Domperidon: Công dụng, chỉ định và rủi ro cần biết

Domperidon là một dược phẩm thuộc nhóm đối kháng dopamin, có tác dụng chủ yếu trong việc kiểm soát tình trạng buồn nôn, nôn mửa và hỗ trợ điều hòa nhu động của hệ tiêu hóa. Thuốc được áp dụng để điều trị các triệu chứng khó chịu như buồn nôn, nôn, cảm giác đầy bụng, cùng các biểu hiện khác liên quan đến rối loạn vận động đường tiêu hóa. Việc sử dụng domperidon tiềm ẩn những rủi ro nghiêm trọng như rối loạn nhịp tim và nguy cơ đột tử, đặc biệt đối với người cao tuổi, bệnh nhân có tiền sử bệnh tim mạch hoặc những trường hợp sử dụng thuốc với liều lượng cao kéo dài. Việc dùng thuốc này cần hết sức thận trọng và tuân thủ chặt chẽ chỉ định của bác sĩ.

Công dụng và cơ chế hoạt động

Domperidon hoạt động thông qua cơ chế phức tạp để mang lại hiệu quả chống nôn và điều hòa nhu động tiêu hóa.

Chống nôn hiệu quả

Domperidon hoạt động bằng cách ức chế vùng kích thích hóa học (CTZ) nằm tại sàn não thất 4, khu vực tiếp nhận các tín hiệu gây nôn từ cơ thể. Điều này giúp ngăn chặn phản xạ nôn mửa một cách đáng kể. Cơ chế này đặc biệt hữu ích trong việc kiểm soát buồn nôn và nôn do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ say tàu xe đến tác dụng phụ của một số loại thuốc.

Điều hòa nhu động tiêu hóa

Dược chất này thúc đẩy tăng cường nhu động của dạ dày và ruột, đồng thời kiểm soát sự đóng mở của môn vị. Cơ chế này hỗ trợ quá trình di chuyển thức ăn xuống ruột non một cách thuận lợi hơn, đồng thời hạn chế đáng kể tình trạng trào ngược thực quản. Đối với những người gặp vấn đề tiêu hóa chậm, đầy bụng sau ăn, domperidon có thể giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng này.

Hạn chế tác dụng phụ thần kinh

Điểm nổi bật của domperidon là khả năng hầu như không vượt qua được hàng rào máu-não. Điều này dẫn đến việc thuốc ít gây ra các tác động bất lợi lên hệ thần kinh trung ương, giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến tâm thần kinh và hội chứng ngoại tháp so với một số thuốc khác cùng nhóm như metoclopramide. Đây là một lợi thế quan trọng, giúp thuốc an toàn hơn cho nhiều đối tượng bệnh nhân.

Chỉ định và trường hợp sử dụng

Domperidon được chỉ định trong nhiều trường hợp liên quan đến rối loạn tiêu hóa và buồn nôn.

• Điều trị các triệu chứng buồn nôn và nôn cấp tính: Thuốc giúp bệnh nhân nhanh chóng lấy lại sự thoải mái, đặc biệt trong các trường hợp nôn do ngộ độc thực phẩm nhẹ, say tàu xe, hoặc do tác dụng phụ của thuốc.
• Giảm nhẹ các triệu chứng khó tiêu: Các triệu chứng như đầy bụng, ăn không tiêu, ợ nóng phát sinh do rối loạn nhu động ruột được cải thiện, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
• Hỗ trợ điều trị tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản: Thuốc giúp giảm bớt sự khó chịu do axit dạ dày trào ngược, góp phần kiểm soát bệnh.
• Được chỉ định sử dụng ở bệnh nhân Parkinson: Đặc biệt ở những bệnh nhân đang trong quá trình điều trị bằng levodopa hoặc bromocriptin, domperidon giúp kiểm soát các tác dụng phụ tiêu hóa của những thuốc này.

Tại Việt Nam, domperidon là thuốc kê đơn và thường được sử dụng tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Chợ Rẫy, hoặc các phòng khám đa khoa. Theo thống kê của Cục Quản lý Dược Việt Nam, domperidon nằm trong danh mục thuốc thiết yếu và được sử dụng rộng rãi, với hàng triệu đơn vị thuốc được tiêu thụ hàng năm. Giá một viên domperidon tại các nhà thuốc ở Việt Nam thường dao động từ 1.000 VNĐ đến 5.000 VNĐ tùy vào hàm lượng và nhà sản xuất.

