Bệnh cường giáp là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Bệnh cường giáp, hay còn được biết đến là tăng chức năng tuyến giáp, là một tình trạng y tế phát sinh khi tuyến giáp sản xuất một lượng hormone (thyroxine – T4 và triiodothyronine – T3) vượt quá mức cần thiết cho các hoạt động của cơ thể. Các hormone này đóng vai trò thiết yếu trong việc điều hòa quá trình trao đổi chất; sự tăng cao nồng độ của chúng có thể dẫn đến các biểu hiện như giảm cân không rõ nguyên nhân, nhịp tim nhanh, run rẩy, cảm giác mệt mỏi kéo dài, lo lắng và khó chịu khi ở trong môi trường nóng. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh cường giáp có nguy cơ gây ra những biến chứng nghiêm trọng, bao gồm rối loạn nhịp tim, suy tim, tình trạng loãng xương tiến triển, hoặc thậm chí là cơn bão giáp nguy hiểm đến tính mạng, thường xảy ra trong những trường hợp cấp tính.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.

Triệu chứng thường gặp của bệnh cường giáp

Các dấu hiệu lâm sàng của bệnh cường giáp thường rất đa dạng và có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan khác nhau:

Biểu hiện toàn thân

Người bệnh có thể trải qua cảm giác mệt mỏi liên tục, sụt cân nhanh chóng dù khẩu phần ăn vẫn duy trì hoặc tăng lên. Một người có thể giảm 3-5kg chỉ trong vài tháng mà không thay đổi chế độ ăn. Đặc biệt, cảm thấy sợ nóng và đổ mồ hôi nhiều, ngay cả trong điều kiện thời tiết mát mẻ. Tính cách cũng có thể có sự thay đổi rõ rệt, dễ lo âu, cáu gắt, khó kiểm soát cảm xúc.

Biểu hiện tim mạch

Biểu hiện phổ biến là tim đập nhanh, hồi hộp, và cảm giác đánh trống ngực. Nhịp tim có thể tăng lên đến 100-120 nhịp/phút khi nghỉ ngơi, cao hơn nhiều so với mức bình thường 60-100 nhịp/phút. Khoảng 10-15% bệnh nhân cường giáp có thể bị rung nhĩ, một dạng rối loạn nhịp tim nghiêm trọng.

Biểu hiện thần kinh – cơ

Run tay, đặc biệt là run đầu chi, là dấu hiệu đặc trưng. Yếu cơ, đặc biệt là cơ gốc chi (cơ đùi, cơ vai), khiến việc đi lại, leo cầu thang trở nên khó khăn. Khả năng tập trung bị suy giảm đáng kể, ảnh hưởng đến công việc và học tập.

Biểu hiện tiêu hóa

Tăng nhu động ruột, có thể dẫn đến tình trạng tiêu chảy thường xuyên. Bệnh nhân có thể đi ngoài 3-4 lần/ngày với phân lỏng.

Biểu hiện mắt

Một số trường hợp có thể xuất hiện lồi mắt, kèm theo cảm giác nhức mỏi mắt, khô mắt. Tình trạng này thường gặp ở bệnh Graves, một dạng phổ biến của bệnh cường giáp. Khoảng 30% bệnh nhân Graves sẽ phát triển bệnh mắt liên quan đến tuyến giáp.

Biểu hiện cổ

Tuyến giáp ở vùng cổ có thể sưng to, tạo thành bướu cổ, dễ dàng nhận thấy khi quan sát hoặc sờ nắn. Kích thước bướu cổ có thể từ nhỏ như quả trứng cút đến lớn như quả cam.

Biểu hiện ở phụ nữ

Bệnh có thể gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản. Vô kinh hoặc kinh nguyệt không đều là những vấn đề thường gặp.

Các nguyên nhân phổ biến gây bệnh cường giáp

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bệnh cường giáp là do sự sản xuất quá mức hormone tuyến giáp. Có một số nguyên nhân chính như:

Bệnh Graves

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 70-80% các trường hợp cường giáp. Bệnh Graves là một rối loạn tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào tuyến giáp, kích thích tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone. Bệnh thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi 20-50.

Bướu giáp đa nhân nhiễm độc

Tình trạng này xảy ra khi có một hoặc nhiều nốt (nhân) trong tuyến giáp hoạt động quá mức và sản xuất hormone giáp độc lập, không chịu sự kiểm soát của cơ thể. Bệnh thường gặp ở người lớn tuổi.

