“Chênh vênh” là một thuật ngữ biểu thị trạng thái không ổn định, thiếu vững chắc, dễ mất thăng bằng hoặc có nguy cơ đổ ngã. Theo nghĩa đen, nó thường mô tả tình trạng vật lý của các đối tượng như cầu bắc qua sông hay thuyền giữa biển. Tuy nhiên, theo nghĩa bóng, từ này được áp dụng để diễn tả trạng thái tinh thần, cảm xúc mơ hồ, cảm giác lạc lõng và thiếu phương hướng trong cuộc sống, đặc biệt khi đối diện với những quyết định quan trọng.
Ý nghĩa của từ “chênh vênh”
Ý nghĩa đen: Mô tả sự bất ổn về mặt vật lý
Ý nghĩa này được sử dụng để diễn tả sự thiếu ổn định của các vật thể trong không gian. Chẳng hạn, một chiếc thang có thể chênh vênh trên nền đất không bằng phẳng, hoặc một con thuyền nhỏ có thể lênh đênh giữa biển khơi, tạo cảm giác không an toàn. Điều này mang lại sự bất an về mặt thị giác và cảm giác.
Ý nghĩa bóng: Mô tả trạng thái tinh thần không vững vàng
Ở khía cạnh này, “chênh vênh” mô tả cảm giác không có định hướng rõ ràng hay sự thiếu chắc chắn về mặt tinh thần. Những người trải qua cảm giác này thường cảm thấy mơ hồ, không xác định được mục tiêu hoặc con đường cần theo đuổi trong cuộc sống cá nhân. Trạng thái chênh vênh có thể xuất hiện khi một người đối mặt với những ngã rẽ lớn trong đời, như việc lựa chọn nghề nghiệp, xây dựng mối quan hệ, hoặc khi còn trẻ và cảm thấy bản thân nhỏ bé trước thế giới rộng lớn. Đôi khi, cảm giác này cũng xuất hiện khi đối diện với sự bấp bênh trong công việc, khiến công nhân cảm thấy không an toàn về vị trí của họ.
Ví dụ minh họa
- “Cây cầu nhỏ hẹp bắc qua dòng nước xiết trông thật chênh vênh.” (Ví dụ điển hình cho nghĩa đen, diễn tả sự bất an về mặt cấu trúc).
- “Tôi cảm thấy chênh vênh khi mới tốt nghiệp đại học, không biết nên đi theo con đường nào.” (Ví dụ minh họa cho nghĩa bóng, thể hiện sự hoang mang trong lựa chọn tương lai).
Thuật ngữ “chênh vênh” gợi lên hình ảnh của sự không ổn định, thiếu vững chắc, dễ mất thăng bằng hoặc có nguy cơ đổ ngã. Đây là một trạng thái mà nhiều người từng trải qua, không chỉ về mặt vật lý mà còn về mặt tinh thần, cảm xúc. Từ này mang nhiều lớp nghĩa, phản ánh sự đa dạng trong cách chúng ta cảm nhận và diễn giải thế giới xung quanh.
Ý nghĩa của từ “chênh vênh”
Ý nghĩa đen: Mô tả sự bất ổn về mặt vật lý
Ở nghĩa đen, “chênh vênh” được dùng để diễn tả tình trạng các vật thể không có điểm tựa vững chắc, dễ bị lung lay hoặc đổ. Hình ảnh một chiếc cầu tạm bắc qua con suối vào mùa mưa lũ, hay một chiếc thuyền nhỏ lênh đênh giữa biển khơi trong đêm bão, đều gợi lên cảm giác chênh vênh tột độ. Điều này mang lại sự bất an về mặt thị giác và cảm giác, khiến người nhìn lo lắng về khả năng duy trì ổn định của vật thể đó.
Ví dụ, khi đi qua những con hẻm nhỏ ở phố cổ Hà Nội, bạn có thể bắt gặp một ban công cũ kỹ, trông có vẻ chênh vênh, khiến bạn tự hỏi liệu nó có đủ chắc chắn. Hay trong các công trình xây dựng, việc lắp đặt giàn giáo không đúng kỹ thuật có thể tạo ra một cấu trúc chênh vênh, tiềm ẩn nguy hiểm cho người lao động.
