Bú là gì? Ý nghĩa và cách cho bé bú hiệu quả

Hành động bú là một phần không thể thiếu trong giai đoạn đầu đời của mỗi đứa trẻ, đặc biệt là trẻ sơ sinh. Đây không chỉ là cách cơ bản để trẻ tiếp nhận dinh dưỡng mà còn là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần. Bú thường được hiểu là hành động trẻ sơ sinh tiếp nhận sữa qua đường miệng, phổ biến nhất là bú mẹ hoặc bú bình. Thuật ngữ này cũng được dùng để mô tả tổng quát việc cung cấp dinh dưỡng cho trẻ, ví dụ như “bú có hiệu quả” hay “bú trọn vẹn”.

Các hình thức bú phổ biến và ý nghĩa

Trong bối cảnh chăm sóc trẻ nhỏ, việc bú có các hình thức và ý nghĩa cụ thể:

Bú mẹ – Nguồn dinh dưỡng vàng cho bé

Bú mẹ là phương thức tự nhiên và tối ưu nhất để cung cấp dinh dưỡng, kháng thể, và các yếu tố miễn dịch thiết yếu cho trẻ sơ sinh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và tiếp tục cho bú đến 2 tuổi hoặc lâu hơn. Sữa mẹ chứa đầy đủ các vitamin, khoáng chất, protein, chất béo và carbohydrate cần thiết cho sự phát triển của bé.

Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời đã có những cải thiện đáng kể trong những năm gần đây, đạt khoảng 45% theo số liệu từ Bộ Y tế năm 2022. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc nâng cao tỷ lệ này, đặc biệt ở các khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa.

Bú bình – Giải pháp thay thế linh hoạt

Bú bình là phương pháp thay thế khi trẻ sử dụng bình sữa để tiếp nhận sữa công thức hoặc sữa mẹ đã được vắt ra. Đây là lựa chọn phù hợp cho các bà mẹ không thể cho con bú trực tiếp vì nhiều lý do, ví dụ như đi làm sớm, có vấn đề về sức khỏe, hoặc bé không thể ngậm bắt vú mẹ. Sữa công thức được sản xuất để mô phỏng thành phần của sữa mẹ, cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho bé.

Các thương hiệu sữa công thức phổ biến ở Việt Nam bao gồm Vinamilk, Abbott, Friso, Enfa, v.v. Giá sữa công thức dao động từ 200.000 VNĐ đến 600.000 VNĐ cho một hộp 800-900g, tùy thuộc vào thương hiệu và công thức đặc biệt (ví dụ: sữa thủy phân, sữa cho trẻ sinh non).

Dấu hiệu bé bú đủ và bú có hiệu quả

Để biết bé có bú đủ hay không, cha mẹ cần quan sát một số dấu hiệu quan trọng:

• Tăng cân đều đặn: Đây là chỉ số quan trọng nhất cho thấy bé đang nhận đủ dinh dưỡng. Trẻ sơ sinh thường tăng khoảng 150-200g/tuần trong vài tháng đầu.
• Đi tiêu tiểu đủ số lần: Bé sơ sinh bú mẹ hoàn toàn thường đi tiểu ít nhất 6-8 lần/ngày và đi ngoài 3-4 lần/ngày với phân lỏng, màu vàng.
• Giấc ngủ sâu và kéo dài: Sau khi bú no, bé thường tỏ ra hài lòng, thoải mái và có thể ngủ sâu, kéo dài giữa các cữ bú.
• Tiếng nuốt sữa: Khi bú, cha mẹ có thể nghe thấy tiếng bé nuốt sữa đều đặn.

Bú đầy đủ không chỉ đơn thuần là lượng sữa mà bé nhận được, mà còn phản ánh hiệu quả của quá trình bú. Một cữ bú hiệu quả là khi bé ngậm bắt vú đúng cách, bú đều đặn và nhận đủ sữa cần thiết.

