Acid folic là gì? Tác dụng, vai trò và nguồn bổ sung

Acid folic, hay còn gọi là vitamin B9, là một loại vitamin nhóm B thiết yếu cho mọi hoạt động sống của cơ thể. Chất dinh dưỡng này đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển và phân chia tế bào, tổng hợp DNA, cũng như hình thành hồng cầu. Acid folic có mặt tự nhiên trong nhiều thực phẩm và có thể được bổ sung thông qua các chế phẩm dược phẩm.

Đặc biệt, acid folic vô cùng cần thiết cho phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và khi mang thai. Việc bổ sung đủ acid folic giúp ngăn ngừa hiệu quả dị tật ống thần kinh ở thai nhi, đồng thời hỗ trợ cải thiện tình trạng thiếu máu.

Vai trò quan trọng của Acid Folic đối với sức khỏe

Vitamin B9 thực hiện nhiều chức năng sinh học thiết yếu, góp phần duy trì hoạt khỏe mạnh của cơ thể:

Tổng hợp và phát triển tế bào

Acid folic là một thành phần không thể thiếu trong quá trình sản xuất tế bào hồng cầu, nucleoprotein và các loại acid amin. Những thành phần này là nền tảng cho sự phát triển và sửa chữa tế bào, duy trì hoạt động sống của cơ thể. Thiếu hụt acid folic có thể dẫn đến suy giảm khả năng phân chia tế bào, ảnh hưởng đến các mô có tốc độ tái tạo nhanh như niêm mạc ruột và da.

Hỗ trợ phát triển thai nhi khỏe mạnh

Trong giai đoạn mang thai, nhu cầu acid folic của cơ thể tăng lên đáng kể. Vitamin này đóng vai trò then chốt trong việc hình thành và phát triển hệ thần kinh trung ương của thai nhi, đặc biệt là ống thần kinh. Việc bổ sung đủ acid folic trước và trong những tuần đầu của thai kỳ có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc các dị tật ống thần kinh nghiêm trọng như nứt đốt sống (spina bifida) hoặc vô sọ (anencephaly). Theo khuyến cáo của Bộ Y tế Việt Nam, phụ nữ có kế hoạch mang thai nên bổ sung acid folic ít nhất 3 tháng trước khi thụ thai.

Phòng ngừa thiếu máu

Acid folic cần thiết cho quá trình tạo hồng cầu bình thường. Khi cơ thể thiếu acid folic, quá trình này bị gián đoạn, dẫn đến tình trạng thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ – một dạng thiếu máu đặc trưng bởi các tế bào hồng cầu lớn bất thường và không thể hoạt động hiệu quả. Các triệu chứng của thiếu máu do thiếu acid folic bao gồm mệt mỏi, suy nhược, xanh xao, khó thở và chóng mặt.

Hỗ trợ sức khỏe tinh thần và tim mạch

Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa nồng độ acid folic thấp và nguy cơ trầm cảm. Việc bổ sung đủ vitamin này có thể góp phần cải thiện tâm trạng và sức khỏe tinh thần, đặc biệt ở những người có mức homocysteine cao – một yếu tố nguy cơ gây ra các vấn đề về tim mạch và thần kinh. Acid folic giúp chuyển hóa homocysteine thành các chất không độc, từ đó bảo vệ hệ tim mạch.

Đối tượng cần bổ sung Acid Folic

Một số nhóm đối tượng có nhu cầu acid folic cao hơn bình thường và cần được quan tâm bổ sung:

• Phụ nữ mang thai và có kế hoạch mang thai: Đây là nhóm đối tượng ưu tiên hàng đầu. Nhu cầu acid folic gia tăng đáng kể nhằm hỗ trợ sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi và phòng ngừa dị tật ống thần kinh. Các chuyên gia y tế tại Việt Nam khuyến nghị phụ nữ nên bổ sung 400 microgam (mcg) acid folic mỗi ngày, bắt đầu ít nhất 3 tháng trước khi thụ thai và tiếp tục trong suốt thai kỳ.
• Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản: Ngay cả khi chưa có kế hoạch mang thai, phụ nữ trong độ tuổi này vẫn cần bổ sung đủ acid folic. Chu kỳ kinh nguyệt hàng tháng dẫn đến mất máu, và việc duy trì đủ acid folic giúp phòng ngừa thiếu máu hiệu quả, đồng thời chuẩn bị cho một thai kỳ khỏe mạnh trong tương lai.
• Người lớn tuổi: Khi tuổi tác tăng lên, khả năng hấp thu và chuyển hóa acid folic có thể giảm. Bổ sung acid folic giúp duy trì sức khỏe tổng thể và chức năng tế bào, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Người mắc một số bệnh lý: Các bệnh lý như bệnh Crohn, bệnh celiac, hoặc những người đang sử dụng một số loại thuốc (ví dụ: thuốc chống co giật, methotrexate) có thể ảnh hưởng đến sự hấp thu hoặc chuyển hóa acid folic, do đó cần bổ sung theo chỉ định của bác sĩ.
• Người nghiện rượu: Rượu có thể cản trở sự hấp thu và chuyển hóa acid folic, dẫn đến thiếu hụt.

