Stakeholder là gì? Định nghĩa, phân loại & vai trò

Stakeholder là thuật ngữ tiếng Anh, có nghĩa là “bên liên quan”. Từ này dùng để chỉ bất kỳ cá nhân, nhóm người, hoặc tổ chức nào có lợi ích, hoặc có thể bị ảnh hưởng bởi các hoạt động và quyết định của một doanh nghiệp hoặc dự án. Các stakeholder tiềm năng có thể bao gồm nhiều đối tượng như cổ đông, nhân viên, khách hàng, nhà cung cấp, đối tác, chính phủ, cộng đồng, và các tổ chức khác có liên quan.

Việc nhận diện và quản lý các stakeholder là yếu tố then chốt cho sự thành công bền vững của bất kỳ tổ chức hay dự án nào. Một doanh nghiệp, dù lớn như Tập đoàn FPT hay nhỏ như một cửa hàng cà phê tại Hà Nội, đều có những bên liên quan cần được quan tâm.

Phân loại Stakeholder

Để quản lý và tương tác hiệu quả, các stakeholder thường được phân chia thành hai nhóm chính:

Nội bộ (Internal Stakeholders)

Nhóm này bao gồm những cá nhân hoặc nhóm thuộc quyền quản lý trực tiếp của tổ chức. Nhân viên, ban quản lý, và các cổ đông (chủ sở hữu) là những ví dụ điển hình.

• Nhân viên: Họ là những người trực tiếp thực hiện các hoạt động hàng ngày, đóng góp vào sản xuất sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ. Mối quan tâm của nhân viên thường xoay quanh mức lương, phúc lợi, môi trường làm việc, và cơ hội phát triển sự nghiệp. Ví dụ, nhân viên của một ngân hàng như Vietcombank sẽ quan tâm đến chính sách lương thưởng, lộ trình thăng tiến và văn hóa doanh nghiệp.
• Ban quản lý: Đây là những người chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động của doanh nghiệp. Họ quan tâm đến việc đạt được mục tiêu kinh doanh, tối ưu hóa lợi nhuận và duy trì hoạt động ổn định.
• Cổ đông (chủ sở hữu): Là những người đầu tư vốn vào doanh nghiệp, họ có quyền sở hữu một phần công ty. Mối quan tâm chính của cổ đông là lợi nhuận từ khoản đầu tư, giá trị cổ phiếu tăng trưởng, và sự minh bạch trong quản lý. Chẳng hạn, một cổ đông của Vinamilk sẽ kỳ vọng vào việc tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận và cổ tức ổn định.

Việc nhận diện rõ ràng nhóm nội bộ này rất quan trọng để đảm bảo sự đồng thuận, gắn kết và hiệu quả trong hoạt động nội bộ.

Bên ngoài (External Stakeholders)

Nhóm này gồm các đối tượng nằm ngoài cơ cấu tổ chức nhưng vẫn có mối liên hệ mật thiết và ảnh hưởng đến doanh nghiệp.

• Khách hàng: Là đối tượng tiêu thụ sản phẩm hoặc dịch vụ của doanh nghiệp. Họ quan tâm hàng đầu đến chất lượng sản phẩm, giá cả hợp lý, dịch vụ khách hàng, và giá trị mà sản phẩm/dịch vụ mang lại. Ví dụ, người dùng ứng dụng Grab sẽ quan tâm đến tốc độ, chi phí và sự an toàn của chuyến đi.
• Nhà cung cấp: Cung cấp nguyên vật liệu, linh kiện hoặc dịch vụ thiết yếu cho hoạt động của doanh nghiệp. Họ quan tâm đến các điều khoản hợp đồng, thanh toán đúng hạn, và mối quan hệ kinh doanh ổn định, lâu dài. Một nhà cung cấp nguyên liệu cho chuỗi nhà hàng Golden Gate sẽ cần sự minh bạch trong hợp đồng và thanh toán đều đặn.
• Đối tác kinh doanh: Các doanh nghiệp, tổ chức hợp tác cùng thực hiện dự án hoặc chia sẻ lợi ích. Họ quan tâm đến sự hợp tác đôi bên cùng có lợi, hiệu quả của dự án chung, và uy tín của đối tác.
• Chính phủ và các cơ quan quản lý: Bao gồm các bộ, ban, ngành, cơ quan thuế, v.v. Họ quan tâm đến việc tuân thủ pháp luật, các quy định về thuế (ví dụ: thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế VAT), các quy định về môi trường, an toàn lao động, và những đóng góp của doanh nghiệp cho sự phát triển chung của xã hội. Một doanh nghiệp sản xuất tại khu công nghiệp sẽ phải tuân thủ các quy định về xử lý chất thải của Bộ Tài nguyên và Môi trường.
• Cộng đồng: Là những người dân sinh sống hoặc làm việc trong khu vực mà doanh nghiệp hoạt động. Họ chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi hoạt động của doanh nghiệp (ví dụ: ô nhiễm môi trường, tạo việc làm) và có thể tác động đến danh tiếng của công ty. Cộng đồng địa phương gần một nhà máy sản xuất sẽ quan tâm đến các vấn đề về tiếng ồn, khí thải và cơ hội việc làm cho người dân.
• Nhà đầu tư (không phải cổ đông trực tiếp): Các quỹ đầu tư, ngân hàng, tổ chức tài chính cho vay vốn. Họ quan tâm đến khả năng sinh lời, khả năng trả nợ, và sự ổn định tài chính của doanh nghiệp. Chẳng hạn, một quỹ đầu tư mạo hiểm khi rót vốn vào startup công nghệ như Momo sẽ quan tâm đến tiềm năng tăng trưởng người dùng và doanh thu.
• Truyền thông: Các cơ quan báo chí, kênh truyền hình, trang tin tức. Họ có thể ảnh hưởng đến hình ảnh và danh tiếng của doanh nghiệp thông qua các bài viết, phóng sự.