Ý nghĩa bóng: Mô tả trạng thái tinh thần không vững vàng
Đây là khía cạnh sâu sắc và được sử dụng phổ biến hơn của từ “chênh vênh“. Nó mô tả cảm giác không có định hướng rõ ràng, sự thiếu chắc chắn về mặt tinh thần, hoặc một tâm trạng mơ hồ, lạc lõng. Những người trải qua cảm giác này thường không xác định được mục tiêu, con đường cần theo đuổi trong cuộc sống cá nhân, sự nghiệp hay các mối quan hệ.
Trạng thái chênh vênh có thể xuất hiện khi một người đối mặt với những ngã rẽ lớn trong đời, chẳng hạn như sinh viên mới ra trường đối diện với thị trường việc làm đầy cạnh tranh. Theo khảo sát của TopCV năm 2023, có tới 60% sinh viên Việt Nam cảm thấy chênh vênh về định hướng nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp. Họ không biết nên chọn công ty nào, ngành nghề nào phù hợp với bản thân, hay thậm chí là có nên tiếp tục học lên cao hay không.
Cảm giác chênh vênh cũng thường đi kèm với sự bấp bênh trong công việc. Ví dụ, nhiều công nhân tại các khu công nghiệp ở Bình Dương hay Đồng Nai, đặc biệt trong giai đoạn kinh tế khó khăn năm 2023, đã cảm thấy chênh vênh khi các đơn hàng giảm sút, công ty cắt giảm giờ làm hoặc thậm chí là sa thải. Họ không biết liệu công việc của mình có ổn định không, hay gia đình sẽ sống ra sao nếu mất việc.
Trong các mối quan hệ cá nhân, từ này cũng được dùng để diễn tả sự không chắc chắn, không rõ ràng. Một mối quan hệ tình cảm không có cam kết, hay tình bạn đang đứng trước thử thách, cũng có thể khiến người trong cuộc cảm thấy chênh vênh.
Biểu hiện của sự chênh vênh trong cuộc sống
Sự chênh vênh không chỉ là một khái niệm trừu tượng mà còn biểu hiện qua nhiều khía cạnh cụ thể trong đời sống hàng ngày của người Việt.
Trong sự nghiệp và công việc
Nhiều người trẻ ở Việt Nam, đặc biệt là thế hệ Gen Z, thường xuyên đối mặt với cảm giác chênh vênh khi mới bắt đầu sự nghiệp. Áp lực từ gia đình, xã hội về việc phải “thành công” sớm, cùng với sự biến động của thị trường lao động, khiến họ dễ rơi vào trạng thái này. Một sinh viên ngành Marketing sau khi tốt nghiệp có thể nhận ra rằng những kiến thức trên giảng đường chưa đủ để đáp ứng yêu cầu thực tế của các công ty lớn như VinGroup hay FPT. Họ có thể thử sức ở nhiều vị trí khác nhau, nhưng vẫn cảm thấy mơ hồ về con đường mình muốn đi.
Cảm giác chênh vênh cũng hiện hữu ở những người đã có kinh nghiệm nhưng muốn thay đổi công việc hoặc chuyển ngành. Quyết định từ bỏ một vị trí ổn định với mức lương 15-20 triệu VNĐ/tháng để theo đuổi một đam mê mới đòi hỏi rất nhiều sự dũng cảm và thường đi kèm với sự chênh vênh về tài chính và tương lai.
Trong các quyết định lớn của cuộc đời
Kết hôn, mua nhà, du học, hay định cư ở một thành phố khác… đều là những quyết định lớn có thể dẫn đến cảm giác chênh vênh. Chẳng hạn, một cặp đôi trẻ ở TP.HCM, với mức thu nhập trung bình 25 triệu VNĐ/tháng, khi đứng trước quyết định mua một căn hộ trị giá 2-3 tỷ VNĐ, sẽ cảm thấy chênh vênh về khả năng tài chính, về gánh nặng trả nợ trong nhiều năm tới. Họ không chắc liệu đây có phải là thời điểm thích hợp, hay liệu họ có đủ sức gánh vác trách nhiệm đó hay không.
