Hắc lào là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân & cách điều trị

Hắc lào, hay còn được người dân Việt Nam gọi với cái tên quen thuộc là “lác đồng tiền” hoặc “lác”, là một dạng nhiễm trùng da phổ biến do nấm gây ra. Bệnh này đặc trưng bởi các đốm tổn thương trên da có hình tròn hoặc bầu dục, thường có vảy, viền rõ rệt và gây ngứa dữ dội. Mặc dù không đe dọa tính mạng, hắc lào lại gây khó chịu, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và có khả năng lây lan nhanh chóng, dễ tái phát nếu không được điều trị đúng cách.

Hắc lào là gì? Tổng quan về bệnh

Hắc lào thuộc nhóm bệnh da liễu do nấm sợi (dermatophytes) gây ra. Các loại nấm này phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt, ấm áp và có khả năng lây nhiễm cao. Đặc điểm nhận dạng chính của bệnh là các tổn thương da hình tròn như đồng xu, thường có bờ rõ ràng, đôi khi nổi gờ, và trung tâm có xu hướng lành lại hoặc ít bị viêm hơn so với viền.

Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, từ trẻ sơ sinh đến người lớn, nhưng phổ biến hơn ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, người sống trong môi trường vệ sinh kém hoặc thường xuyên tiếp xúc với nguồn bệnh.

Nguyên nhân hình thành hắc lào

Nguyên nhân chính gây ra bệnh hắc lào là sự xâm nhập và phát triển của các loại nấm thuộc nhóm dermatophyte. Các chủng nấm thường gặp bao gồm Trichophyton, Microsporum và Epidermophyton. Sự lây nhiễm nấm có thể xảy ra qua nhiều con đường khác nhau:

1. Vệ sinh cá nhân kém

Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu. Việc không tắm rửa thường xuyên, không thay quần áo sạch, đặc biệt sau khi hoạt động thể chất ra nhiều mồ hôi, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển. Môi trường ẩm ướt trên da là “thiên đường” cho các bào tử nấm sinh sôi.

2. Môi trường sống và làm việc

Khí hậu nóng ẩm như ở Việt Nam là điều kiện lý tưởng cho nấm gây bệnh hắc lào phát triển. Những người làm việc trong môi trường ẩm ướt, tù đọng, hoặc những nơi đông người (ký túc xá, nhà trẻ, phòng tập thể dục công cộng) có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

3. Lây nhiễm trực tiếp và gián tiếp

• Lây trực tiếp: Tiếp xúc da kề da với người hoặc động vật bị nhiễm nấm (ví dụ: chó, mèo, gia súc).
• Lây gián tiếp: Sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người bệnh như quần áo, khăn tắm, chăn ga gối đệm, lược, giày dép. Bào tử nấm có thể tồn tại trên các vật dụng này và lây sang người lành.
• Lây từ đất: Một số loại nấm gây hắc lào có thể tồn tại trong đất và lây nhiễm sang người khi tiếp xúc trực tiếp.

4. Hệ miễn dịch suy yếu

Những người có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý (HIV/AIDS, tiểu đường), đang dùng thuốc ức chế miễn dịch (corticosteroid kéo dài), hoặc suy dinh dưỡng cũng dễ bị nhiễm nấm và khó điều trị hơn.

Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của hắc lào là rất quan trọng để điều trị kịp thời và ngăn ngừa lây lan. Các triệu chứng điển hình bao gồm:

• Xuất hiện đốm tròn trên da: Ban đầu, tổn thương thường là một đốm nhỏ, hơi đỏ hoặc nâu, có vảy. Sau đó, đốm này lớn dần ra theo hình vòng cung hoặc hình tròn, tạo thành hình ảnh “lác đồng tiền”.
• Viền tổn thương rõ rệt: Vùng rìa của đốm thường nổi gờ, có mụn nước nhỏ li ti hoặc vảy bong tróc. Vùng da bên trong vòng tròn thường có vẻ bình thường hoặc ít viêm hơn, tạo nên hình ảnh đặc trưng giống như một chiếc nhẫn.
• Ngứa dữ dội: Đây là triệu chứng nổi bật nhất và gây khó chịu nhất cho người bệnh. Cảm giác ngứa có thể kéo dài suốt cả ngày lẫn đêm, đặc biệt trở nên trầm trọng hơn khi thời tiết nóng ẩm hoặc khi cơ thể đổ mồ hôi. Ngứa nhiều khiến người bệnh gãi, làm tổn thương da, dễ gây nhiễm trùng thứ phát.
• Lan rộng và chồng lấn: Nếu không được điều trị, các đốm hắc lào có thể lan rộng ra các vùng da xung quanh, hoặc nhiều đốm nhỏ có thể hợp lại thành mảng lớn và chồng lấn lên nhau, gây ra tổn thương da phức tạp hơn.
• Thay đổi màu sắc da: Vùng da bị hắc lào có thể sẫm màu hơn (tăng sắc tố sau viêm) hoặc nhạt màu hơn (giảm sắc tố) sau khi lành, đặc biệt nếu bệnh kéo dài.

