Triglycerides là gì? Vai trò & Khi nào gây hại?

Triglycerides, một dạng chất béo trung tính, là loại mỡ phổ biến nhất tồn tại trong cơ thể. Chúng được cấu tạo từ một phân tử glycerol liên kết với ba axit béo. Triglycerides được hấp thụ vào cơ thể thông qua các thực phẩm giàu chất béo và carbohydrate, hoặc được gan tổng hợp khi lượng năng lượng nạp vào vượt quá nhu cầu.

Triglycerides đóng vai trò thiết yếu trong việc cung cấp năng lượng và được dự trữ trong mô mỡ cùng tế bào gan. Tuy nhiên, sự tích tụ quá mức của chúng có thể gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe, làm gia tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, gan nhiễm mỡ, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Chức năng chính của Triglycerides

Triglycerides có hai chức năng chính trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động sống:

• Cung cấp năng lượng: Đảm bảo nguồn năng lượng tức thời cho cơ thể, đặc biệt trong những giai đoạn cần thiết hoặc khi không có thức ăn. Khi cơ thể cần năng lượng, triglycerides sẽ được phân giải để giải phóng năng lượng. Điều này đặc biệt quan trọng khi bạn tham gia các hoạt động thể chất cường độ cao hoặc khi bạn không ăn trong một thời gian dài.
• Dự trữ năng lượng: Lưu trữ dưới dạng mỡ trong các tế bào mỡ và tế bào gan, sẵn sàng sử dụng khi cần. Lượng mỡ dự trữ này là nguồn năng lượng dự phòng quan trọng, giúp cơ thể duy trì các chức năng sống ngay cả khi nguồn cung cấp năng lượng từ thức ăn bị hạn chế.

Cơ chế cơ thể xử lý Triglycerides

Cơ thể có một cơ chế phức tạp để xử lý và điều hòa nồng độ triglycerides. Hiểu rõ cơ chế này giúp chúng ta nhận biết khi nào triglycerides trở thành mối đe dọa.

1. Tiêu hóa

Sau khi tiêu thụ thực phẩm, triglycerides từ thức ăn sẽ được phân giải tại ruột non. Các enzyme lipase, được tiết ra từ tuyến tụy và ruột non, đóng vai trò chính trong quá trình này. Chúng sẽ phân tách triglycerides thành glycerol và các axit béo tự do, những thành phần nhỏ hơn có thể dễ dàng hấp thụ qua thành ruột.

2. Vận chuyển

Sau khi được hấp thụ, glycerol và các axit béo tự do sẽ được tái tổng hợp thành triglycerides bên trong tế bào niêm mạc ruột. Để vận chuyển các triglycerides này đến các mô khác trong cơ thể, chúng sẽ kết hợp với cholesterol và protein, hình thành các hạt chất béo lớn gọi là chylomicron. Chylomicron là một loại lipoprotein, có nhiệm vụ chính là vận chuyển chất béo từ ruột đến các cơ quan và mô khác như cơ bắp, mô mỡ và gan.

3. Sản xuất bởi gan

Gan có khả năng tự tổng hợp triglycerides từ đường và các loại chất béo khác. Quá trình này đặc biệt diễn ra mạnh mẽ khi lượng calo nạp vào cơ thể vượt quá mức cần thiết. Khi bạn tiêu thụ quá nhiều carbohydrate (đường) hoặc chất béo, gan sẽ chuyển đổi lượng calo dư thừa này thành triglycerides và dự trữ chúng. Nếu lượng triglycerides sản xuất ra quá nhiều, chúng sẽ tích tụ trong gan, dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ, một vấn đề sức khỏe phổ biến ở Việt Nam. Theo thống kê từ Bộ Y tế, tỷ lệ người trưởng thành mắc gan nhiễm mỡ không do rượu có thể lên đến 20-30% ở một số khu vực.

Thời điểm Triglycerides trở nên có hại

Mặc dù triglycerides là cần thiết cho cơ thể, nhưng khi nồng độ của chúng vượt quá mức cho phép, chúng sẽ trở thành mối đe dọa nghiêm trọng cho sức khỏe.

• Tăng cao: Khi bạn tiêu thụ quá nhiều chất béo, carbohydrate hoặc duy trì lối sống ít vận động, cơ thể sẽ tích tụ lượng triglycerides dư thừa. Ví dụ, việc thường xuyên ăn các món ăn nhiều dầu mỡ như phở xào, bún đậu mắm tôm hay uống trà sữa, nước ngọt có đường sẽ khiến lượng calo nạp vào cơ thể tăng vọt, vượt quá nhu cầu sử dụng. Lượng calo dư thừa này sẽ được chuyển hóa thành triglycerides và dự trữ trong cơ thể.
• Tích tụ trong mạch máu: Nồng độ triglycerides cao trong máu có thể bám vào thành mạch, hình thành các mảng xơ vữa. Các mảng xơ vữa này, theo thời gian, sẽ dày lên và cứng lại, gây cản trở đáng kể đến quá trình lưu thông máu. Điều này tương tự như việc ống nước bị tắc do cặn bẩn tích tụ, làm giảm lưu lượng nước.
• Nguy cơ bệnh tật: Tình trạng triglycerides cao làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như viêm tụy cấp (một bệnh lý cấp tính gây đau bụng dữ dội), xơ vữa động mạch (nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tim mạch), gan nhiễm mỡ, nhồi máu cơ tim (khi mạch máu nuôi tim bị tắc nghẽn hoàn toàn) và đột quỵ (khi mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc vỡ). Theo số liệu từ Viện Tim Mạch Việt Nam, bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam, với tỷ lệ tử vong chiếm khoảng 30% tổng số ca tử vong hàng năm.

Chỉ số Triglycerides và mức độ nguy hiểm

Việc theo dõi chỉ số triglycerides thông qua xét nghiệm máu định kỳ là một biện pháp quan trọng để đánh giá nguy cơ. Các mức độ được phân loại như sau:

• Bình thường: Dưới 150 mg/dL (tương đương 1,7 mmol/L). Đây là mức lý tưởng, cho thấy cơ thể đang xử lý triglycerides hiệu quả.
• Ranh giới cao: Từ 150 đến 199 mg/dL (tương đương 1.7 đến 2 mmol/L). Ở mức này, bạn cần bắt đầu chú ý đến chế độ ăn uống và lối sống.
• Cao: Từ 200 đến 499 mg/dL (tương đương 2 đến 6 mmol/L). Mức này cho thấy nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch và gan đã tăng lên đáng kể.
• Rất cao: Trên 500 mg/dL (trên 6 mmol/L). Đây là mức nguy hiểm, đòi hỏi sự can thiệp y tế khẩn cấp, vì nguy cơ viêm tụy cấp và các biến cố tim mạch rất cao.

Để duy trì chỉ số triglycerides ở mức bình thường, bạn cần điều chỉnh chế độ ăn uống và tăng cường vận động. Hạn chế thực phẩm nhiều đường, tinh bột và chất béo bão hòa. Thay vào đó, hãy ưu tiên rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại protein nạc. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần, cũng giúp giảm triglycerides hiệu quả. Ví dụ, bạn có thể tham gia các lớp yoga tại California Fitness & Yoga Centers, hoặc đơn giản là đi bộ nhanh quanh Hồ Gươm mỗi sáng.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.