GNI là gì? Tổng thu nhập quốc dân và ý nghĩa của GNI

Tổng thu nhập quốc dân (GNI – Gross National Income) là một chỉ số kinh tế vĩ mô phản ánh tổng thu nhập đạt được bởi tất cả công dân và doanh nghiệp của một quốc gia trong một khoảng thời gian cụ thể, thông thường là một năm. Chỉ số này bao gồm thu nhập được tạo ra trong lãnh thổ quốc gia và thu nhập ròng từ các hoạt động kinh tế ở nước ngoài. GNI cung cấp một bức tranh toàn diện về sức mạnh kinh tế thực tế của một quốc gia, đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các chính sách kinh tế và quy hoạch phát triển.

Cấu thành của GNI

GNI được cấu thành từ hai yếu tố chính:

• Thu nhập từ sản xuất trong nước: Phần này tương tự như Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), nhưng GNI tập trung vào dòng thu nhập thay vì tổng sản lượng. Đây là tổng giá trị thu nhập từ sản xuất hàng hóa và dịch vụ trong phạm vi biên giới quốc gia.
• Thu nhập ròng từ nước ngoài: Yếu tố này bao gồm các khoản thu nhập mà công dân và các tổ chức của một quốc gia nhận được từ hoạt động đầu tư, tiền lương, bản quyền và các hình thức chuyển giao khác từ nước ngoài. Đồng thời, nó được điều chỉnh bằng cách trừ đi các khoản thu nhập tương tự mà người nước ngoài và các tổ chức nước ngoài nhận được từ quốc gia đó.

Công thức tính GNI

Công thức để xác định GNI:

GNI = GDP + Thu nhập ròng từ yếu tố sản xuất ở nước ngoài.

Ví dụ, nếu GDP của Việt Nam năm 2023 là 430 tỷ USD và thu nhập ròng từ nước ngoài là 5 tỷ USD (chẳng hạn kiều hối từ người Việt Nam ở nước ngoài gửi về, trừ đi lợi nhuận các công ty nước ngoài chuyển về nước họ), thì GNI của Việt Nam sẽ là 435 tỷ USD.

Ý nghĩa của GNI

Chỉ số GNI mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng trong việc phân tích và hoạch định chính sách kinh tế:

• Đo lường sức mạnh kinh tế: GNI được đánh giá là một thước đo hiệu quả hơn GDP trong việc phản ánh sự giàu có và khả năng tài chính thực sự của một quốc gia, đặc biệt đối với những quốc gia có mối quan hệ kinh tế quốc tế sâu rộng và phức tạp. Nó cho thấy tổng nguồn lực thu nhập mà người dân và doanh nghiệp quốc gia đó thực sự sở hữu.

Ví dụ, Việt Nam có lượng kiều hối hàng năm rất lớn, đạt khoảng 12-13 tỷ USD trong năm 2022 và 2023 theo Ngân hàng Nhà nước. Khoản thu nhập này không tính vào GDP nhưng được tính vào GNI, giúp GNI phản ánh chính xác hơn tổng thu nhập thực tế của người dân Việt Nam.

• Cơ sở cho chính sách quốc gia: Dữ liệu từ GNI cung cấp nền tảng giúp chính phủ xây dựng các chính sách phù hợp về việc làm, phát triển công nghiệp, nông nghiệp và thiết lập các kế hoạch phát triển kinh tế tổng thể. Một cái nhìn rõ ràng về GNI hỗ trợ các quyết định chiến lược.

Chính phủ có thể dựa vào chỉ số GNI bình quân đầu người để đánh giá mức sống, từ đó đưa ra các chính sách an sinh xã hội, hỗ trợ người nghèo hoặc đầu tư vào giáo dục, y tế. Chẳng hạn, khi GNI bình quân đầu người tăng, chính phủ có thể cân nhắc giảm các chính sách hỗ trợ trực tiếp và tập trung hơn vào phát triển bền vững.

• Hiểu rõ sự phân phối thu nhập: Việc phân tích số liệu GNI giúp các nhà hoạch định chính sách nắm bắt được sự chênh lệch trong phân phối thu nhập giữa các cá nhân, tổ chức và khu vực. Từ đó, có thể đưa ra các chính sách điều chỉnh nhằm đảm bảo phân phối thu nhập hợp lý và công bằng hơn, góp phần ổn định xã hội.

Chẳng hạn, nếu GNI tăng mạnh nhưng chỉ tập trung ở một số ngành hoặc khu vực (như các thành phố lớn Hà Nội, TP.HCM), chính phủ có thể xem xét các chính sách đầu tư vào nông thôn, phát triển các khu công nghiệp ở các tỉnh lẻ để tạo thêm việc làm và thu nhập, giảm khoảng cách giàu nghèo.

GNI và GDP: Sự khác biệt quan trọng

Dù cả GNI và GDP đều là các chỉ số kinh tế vĩ mô quan trọng, chúng có những điểm khác biệt cơ bản:

• GDP (Gross Domestic Product – Tổng sản phẩm quốc nội): Đo lường tổng giá trị thị trường của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong phạm vi địa lý của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. GDP tập trung vào “nơi sản xuất”.
• GNI (Gross National Income – Tổng thu nhập quốc dân): Đo lường tổng thu nhập kiếm được bởi công dân và doanh nghiệp của một quốc gia, bất kể thu nhập đó được tạo ra ở đâu. GNI tập trung vào “ai là người kiếm được thu nhập”.

Sự khác biệt này đặc biệt rõ rệt ở các quốc gia có nhiều công dân làm việc ở nước ngoài gửi tiền về (như Philippines, Việt Nam) hoặc các quốc gia có nhiều công ty đa quốc gia hoạt động trong nước nhưng lợi nhuận được chuyển về nước mẹ. Trong những trường hợp này, GNI thường sẽ phản ánh chính xác hơn khả năng chi tiêu và mức sống của người dân.

Xu hướng GNI ở Việt Nam

Trong những năm gần đây, GNI của Việt Nam đã có sự tăng trưởng đáng kể, phản ánh sự phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế sâu rộng. GNI bình quân đầu người của Việt Nam đã tăng từ khoảng 2.540 USD năm 2019 lên khoảng 4.010 USD năm 2023, theo số liệu của Ngân hàng Thế giới. Sự tăng trưởng này một phần nhờ vào dòng kiều hối ổn định và sự tăng trưởng của các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư ra nước ngoài.

Việc theo dõi chỉ số GNI giúp Việt Nam đánh giá được hiệu quả của các chính sách thu hút đầu tư, quản lý kiều hối và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là lao động xuất khẩu.

GNI và phát triển bền vững

GNI không chỉ là một chỉ số kinh tế mà còn là một công cụ để đánh giá tiến trình phát triển bền vững. Một GNI tăng trưởng ổn định, đi kèm với sự phân phối thu nhập công bằng, sẽ tạo nền tảng vững chắc cho việc cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm nghèo và đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế và bảo vệ môi trường. Các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc và Ngân hàng Thế giới thường sử dụng GNI bình quân đầu người để phân loại các quốc gia và đưa ra các chương trình hỗ trợ phát triển phù hợp.

Thông tin tham khảo.