Vị trí thường bị ảnh hưởng

Nấm gây hắc lào có thể tấn công hầu hết các vùng da trên cơ thể, nhưng thường tập trung ở những nơi ẩm ướt, có nếp gấp hoặc thường xuyên tiếp xúc với mồ hôi:

• Nếp gấp da: Bẹn, nách, kẽ mông, vùng dưới vú ở phụ nữ. Đây là những vị trí lý tưởng cho nấm phát triển do độ ẩm cao.
• Thân mình: Bụng, lưng, ngực.
• Chi: Cánh tay, cẳng chân, đùi.
• Mặt và cổ: Đặc biệt ở trẻ em hoặc người lớn có vệ sinh kém.
• Da đầu (nấm da đầu – Tinea capitis): Thường gặp ở trẻ em, gây rụng tóc thành mảng, có vảy.
• Móng tay, móng chân (nấm móng – Onychomycosis): Móng bị đổi màu, dày lên, dễ gãy.
• Bàn chân (nấm kẽ chân/nấm bàn chân – Tinea pedis/Athlete’s foot): Gây ngứa, bong tróc, nứt kẽ chân.
• Bàn tay (nấm bàn tay – Tinea manuum): Tương tự như nấm bàn chân, gây khô da, bong vảy, ngứa.

Lưu ý quan trọng khi đối phó với hắc lào

1. Phân biệt với ghẻ

Hắc lào đôi khi có thể bị nhầm lẫn với bệnh ghẻ do cả hai đều gây ngứa. Tuy nhiên, có những điểm khác biệt quan trọng:

• Hắc lào: Ngứa liên tục cả ngày lẫn đêm, tổn thương dạng hình tròn hoặc bầu dục có viền rõ rệt.
• Ghẻ: Ngứa dữ dội hơn vào ban đêm, đặc biệt khi đi ngủ, tổn thương là các mụn nước nhỏ, rãnh ghẻ, thường ở kẽ ngón tay, cổ tay, vùng kín.

Do đó, khi có dấu hiệu ngứa và tổn thương da, việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa da liễu là cần thiết để chẩn đoán chính xác.

2. Không tự ý điều trị hoặc ngừng thuốc

Mặc dù hắc lào là gì một bệnh lành tính và không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng việc tự ý mua thuốc bôi hoặc uống khi chưa có chẩn đoán chính xác có thể làm tình trạng bệnh trầm trọng hơn, gây biến chứng hoặc làm che lấp triệu chứng, khiến việc chẩn đoán và điều trị sau này khó khăn hơn.

Nhiều người bệnh thường ngừng thuốc ngay khi thấy các triệu chứng thuyên giảm, nhưng đây là sai lầm phổ biến khiến bệnh dễ dàng tái phát. Nấm có thể vẫn còn tồn tại sâu bên dưới da dù bề mặt đã lành. Cần tuân thủ liệu trình điều trị đầy đủ theo chỉ định của bác sĩ, thường kéo dài từ 2-4 tuần (đối với thuốc bôi) hoặc lâu hơn (đối với thuốc uống) để tiêu diệt tận gốc nấm.

3. Phòng ngừa tái phát và lây lan

• Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa sạch sẽ hàng ngày bằng xà phòng diệt khuẩn, đặc biệt sau khi ra mồ hôi nhiều. Lau khô người hoàn toàn, nhất là các vùng nếp gấp.
• Quần áo: Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, làm từ chất liệu cotton thấm hút mồ hôi tốt. Thay quần áo thường xuyên, giặt sạch và phơi khô dưới nắng.
• Tránh dùng chung đồ: Không dùng chung khăn tắm, quần áo, lược, giày dép với người khác.
• Vệ sinh môi trường: Giữ nhà cửa khô ráo, thoáng mát. Vệ sinh định kỳ chăn ga gối đệm.
• Kiểm soát động vật: Nếu nuôi thú cưng, cần kiểm tra và điều trị nếu chúng có dấu hiệu nhiễm nấm.
• Nâng cao sức đề kháng: Ăn uống đủ chất, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn để tăng cường hệ miễn dịch.

4. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ da liễu ngay khi có các triệu chứng nghi ngờ hắc lào, đặc biệt nếu:

• Tổn thương da lan rộng nhanh chóng.
• Ngứa dữ dội, ảnh hưởng đến sinh hoạt và giấc ngủ.
• Đã thử các biện pháp tại nhà nhưng không hiệu quả.
• Có dấu hiệu nhiễm trùng thứ phát (sưng, nóng, đỏ, đau, có mủ).
• Bệnh xuất hiện ở các vùng nhạy cảm như mặt, da đầu, móng.
• Bạn có hệ miễn dịch suy yếu.

Bác sĩ sẽ thăm khám, có thể lấy mẫu da để xét nghiệm soi nấm hoặc nuôi cấy để xác định chính xác loại nấm và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất, bao gồm thuốc bôi chống nấm tại chỗ hoặc thuốc uống toàn thân trong trường hợp nặng và lan rộng.

Hắc lào là gì và cách điều trị hiệu quả phụ thuộc rất nhiều vào việc phát hiện sớm, tuân thủ đúng phác đồ của bác sĩ và thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp y tế để đảm bảo bệnh được chữa khỏi hoàn toàn và tránh những phiền toái không đáng có.

—
⚠️ Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo chung và không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Khi có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế có chuyên môn.