Viêm tuyến giáp

Viêm tuyến giáp có thể gây giải phóng hormone giáp dự trữ vào máu, dẫn đến giai đoạn cường giáp tạm thời. Sau đó, tuyến giáp có thể trở về bình thường hoặc chuyển sang giai đoạn suy giáp.

Sử dụng quá liều hormone tuyến giáp

Những người đang điều trị suy giáp bằng hormone giáp tổng hợp (ví dụ: Levothyroxine) có thể bị cường giáp nếu liều thuốc quá cao.

U tuyến yên

Rất hiếm khi, một khối u lành tính ở tuyến yên có thể sản xuất quá nhiều hormone kích thích tuyến giáp (TSH), dẫn đến cường giáp.

Các phương pháp điều trị bệnh cường giáp

Mục tiêu chính trong quá trình điều trị là đưa nồng độ hormone giáp về mức sinh lý bình thường và làm thuyên giảm các triệu chứng khó chịu. Các liệu pháp hiện có bao gồm:

Điều trị nội khoa bằng thuốc

Phương pháp này sử dụng thuốc kháng giáp để ức chế hoạt động sản xuất hormone của tuyến giáp, hoặc dùng thuốc chẹn beta để kiểm soát các triệu chứng như tim đập nhanh, run tay. Các loại thuốc kháng giáp phổ biến ở Việt Nam bao gồm Thiamazole (ví dụ: Thyrozol) và Propylthiouracil (PTU). Bệnh nhân thường phải uống thuốc hàng ngày trong khoảng 12-18 tháng. Tỷ lệ thuyên giảm hoàn toàn sau điều trị thuốc khoảng 30-50%.

Liệu pháp I-ốt phóng xạ

Áp dụng I-131, một đồng vị phóng xạ, nhằm phá hủy có chọn lọc các tế bào tuyến giáp đang hoạt động quá mức. Đây là một lựa chọn hiệu quả cho nhiều bệnh nhân, đặc biệt là những người không đáp ứng với thuốc hoặc tái phát sau điều trị thuốc. Tại Việt Nam, liệu pháp I-ốt phóng xạ được thực hiện tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Nội tiết Trung ương, Bệnh viện Chợ Rẫy, với chi phí dao động từ vài triệu đến khoảng 10 triệu VND tùy liều lượng. Tỷ lệ thành công của liệu pháp này lên tới 80-90%, tuy nhiên, khoảng 10-20% bệnh nhân có thể cần điều trị bổ sung hormone giáp sau này do suy giáp.

Điều trị ngoại khoa (phẫu thuật)

Phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp được cân nhắc trong những trường hợp bệnh nặng, khi các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả mong muốn, hoặc khi có bướu giáp kích thước lớn gây chèn ép các cơ quan lân cận. Ví dụ, một bướu giáp lớn có thể gây khó thở hoặc khó nuốt. Chi phí phẫu thuật tại các bệnh viện công ở Việt Nam có thể từ 15-30 triệu VND tùy loại hình phẫu thuật và cơ sở y tế. Cần lưu ý rằng sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể cần bổ sung hormone giáp suốt đời để duy trì chức năng tuyến giáp bình thường.

Biến chứng của bệnh cường giáp nếu không được điều trị

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh cường giáp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:

• Biến chứng tim mạch: Rối loạn nhịp tim (rung nhĩ), suy tim, tăng huyết áp.
• Loãng xương: Hormone giáp dư thừa đẩy nhanh quá trình mất xương, làm tăng nguy cơ gãy xương.
• Bệnh mắt liên quan đến tuyến giáp (Graves’ ophthalmopathy): Lồi mắt, nhìn đôi, tổn thương dây thần kinh thị giác có thể dẫn đến mù lòa.
• Cơn bão giáp: Một biến chứng cấp tính, hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng. Bệnh nhân có thể sốt cao, tim đập nhanh dữ dội, mê sảng, suy đa tạng.
• Các vấn đề sinh sản: Rối loạn kinh nguyệt, tăng nguy cơ sảy thai, sinh non ở phụ nữ mang thai.

Việc nhận biết sớm các triệu chứng và thăm khám bác sĩ là vô cùng quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp, giúp kiểm soát tốt bệnh cường giáp và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.