Trong quá trình phát triển bản thân
Việc tìm kiếm giá trị bản thân, định hình phong cách sống, hay theo đuổi những sở thích mới cũng có thể khiến bạn cảm thấy chênh vênh. Có những người dành nhiều thời gian để tìm hiểu về thiền định, yoga hoặc các khóa học phát triển bản thân tại các trung tâm ở Hà Nội, nhưng vẫn không tìm thấy sự bình yên hay mục đích sống rõ ràng. Họ vẫn ở trong trạng thái tìm kiếm, không ngừng đặt câu hỏi về bản chất của hạnh phúc và ý nghĩa cuộc đời.
Cách đối phó với cảm giác chênh vênh
Mặc dù cảm giác chênh vênh có thể gây khó chịu và bất an, nhưng nó cũng là một phần tự nhiên của cuộc sống, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển giao hoặc đối mặt với những điều mới mẻ.
- Chấp nhận và thấu hiểu: Đầu tiên, hãy chấp nhận rằng cảm giác chênh vênh là điều bình thường. Thay vì trốn tránh, hãy cố gắng thấu hiểu nguyên nhân gốc rễ của nó.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Chia sẻ cảm xúc với bạn bè, gia đình, hoặc những người có kinh nghiệm. Nhiều bạn trẻ ở Việt Nam tìm đến các cộng đồng trực tuyến hoặc các buổi workshop về định hướng nghề nghiệp để tìm lời khuyên.
- Hành động nhỏ, từng bước: Thay vì cố gắng giải quyết tất cả mọi thứ cùng một lúc, hãy đặt ra những mục tiêu nhỏ, khả thi và thực hiện từng bước. Ví dụ, nếu bạn đang chênh vênh về sự nghiệp, hãy bắt đầu bằng việc tìm hiểu thêm về một ngành nghề bạn quan tâm, tham gia một khóa học ngắn hạn, hoặc xin lời khuyên từ một người đi trước.
- Tập trung vào hiện tại: Đôi khi, sự chênh vênh đến từ việc lo lắng quá nhiều về tương lai. Thực hành chánh niệm, tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát ở hiện tại, có thể giúp giảm bớt cảm giác này.
- Tự chăm sóc bản thân: Đảm bảo bạn có đủ giấc ngủ, ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn. Sức khỏe thể chất tốt sẽ là nền tảng vững chắc giúp bạn đối phó với những biến động tinh thần.
Ví dụ minh họa
- “Chiếc cầu tre bắc qua con kênh nhỏ, sau trận mưa lớn, trông thật chênh vênh và có vẻ sắp đổ.” (Ví dụ điển hình cho nghĩa đen, diễn tả sự bất an về mặt cấu trúc).
- “Sau khi tốt nghiệp đại học, tôi cảm thấy rất chênh vênh về con đường sự nghiệp phía trước, không biết nên theo đuổi ngành công nghệ thông tin hay kinh doanh.” (Ví dụ minh họa cho nghĩa bóng, thể hiện sự hoang mang trong lựa chọn tương lai và định hướng cá nhân).
- “Mối quan hệ của họ trở nên chênh vênh sau những hiểu lầm liên tiếp, không ai biết sẽ đi về đâu.” (Ví dụ minh họa cho nghĩa bóng, diễn tả sự không chắc chắn trong các mối quan hệ cá nhân).
Cảm giác chênh vênh là một phần tất yếu của cuộc sống, đặc biệt khi chúng ta đứng trước những ngưỡng cửa quan trọng. Việc nhận diện, chấp nhận và tìm cách đối phó tích cực sẽ giúp chúng ta vượt qua những giai đoạn khó khăn này, từ đó trưởng thành và vững vàng hơn trên hành trình của mình.
