Bệnh Alzheimer là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân & điều trị

Bệnh Alzheimer là một thể phổ biến của hội chứng suy giảm trí nhớ, gây tổn thương tiến triển đến các chức năng não bộ. Tình trạng này dẫn đến sự suy giảm về trí nhớ, khả năng tư duy, học hỏi và kiểm soát hành vi, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Mặc dù bệnh Alzheimer hiện chưa có phương pháp điều trị dứt điểm, việc sử dụng thuốc có thể hỗ trợ làm chậm quá trình tiến triển và kiểm soát hiệu quả các triệu chứng.

Đặc điểm của bệnh Alzheimer

• Dạng suy giảm trí nhớ chủ yếu: Bệnh Alzheimer chiếm tỷ lệ đáng kể, ước tính khoảng 60-80% tổng số các trường hợp mất trí nhớ. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra chứng sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi trên toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam.
• Tổn thương tế bào thần kinh: Bệnh đặc trưng bởi sự tích tụ của các protein không bình thường trong não, bao gồm mảng amyloid và các đám rối sợi thần kinh (tau). Chính những tích tụ này gây ra sự phá hủy dần dần các tế bào não, dẫn đến sự suy giảm chức năng nhận thức.
• Triệu chứng khởi phát: Các dấu hiệu ban đầu thường xuất hiện ở những người trên 65 tuổi. Chúng bao gồm khó khăn trong việc ghi nhớ các sự kiện vừa xảy ra và thường xuyên gặp trở ngại trong việc tìm kiếm từ ngữ phù hợp để diễn đạt ý. Ví dụ, một người bệnh có thể quên tên cháu của mình hoặc không nhớ mình vừa ăn bữa sáng.
• Ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày: Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn nặng hơn, người bệnh dần mất khả năng thực hiện các tác vụ cơ bản như ăn uống, đi lại và tự chăm sóc bản thân, đòi hỏi sự hỗ trợ từ người khác. Điều này gây gánh nặng lớn cho gia đình và hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh Alzheimer

Mặc dù nguyên nhân chính xác của bệnh Alzheimer vẫn chưa được xác định hoàn toàn, nhưng có một sự thống nhất về vai trò của sự tích tụ các protein bất thường (mảng amyloid và đám rối tau) trong não, dẫn đến tổn thương tế bào thần kinh. Yếu tố tuổi tác được xem là nguy cơ lớn nhất, với tỷ lệ mắc bệnh gia tăng đáng kể trong bối cảnh dân số toàn cầu đang già hóa. Tại Việt Nam, với dân số đang có xu hướng già hóa nhanh chóng, số lượng người mắc bệnh Alzheimer được dự báo sẽ tăng lên đáng kể trong những thập kỷ tới.

Ngoài tuổi tác, một số yếu tố khác cũng được cho là có liên quan đến sự phát triển của bệnh Alzheimer, bao gồm:

• Yếu tố di truyền: Mặc dù hầu hết các trường hợp bệnh Alzheimer không có tính di truyền rõ ràng, một số ít trường hợp (dưới 5%) có thể do gen di truyền, thường khởi phát sớm hơn (trước 60 tuổi).
• Yếu tố lối sống và sức khỏe: Các yếu tố như bệnh tim mạch, huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường, béo phì và thiếu vận động có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Chấn thương đầu: Một số nghiên cứu cho thấy chấn thương đầu nghiêm trọng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer sau này.

Chẩn đoán và Điều trị bệnh Alzheimer

Việc chẩn đoán sớm bệnh Alzheimer là vô cùng quan trọng để có thể kiểm soát các triệu chứng và làm chậm tiến trình bệnh.

Chẩn đoán

• Thăm khám y tế: Việc đưa người bệnh đến các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán sớm bởi bác sĩ chuyên khoa là vô cùng cần thiết. Tại Việt Nam, người bệnh có thể tìm đến các bệnh viện lớn như Bệnh viện Lão khoa Trung ương, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM hoặc Bệnh viện Bạch Mai để được thăm khám chuyên sâu.
• Đánh giá nhận thức và hành vi: Bác sĩ sẽ thực hiện các bài kiểm tra trí nhớ, khả năng giải quyết vấn đề, tập trung và các chức năng nhận thức khác.
• Chẩn đoán hình ảnh: Các phương pháp như chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) có thể giúp phát hiện những thay đổi trong não bộ.
• Xét nghiệm khác: Xét nghiệm máu và dịch não tủy cũng có thể được thực hiện để loại trừ các nguyên nhân khác gây suy giảm trí nhớ hoặc để tìm kiếm các dấu ấn sinh học của bệnh Alzheimer.

Điều trị

Hiện tại, không có phương pháp nào có thể chữa khỏi hoàn toàn bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, các loại thuốc hiện có có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

• Thuốc điều trị triệu chứng: Các loại thuốc như Donepezil (Aricept), Rivastigmine (Exelon), Galantamine (Razadyne) và Memantine (Namenda) có thể giúp cải thiện trí nhớ, khả năng tư duy và hành vi ở một số người bệnh. Chi phí cho các loại thuốc này tại Việt Nam có thể dao động từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng mỗi tháng, tùy loại và liều lượng.
• Liệu pháp không dùng thuốc: Bao gồm các hoạt động kích thích nhận thức, liệu pháp hành vi, vật lý trị liệu và trị liệu nghề nghiệp. Các hoạt động như đọc sách, giải câu đố, chơi nhạc hoặc tham gia các câu lạc bộ dành cho người lớn tuổi có thể giúp duy trì chức năng não bộ.
• Chăm sóc hỗ trợ: Việc cung cấp một môi trường an toàn, ổn định và có cấu trúc là rất quan trọng. Gia đình và người chăm sóc cần được hướng dẫn về cách giao tiếp với người bệnh và quản lý các vấn đề hành vi.

Tiên lượng bệnh

Tuổi thọ của người bệnh sau khi được chẩn đoán có thể dao động rộng rãi, từ vài năm đến hơn 20 năm, tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể, tình trạng sức khỏe tổng thể và mức độ đáp ứng với điều trị. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể giúp kéo dài thời gian sống chất lượng cho người bệnh.

Phòng ngừa bệnh Alzheimer

Mặc dù không có cách nào đảm bảo ngăn ngừa hoàn toàn bệnh Alzheimer, việc áp dụng lối sống lành mạnh có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, axit béo omega-3 như rau xanh, trái cây, cá béo. Chế độ ăn Địa Trung Hải được nhiều chuyên gia khuyến nghị.
• Vận động thể chất thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần có thể cải thiện sức khỏe não bộ.
• Kích thích trí não: Tham gia các hoạt động đòi hỏi tư duy như đọc sách, học ngôn ngữ mới, chơi nhạc cụ, giải đố.
• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch: Quản lý huyết áp, cholesterol, đường huyết và duy trì cân nặng hợp lý.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ chất lượng đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ các độc tố tích tụ trong não.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ khi bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe của mình.