Atropin: Công dụng, chỉ định, liều dùng và lưu ý quan trọng

Atropin: Công dụng, chỉ định, liều dùng và lưu ý quan trọng

Atropin, một dược chất có tác dụng kháng acetylcholin, hoạt động như một chất ức chế đối giao cảm mạnh mẽ. Thuốc này có khả năng làm giảm hoạt động của hệ thần kinh đối giao cảm ở cả cấp độ trung ương và ngoại biên, từ đó giúp giãn cơ trơn và giảm tiết dịch. Việc ứng dụng atropin được thực hiện trong nhiều tình huống lâm sàng, bao gồm điều trị ngộ độc thuốc trừ sâu hoặc chất độc thần kinh, quản lý các vấn đề về tim mạch như nhịp tim chậm, giảm đau do co thắt tại đường tiêu hóa và phế quản, cũng như sử dụng trong nhãn khoa để giãn đồng tử. Chế phẩm này có sẵn dưới dạng dung dịch tiêm, thuốc nhỏ mắt và viên nén. Tuy nhiên, việc tuân thủ liều lượng chính xác là cực kỳ quan trọng nhằm tránh các tác dụng phụ không mong muốn hoặc tình trạng ngộ độc.

Chỉ định và Công dụng

Atropin được chỉ định rộng rãi trong y học với các công dụng cụ thể sau:

• Giải độc: Áp dụng hiệu quả để giải độc trong các trường hợp ngộ độc organophosphorus (như thuốc trừ sâu, bả chuột) và các loại thuốc kháng cholinergic khác. Tại Việt Nam, các trường hợp ngộ độc thuốc trừ sâu gốc lân hữu cơ vẫn còn phổ biến ở các vùng nông thôn, và atropin là thuốc thiết yếu trong phác đồ điều trị cấp cứu tại các bệnh viện tuyến huyện và tỉnh.
• Tim mạch: Hỗ trợ điều trị các tình trạng như nhịp tim chậm, suy nhược tim, và tình trạng tụt huyết áp. Ví dụ, trong các trường hợp nhịp chậm xoang có triệu chứng hoặc block nhĩ thất độ 2 type 1, atropin thường được sử dụng ban đầu trước khi cân nhắc các biện pháp can thiệp khác.
• Hô hấp: Góp phần làm giãn phế quản và giảm tiết dịch đường hô hấp, đặc biệt hữu ích trong các cơn co thắt phế quản hoặc phù phổi cấp tính.
• Tiêu hóa: Được sử dụng để làm giảm cơn đau do co thắt tại đường tiêu hóa (ví dụ: viêm loét dạ dày, ruột), đồng thời giảm nhu động ruột và kiểm soát tình trạng tiêu chảy. Một lưu ý nhỏ, atropin giúp làm chậm quá trình tiêu hóa, từ đó giảm tần suất đi ngoài.
• Nhãn khoa: Dạng nhỏ mắt được dùng để giãn đồng tử, hỗ trợ quá trình khám mắt chuyên sâu, kiểm tra đáy mắt, hoặc trong phác đồ điều trị một số bệnh lý về mắt như viêm mống mắt thể mi. Các phòng khám mắt trên toàn quốc thường dùng atropin 1% để chuẩn bị cho việc soi đáy mắt.
• Tiền mê: Được sử dụng như một loại thuốc tiền mê trước khi tiến hành phẫu thuật, giúp làm giảm tiết dịch và ngăn ngừa một số phản xạ không mong muốn.

Dạng bào chế và Cách dùng

Atropin được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau để phù hợp với từng mục đích sử dụng:

• Dung dịch tiêm: Phổ biến trong các trường hợp cấp cứu, được tiêm bắp hoặc tiêm tĩnh mạch để đạt hiệu quả nhanh chóng. Liều tiêm thường dao động từ 0.5 mg đến 1 mg tùy theo chỉ định và tình trạng bệnh nhân.
• Dung dịch nhỏ mắt: Chuyên biệt cho việc điều trị các vấn đề về mắt, đảm bảo tác dụng cục bộ. Nồng độ thường gặp là 0.5% hoặc 1%.
• Viên nén: Áp dụng trong một số trường hợp cụ thể, thường là để duy trì tác dụng trong thời gian dài hơn.

Lưu ý Quan trọng

Khi sử dụng atropin, người bệnh và nhân viên y tế cần đặc biệt chú ý đến những điểm sau:

• Ngộ độc: Việc dùng atropin vượt quá liều khuyến cáo có thể dẫn đến các triệu chứng ngộ độc nghiêm trọng như khô miệng, khô họng, giãn đồng tử quá mức, tim đập nhanh, lú lẫn, sốt cao và các biến chứng nguy hiểm khác. Khi xuất hiện các dấu hiệu này, cần được xử trí cấp cứu kịp thời. Tỷ lệ ngộ độc atropin do dùng quá liều hoặc nhầm lẫn thuốc có thể chiếm khoảng 5-10% các trường hợp ngộ độc thuốc tại các khoa cấp cứu ở Việt Nam.
• Chống chỉ định: Cần hết sức thận trọng khi sử dụng atropin cho trẻ nhỏ, người cao tuổi, và những bệnh nhân có tiền sử bệnh tim (đặc biệt là bệnh mạch vành, rối loạn nhịp tim), tăng nhãn áp (glaucoma góc đóng) hoặc các vấn đề liên quan đến đường tiết niệu (phì đại tuyến tiền liệt).
• Tác dụng phụ: Một số tác dụng phụ thường gặp có thể bao gồm khô miệng, khó nuốt, mắt nhìn mờ, sợ ánh sáng, tim đập nhanh, táo bón và tiểu khó. Để giảm thiểu tác dụng phụ khô miệng, người bệnh có thể uống đủ nước hoặc dùng kẹo không đường.
• Tương tác thuốc: Atropin có khả năng tương tác với các thuốc kháng cholinergic khác (như thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc kháng histamin), các chất opioid và thuốc ức chế thần kinh trung ương, điều này có thể làm tăng hoặc giảm tác dụng của thuốc. Do đó, cần thông báo đầy đủ các loại thuốc đang sử dụng cho bác sĩ.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.