CIF là gì? Trách nhiệm người mua, bán trong điều kiện CIF

Trong thương mại quốc tế, việc hiểu rõ các điều khoản giao hàng là yếu tố then chốt giúp các giao dịch diễn ra suôn sẻ và minh bạch. Một trong những điều khoản phổ biến và quan trọng là CIF (Cost, Insurance, Freight – tiền hàng, bảo hiểm, cước phí). Điều khoản này được áp dụng đặc biệt cho các phương thức vận tải đường biển và đường thủy nội địa, quy định rõ ràng trách nhiệm và chi phí giữa người bán và người mua.

Theo quy định của điều khoản CIF, người bán có trách nhiệm hoàn tất việc giao hàng qua lan can tàu tại cảng bốc hàng. Đồng thời, người bán phải sắp xếp phương tiện vận chuyển, mua bảo hiểm cho lô hàng và thanh toán toàn bộ cước phí vận chuyển đến cảng đích đã định. Ngược lại, người mua sẽ chịu trách nhiệm đối với các chi phí nhập khẩu phát sinh và mọi rủi ro về hàng hóa kể từ thời điểm hàng hóa đã được chuyển giao tại cảng bốc.

Trách nhiệm của người bán theo điều khoản CIF

Điều khoản CIF đặt ra nhiều trách nhiệm cho người bán để đảm bảo hàng hóa được vận chuyển an toàn đến cảng đích.

Giao hàng

Người bán phải đảm bảo việc giao hàng được thực hiện qua lan can tàu tại cảng bốc hàng, tuân thủ đúng thời gian và địa điểm đã được hai bên thống nhất. Việc này đòi hỏi người bán phải có quy trình logistics nội địa hiệu quả để đưa hàng ra cảng và xếp lên tàu. Ví dụ, nếu lô hàng xuất khẩu từ Bình Dương đến cảng Cát Lái, người bán phải chịu trách nhiệm vận chuyển hàng từ kho sản xuất đến cảng và hoàn tất thủ tục xếp hàng lên tàu.

Vận chuyển

Người bán có trách nhiệm thanh toán cước phí vận chuyển và mọi chi phí liên quan khác nhằm đưa hàng hóa đến cảng đích một cách thuận lợi. Điều này bao gồm cước vận tải biển, phụ phí xăng dầu (BAF), phụ phí tiền tệ (CAF) và các chi phí khác phát sinh trong quá trình vận chuyển. Ví dụ, nếu một công ty ở Việt Nam xuất khẩu cà phê sang Nhật Bản theo điều kiện CIF Osaka, người bán phải chi trả toàn bộ chi phí vận chuyển từ cảng bốc hàng (như cảng Hải Phòng hoặc cảng Cát Lái) đến cảng Osaka.

Bảo hiểm

Người bán phải tiến hành mua bảo hiểm hàng hóa với mức bảo hiểm tối thiểu, thường là 110% giá trị CIF của lô hàng. Bảo hiểm này nhằm bảo vệ hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển, thông thường được thực hiện theo điều khoản cơ bản nhất của «Institute Cargo Clauses (C)». Người mua có thể xem xét yêu cầu nâng cấp mức bảo hiểm để tăng cường sự an toàn cho hàng hóa. Tại Việt Nam, nhiều công ty bảo hiểm như Bảo Việt, PVI, hay PTI cung cấp các gói bảo hiểm hàng hóa quốc tế. Mức bảo hiểm tối thiểu theo ICC (C) thường chỉ bồi thường cho các rủi ro lớn như cháy, nổ, đâm va, đắm tàu. Nếu người mua muốn bảo hiểm cho các rủi ro khác như mất cắp, hư hỏng do xếp dỡ, cần yêu cầu người bán mua bảo hiểm theo ICC (A) hoặc (B), hoặc tự mua bảo hiểm bổ sung.

Chứng từ

Người bán có trách nhiệm cung cấp đầy đủ các chứng từ cần thiết như hóa đơn thương mại (Commercial Invoice), vận đơn (Bill of Lading), và chứng từ bảo hiểm (Insurance Policy/Certificate) để hỗ trợ người mua hoàn tất thủ tục nhập khẩu. Các chứng từ này là bắt buộc để người mua có thể nhận hàng tại cảng đích và thông quan.

Thông báo

Người bán phải kịp thời thông báo cho người mua về việc hàng hóa đã được xếp lên tàu và thời điểm dự kiến hàng đến cảng nhập khẩu. Thông tin này giúp người mua chủ động sắp xếp việc nhận hàng, làm thủ tục hải quan và vận chuyển nội địa.

Trách nhiệm của người mua theo điều khoản CIF

Mặc dù người bán chịu trách nhiệm lớn trong việc đưa hàng đến cảng đích, người mua cũng có những trách nhiệm quan trọng theo điều khoản CIF.