Cách cho bé bú hiệu quả

Để đảm bảo quá trình bú đạt hiệu quả cao, cha mẹ cần lưu ý những điểm sau:

Tư thế bú đúng

Tư thế bú đúng là yếu tố then chốt giúp bé bú hiệu quả và thoải mái. Người mẹ cần đặt bé sao cho đầu và thân nằm trên một đường thẳng, bụng bé áp sát vào bụng mẹ, và mặt bé hướng trực tiếp vào bầu vú. Điều này giúp bé ngậm bắt khớp vú dễ dàng hơn, tránh việc bé chỉ ngậm núm vú gây đau rát cho mẹ và bé không nhận đủ sữa. Các tư thế bú phổ biến bao gồm tư thế bế nôi, tư thế bế nôi chéo, tư thế nằm nghiêng và tư thế ôm bóng.

Ngậm bắt vú đúng cách

Khi bé ngậm bắt vú, cần đảm bảo bé ngậm cả quầng vú chứ không chỉ núm vú. Miệng bé mở rộng, môi dưới lật ra ngoài, cằm chạm vào vú mẹ. Việc ngậm bắt vú đúng giúp bé bú hiệu quả, kích thích sản xuất sữa và giảm đau cho mẹ.

Tần suất và thời gian bú

Trong những tuần đầu, bé sơ sinh cần bú theo nhu cầu, khoảng 8-12 cữ mỗi ngày. Mỗi cữ bú có thể kéo dài từ 15-30 phút hoặc lâu hơn. Việc cho bé bú theo nhu cầu giúp duy trì nguồn sữa dồi dào và đảm bảo bé nhận đủ sữa.

Lợi ích vượt trội của việc cho con bú sữa mẹ

Sữa mẹ không chỉ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo mà còn mang lại nhiều lợi ích to lớn cho cả bé và mẹ.

Đối với bé:

• Tăng cường hệ miễn dịch: Sữa mẹ chứa kháng thể, bạch cầu và các yếu tố miễn dịch giúp bảo vệ bé khỏi các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, tiêu hóa, tai giữa và nhiều bệnh khác.
• Giảm nguy cơ mắc bệnh: Trẻ bú mẹ có nguy cơ mắc tiểu đường loại 1 và 2, béo phì, hen suyễn và một số loại ung thư thấp hơn.
• Phát triển trí não: Các axit béo thiết yếu trong sữa mẹ góp phần vào sự phát triển tối ưu của não bộ và hệ thần kinh của bé.
• Gắn kết tình cảm: Việc bú mẹ tạo ra sự gắn kết sâu sắc giữa mẹ và bé thông qua sự tiếp xúc da kề da và tương tác tình cảm.

Đối với mẹ:

• Co hồi tử cung: Việc cho con bú giúp tử cung co hồi nhanh chóng về kích thước ban đầu, giảm nguy cơ chảy máu sau sinh.
• Giảm cân sau sinh: Cho con bú giúp mẹ tiêu hao năng lượng, hỗ trợ quá trình giảm cân tự nhiên.
• Giảm nguy cơ mắc bệnh: Các nghiên cứu cho thấy việc cho con bú giúp giảm nguy cơ mắc ung thư vú, ung thư buồng trứng, loãng xương và tiểu đường loại 2.
• Tiết kiệm chi phí: Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn toàn miễn phí, giúp gia đình tiết kiệm đáng kể chi phí so với việc mua sữa công thức.

Khuyến nghị để tối ưu việc bú cho bé

• Duy trì nguồn sữa: Để duy trì nguồn sữa dồi dào và đảm bảo bé nhận đủ sữa, hãy cho bé bú theo nhu cầu và duy trì tần suất bú thường xuyên để kích thích cơ thể sản xuất sữa liên tục.
• Hỗ trợ từ gia đình: Người chồng và gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người mẹ cho con bú, từ việc chuẩn bị bữa ăn, chăm sóc nhà cửa đến việc an ủi, động viên mẹ.
• Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Nếu gặp khó khăn trong việc cho con bú, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tư vấn sữa mẹ, bác sĩ nhi khoa hoặc nữ hộ sinh. Tại các bệnh viện lớn ở Việt Nam như Bệnh viện Phụ sản Trung ương, Bệnh viện Từ Dũ, đều có các phòng khám tư vấn sữa mẹ hỗ trợ các bà mẹ.
• Tương tác với bé: Bên cạnh việc cung cấp dinh dưỡng, việc tương tác, ôm ấp và trò chuyện với bé trong hoặc sau cữ bú sẽ củng cố tình cảm gắn kết giữa mẹ và bé, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển tinh thần của bé.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.