Vai trò và tầm quan trọng của Stakeholder

Việc quản lý và tương tác hiệu quả với các stakeholder mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho doanh nghiệp hoặc dự án.

Ảnh hưởng đến hoạt động

Các stakeholder có khả năng tác động mạnh mẽ đến chiến lược, quy trình hoạt động, và kết quả cuối cùng của doanh nghiệp hoặc dự án. Họ có thể thể hiện sự ủng hộ thông qua việc mua sản phẩm, giới thiệu dịch vụ, hoặc phản đối thông qua việc tẩy chay, khiếu nại, gây áp lực lên cơ quan chức năng. Ví dụ, nếu khách hàng không hài lòng với dịch vụ giao hàng của ShopeeFood, họ có thể chuyển sang sử dụng Baemin hoặc GrabFood, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu của ShopeeFood.

Đóng góp nguồn lực

Các bên liên quan có thể cung cấp những nguồn lực thiết yếu, bao gồm tài chính, kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm thực tế, và các yếu tố quan trọng khác nhằm hỗ trợ sự thành công bền vững của dự án. Nhà cung cấp mang đến nguyên vật liệu, khách hàng mang đến doanh thu, và nhân viên mang đến năng lực thực thi. Một dự án xây dựng cầu đường sẽ cần vốn từ nhà đầu tư, công nghệ từ các đối tác chuyên môn, và sự chấp thuận từ chính quyền địa phương.

Cung cấp thông tin và phản hồi

Stakeholder là nguồn cung cấp ý kiến, yêu cầu chi tiết và thông tin quan trọng. Việc lắng nghe phản hồi từ khách hàng giúp doanh nghiệp cải thiện sản phẩm, từ nhân viên giúp tối ưu hóa quy trình nội bộ, và từ cộng đồng giúp xây dựng hình ảnh doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội. Ví dụ, phản hồi của người dùng về tính năng mới trên Zalo giúp đội ngũ phát triển điều chỉnh và hoàn thiện ứng dụng. Khoảng 70% các doanh nghiệp tại Việt Nam cho rằng việc thu thập phản hồi từ khách hàng là quan trọng để cải thiện chất lượng dịch vụ.

Tạo sự đồng thuận

Quản lý tốt các stakeholder giúp xây dựng mối quan hệ bền vững, tạo ra sự đồng thuận cần thiết và hỗ trợ lẫn nhau để đạt được mục tiêu chung một cách hiệu quả, tránh các xung đột không mong muốn. Khi tất cả các bên liên quan đều hiểu rõ mục tiêu và lợi ích chung, họ sẽ cùng hợp tác để đạt được thành công. Một dự án phát triển khu đô thị mới sẽ khó thành công nếu không có sự đồng thuận từ chính quyền địa phương, người dân bị ảnh hưởng, và các nhà đầu tư.

Ví dụ về các Stakeholder điển hình

Để hình dung rõ hơn, dưới đây là một số ví dụ cụ thể về các stakeholder và mối quan tâm của họ:

• Khách hàng: Quan tâm hàng đầu đến chất lượng sản phẩm (ví dụ: điện thoại Samsung Galaxy), dịch vụ được cung cấp (ví dụ: dịch vụ bảo hành của FPT Shop), và giá trị cốt lõi mà công ty mang lại.
• Nhân viên: Quan tâm đến chế độ đãi ngộ công bằng, môi trường làm việc chuyên nghiệp, và cơ hội phát triển nghề nghiệp lâu dài (ví dụ: lương thưởng, bảo hiểm y tế, cơ hội đào tạo tại Viettel).
• Cổ đông: Là những người sở hữu cổ phần của doanh nghiệp, họ đặc biệt quan tâm đến lợi nhuận (ví dụ: lợi nhuận quý của Masan) và giá trị tăng trưởng của khoản đầu tư.
• Nhà cung cấp: Cung cấp nguyên vật liệu hoặc dịch vụ thiết yếu cho hoạt động của doanh nghiệp, họ quan tâm đến các điều khoản hợp đồng và mối quan hệ kinh doanh ổn định (ví dụ: nhà cung cấp cà phê cho chuỗi Highlands Coffee).
• Chính phủ: Quan tâm đến việc tuân thủ pháp luật, các quy định về thuế (ví dụ: doanh nghiệp đóng góp bao nhiêu phần trăm GDP cho nền kinh tế Việt Nam), và những đóng góp của doanh nghiệp cho sự phát triển chung của xã hội.
• Cộng đồng: Chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi hoạt động của doanh nghiệp (ví dụ: ô nhiễm môi trường do nhà máy gây ra, hoặc tạo ra hàng ngàn việc làm cho người dân địa phương tại các khu công nghiệp ở Bình Dương) và có thể tác động đến danh tiếng của công ty.

Việc hiểu và quản lý các stakeholder một cách hiệu quả là chìa khóa để mọi doanh nghiệp, từ Startup công nghệ cho đến tập đoàn đa quốc gia, đạt được mục tiêu và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh đầy cạnh tranh hiện nay.