không rặn khi đại tiện: Nếu khó đi, hãy thử các biện pháp làm mềm phân hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Không nhịn đại tiện: Đi vệ sinh ngay khi có nhu cầu.

Bệnh trĩ là một tình trạng phổ biến nhưng có thể quản lý và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách. Việc duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và cải thiện tình trạng bệnh.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.