Nhận hàng

Người mua chịu trách nhiệm và chi trả các chi phí phát sinh cho việc dỡ hàng tại cảng đích cũng như thực hiện các thủ tục nhập khẩu cần thiết. Các chi phí này bao gồm phí dỡ hàng (THC – Terminal Handling Charges), phí lưu kho, phí kiểm tra hải quan, thuế nhập khẩu và VAT. Ví dụ, một công ty nhập khẩu linh kiện điện tử từ Trung Quốc theo điều kiện CIF cảng Cái Mép phải chi trả các chi phí tại cảng Cái Mép và thuế nhập khẩu linh kiện.

Rủi ro

Người mua chịu mọi rủi ro liên quan đến hàng hóa kể từ thời điểm hàng hóa đã được chuyển giao an toàn qua lan can tàu tại cảng bốc hàng. Điều này có nghĩa là, nếu hàng hóa bị hư hỏng hoặc mất mát trong quá trình vận chuyển từ cảng bốc đến cảng đích, người mua sẽ là bên chịu thiệt hại. Tuy nhiên, người mua có quyền yêu cầu công ty bảo hiểm bồi thường vì người bán đã mua bảo hiểm cho lô hàng.

Lưu ý quan trọng về CIF

Để áp dụng điều khoản CIF hiệu quả, có một số lưu ý quan trọng cần được các bên tham gia giao dịch nắm rõ.

Phạm vi áp dụng

Điều khoản CIF chỉ được thiết kế để sử dụng trong vận tải biển và đường thủy nội địa, không phù hợp cho các hình thức vận tải khác như hàng không hay đường bộ. Việc sử dụng CIF cho vận tải hàng không hoặc đường bộ có thể dẫn đến những tranh chấp về trách nhiệm và chi phí do bản chất khác biệt của các loại hình vận tải này.

Tên cảng đích

Giá CIF luôn phải được ghi rõ kèm theo tên cảng đích cụ thể, ví dụ: CIF Haiphong, CIF Hồ Chí Minh, hoặc CIF Đà Nẵng, để tránh nhầm lẫn. Việc ghi rõ cảng đích giúp xác định chính xác điểm chuyển giao trách nhiệm và chi phí vận chuyển. Một hợp đồng chỉ ghi “CIF” mà không có tên cảng cụ thể có thể gây ra tranh cãi giữa các bên.

Yêu cầu bảo hiểm cao hơn

Để tối đa hóa quyền lợi, người mua nên cân nhắc yêu cầu người bán nâng cấp mức bảo hiểm hoặc chủ động mua thêm bảo hiểm bổ sung cho lô hàng. Mức bảo hiểm tối thiểu theo ICC (C) có thể không đủ để bảo vệ hàng hóa khỏi tất cả các rủi ro có thể xảy ra trong quá trình vận chuyển. Ví dụ, nếu lô hàng là thiết bị điện tử giá trị cao, rủi ro hư hỏng do va đập hoặc mất cắp là đáng kể, và bảo hiểm ICC (C) sẽ không chi trả cho các trường hợp này. Do đó, việc mua bảo hiểm ICC (A) hoặc bổ sung bảo hiểm sẽ là lựa chọn an toàn hơn.

So sánh với các điều kiện giao hàng khác tại Việt Nam

Tại Việt Nam, các doanh nghiệp thường sử dụng nhiều điều kiện giao hàng Incoterms khác nhau tùy thuộc vào loại hàng hóa, phương thức vận chuyển và thỏa thuận giữa các bên. Bên cạnh CIF, các điều kiện phổ biến khác bao gồm:

• FOB (Free On Board): Người bán chịu trách nhiệm đưa hàng lên tàu tại cảng bốc, người mua chịu toàn bộ chi phí và rủi ro từ đó. Điều này phổ biến khi người mua có mối quan hệ tốt với các hãng tàu và muốn kiểm soát chi phí vận chuyển.
• EXW (Ex Works): Người bán chỉ chịu trách nhiệm sản xuất và đóng gói hàng tại nhà máy, người mua chịu toàn bộ chi phí và rủi ro từ kho của người bán. Điều này thường áp dụng cho các giao dịch nội địa hoặc khi người mua có khả năng tự lo liệu toàn bộ logistics.
• DAP (Delivered At Place): Người bán chịu trách nhiệm đưa hàng đến một địa điểm cụ thể tại nước người mua, chưa thông quan nhập khẩu. Điều này phù hợp với các giao dịch mà người mua muốn nhận hàng tại kho của mình.

Việc lựa chọn điều kiện CIF hay các điều kiện khác phụ thuộc vào chiến lược kinh doanh và khả năng quản lý rủi ro của từng doanh nghiệp. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam, CIF có thể là lựa chọn tiện lợi vì người bán sẽ lo liệu phần lớn khâu vận chuyển quốc tế và bảo hiểm, giúp người mua giảm bớt gánh nặng về logistics. Tuy nhiên, người mua cần kiểm tra kỹ các điều khoản bảo hiểm và các khoản phí phát sinh tại cảng đích để tránh những bất ngờ về chi phí.

Tổng kết lại, CIF là một điều khoản quan trọng trong thương mại quốc tế, đặc biệt đối với vận tải biển. Việc nắm rõ trách nhiệm của người bán và người mua, cùng với những lưu ý quan trọng, sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam và đối tác quốc tế thực hiện giao dịch một cách hiệu quả và giảm thiểu rủi ro.