Rủi ro và tác dụng phụ tiềm ẩn

Mặc dù hiệu quả, việc sử dụng domperidon không phải không có rủi ro, đặc biệt là các tác dụng phụ nghiêm trọng cần được lưu ý.

Rối loạn tim mạch

Đây là một tác dụng phụ nghiêm trọng cần đặc biệt lưu ý. Domperidon có thể tăng nguy cơ phát triển rối loạn nhịp thất, kéo dài khoảng QT trên điện tâm đồ, có thể dẫn đến ngừng tim và đột tử tim mạch. Nguy cơ này tăng lên khi sử dụng thuốc với liều lượng cao, kéo dài (trên 1 tuần), hoặc ở những bệnh nhân có sẵn các yếu tố nguy cơ về tim mạch. Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tim mạch Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân gặp phải biến cố tim mạch khi sử dụng domperidon không đúng chỉ định có thể lên đến 0.05% trong một số nhóm nguy cơ cao.

Tăng prolactin huyết

Tác dụng phụ này có thể gây ra các rối loạn nội tiết như rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, mất kinh, tiết sữa bất thường ở phụ nữ, và vú to ở nam giới. Điều này xảy ra do domperidon ức chế thụ thể dopamin, dẫn đến tăng giải phóng prolactin từ tuyến yên.

Tác dụng phụ thần kinh

Dù rất hiếm gặp, nhưng tác dụng phụ thần kinh có thể xảy ra nếu hàng rào máu-não bị tổn thương hoặc trong trường hợp quá liều. Các biểu hiện có thể bao gồm bồn chồn, co giật, hoặc các triệu chứng ngoại tháp.

Đối tượng cần đặc biệt thận trọng

Một số đối tượng cần đặc biệt thận trọng khi sử dụng domperidon để tránh các rủi ro không mong muốn.

• Người có tiền sử bệnh lý tim mạch: Bao gồm suy tim sung huyết, loạn nhịp tim, hoặc các bất thường về dẫn truyền tim.
• Người lớn tuổi: Đặc biệt trên 60 tuổi, do nguy cơ tác dụng phụ tim mạch tăng cao. Một số nghiên cứu cho thấy nguy cơ đột tử tim mạch ở người trên 60 tuổi sử dụng domperidon có thể tăng gấp 3-4 lần so với người trẻ tuổi.
• Bệnh nhân suy gan: Ở mức độ trung bình và nặng, vì khả năng đào thải thuốc bị suy giảm, dẫn đến nồng độ thuốc trong máu cao hơn và tăng nguy cơ tác dụng phụ.
• Những người đang sử dụng thuốc có khả năng kéo dài khoảng QT trên điện tâm đồ: Ví dụ như một số thuốc chống loạn nhịp, thuốc chống trầm cảm, hoặc thuốc kháng sinh nhóm macrolid (như erythromycin).
• Những người dùng đồng thời các thuốc ức chế enzyme CYP3A4: Bởi sự tương tác thuốc có thể làm tăng nồng độ domperidon trong máu, ví dụ như ketoconazole, fluconazole.

Lời khuyên quan trọng

Để đảm bảo an toàn khi sử dụng domperidon, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt các lời khuyên sau:

• Luôn luôn sử dụng domperidon theo đúng chỉ định và hướng dẫn chi tiết từ bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng.
• Không được sử dụng domperidon ở những bệnh nhân có chống chỉ định rõ ràng như xuất huyết tiêu hóa, tắc ruột cơ học, hoặc thủng đường tiêu hóa, để tránh các biến chứng nguy hiểm.
• Cần đặc biệt thận trọng khi áp dụng thuốc này, đặc biệt đối với trẻ em và người lớn tuổi, nhằm giảm thiểu tối đa những rủi ro nghiêm trọng có thể xảy ra.
• Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào sau khi dùng thuốc như đánh trống ngực, chóng mặt, ngất xỉu, cần ngừng thuốc ngay lập tức và đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.