Nguồn cung cấp Acid Folic

Bạn có thể tiếp nhận acid folic từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm thực phẩm tự nhiên và các chế phẩm bổ sung:

Thực phẩm tự nhiên giàu Acid Folic

• Rau lá xanh đậm: Đây là nguồn acid folic dồi dào nhất. Các loại rau như rau bina (cải bó xôi), cải xoăn, súp lơ xanh, măng tây, rau diếp cá, cần tây. Ví dụ, 1 chén rau bina nấu chín có thể cung cấp khoảng 263 mcg acid folic.
• Trái cây họ cam quýt: Cam, bưởi, quýt là những nguồn cung cấp acid folic tốt. Một quả cam cỡ trung bình có thể chứa khoảng 55 mcg acid folic.
• Các loại đậu và hạt: Đậu lăng, đậu đen, đậu xanh, đậu nành, hạt hướng dương, hạt bí. 1 chén đậu lăng nấu chín cung cấp tới 358 mcg acid folic.
• Gan động vật: Gan bò, gan gà là nguồn giàu acid folic, tuy nhiên cần tiêu thụ ở mức độ vừa phải do hàm lượng cholesterol cao.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Một số loại ngũ cốc như yến mạch, gạo lứt cũng chứa một lượng acid folic nhất định.

Thực phẩm tăng cường Acid Folic

Tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, một số thực phẩm đã được tăng cường acid folic để giúp người dân dễ dàng đáp ứng nhu cầu hàng ngày. Các sản phẩm này thường bao gồm:

• Bột mì và các sản phẩm từ bột mì (bánh mì, mì ống).
• Ngũ cốc ăn sáng.
• Gạo.

Kiểm tra nhãn mác sản phẩm để xác định xem chúng có được tăng cường acid folic hay không.

Viên uống bổ sung Acid Folic

Các viên vitamin tổng hợp hoặc thuốc chứa acid folic có thể được tìm thấy tại các nhà thuốc trên toàn quốc, như chuỗi nhà thuốc Long Châu, Pharmacity, hoặc các cửa hàng thuốc lẻ. Các chế phẩm này có nhiều dạng và hàm lượng khác nhau, phổ biến là viên 400 mcg hoặc 5 mg.

Lưu ý quan trọng: Việc sử dụng viên uống bổ sung cần có sự chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ. Không tự ý sử dụng liều cao hoặc trong thời gian dài mà không có sự giám sát y tế.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng Acid Folic

Để việc bổ sung acid folic đạt hiệu quả tối ưu và an toàn, cần lưu ý:

• Thời điểm bổ sung: Phụ nữ dự định mang thai được khuyên nên bắt đầu bổ sung acid folic ít nhất ba tháng trước khi thụ thai để đảm bảo nồng độ tối ưu trong cơ thể, chuẩn bị tốt nhất cho sự phát triển của thai nhi ngay từ giai đoạn đầu.
• Liều lượng: Mặc dù acid folic là vitamin tan trong nước và tương đối an toàn, việc bổ sung quá liều vẫn có thể dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn như buồn nôn, đầy hơi, mất ngủ, hoặc che lấp dấu hiệu thiếu vitamin B12. Do đó, cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để xác định liều lượng phù hợp, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả tốt nhất. Liều khuyến nghị chung cho người trưởng thành là 400 mcg/ngày.
• Tương tác thuốc: Acid folic có thể tương tác với một số loại thuốc như thuốc chống co giật, methotrexate (thuốc điều trị ung thư và các bệnh tự miễn), hoặc một số loại kháng sinh. Luôn thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc và thực phẩm chức năng bạn đang sử dụng trước khi bắt đầu bổ sung acid folic.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để có lời khuyên và liều lượng phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.