Herpes là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Herpes là một bệnh nhiễm trùng phổ biến do virus Herpes Simplex (HSV) gây ra. Virus này biểu hiện qua các tổn thương dạng mụn nước hoặc vết loét trên da hoặc niêm mạc, thường gặp nhất ở môi, khoang miệng hoặc cơ quan sinh dục. Có hai loại virus HSV chính: HSV-1 (thường gây mụn rộp ở miệng) và HSV-2 (phổ biến hơn trong việc gây mụn rộp sinh dục). Bệnh lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp và hiện không có phương pháp chữa trị triệt để. Tuy nhiên, việc kiểm soát các triệu chứng có thể thực hiện bằng thuốc kháng virus.

Nguyên nhân và Triệu chứng của Herpes

Nguyên nhân gây bệnh Herpes

Herpes phát sinh do sự xâm nhập của hai chủng virus Herpes Simplex chính là HSV-1 và HSV-2. Cả hai chủng đều có khả năng tồn tại trong cơ thể người suốt đời sau khi nhiễm trùng ban đầu.

Các phương thức lây truyền Herpes

Sự lây lan của virus thường diễn ra qua tiếp xúc trực tiếp giữa da với da, đặc biệt là khi có vết loét hoặc mụn nước hoạt động. Các phương thức lây truyền phổ biến bao gồm:

• Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết: Virus có thể lây qua nước bọt, dịch từ vết loét hoặc các dịch tiết cơ thể khác.
• Quan hệ tình dục không an toàn: Đây là con đường lây truyền chính của herpes sinh dục (HSV-2) và đôi khi cả HSV-1.
• Từ mẹ sang con: Phụ nữ mang thai bị herpes sinh dục có thể truyền virus cho trẻ sơ sinh trong quá trình sinh nở, gây ra herpes sơ sinh – một tình trạng nguy hiểm.

Biểu hiện lâm sàng của Herpes

Các triệu chứng của herpes thường xuất hiện theo từng giai đoạn:

• Giai đoạn ban đầu (tiền triệu): Cá nhân nhiễm bệnh có thể trải qua các triệu chứng không đặc hiệu như sốt nhẹ, cảm giác đau đầu, mệt mỏi toàn thân và sưng hạch bạch huyết. Tại vị trí sắp xuất hiện tổn thương, thường có cảm giác ngứa, tê hoặc nóng rát.
• Giai đoạn bùng phát: Các mụn nước sẽ xuất hiện tại vị trí virus xâm nhập (như khoang miệng, vùng môi hoặc bộ phận sinh dục). Ban đầu, các mụn nước nhỏ, sau đó có thể tụ lại thành từng cụm.
• Giai đoạn vỡ và đóng vảy: Các mụn nước này thường vỡ ra, hình thành vết loét nông, gây đau rát. Sau vài ngày, các vết loét sẽ khô lại, đóng vảy và tự hồi phục mà không để lại sẹo, thường trong khoảng 7-14 ngày.

Các Dạng Bệnh Herpes Thường Gặp

Herpes có thể biểu hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể, tùy thuộc vào chủng virus và đường lây nhiễm.

Mụn rộp môi (Herpes môi)

Dạng bệnh này thường do chủng HSV-1 gây nên. Các mụn nước hoặc vết loét tập trung quanh khu vực miệng, trên môi hoặc trên mặt. Biểu hiện này còn được gọi là “cold sores” hoặc “fever blisters”. Theo thống kê từ Bộ Y tế Việt Nam, khoảng 60-80% người trưởng thành đã từng nhiễm HSV-1, cho thấy mức độ phổ biến của mụn rộp môi trong cộng đồng.

Mụn rộp sinh dục

Biểu hiện này chủ yếu liên quan đến HSV-2, song đôi khi cũng có thể do HSV-1 gây ra (ví dụ, do quan hệ tình dục bằng miệng). Các vết loét xuất hiện quanh vùng bộ phận sinh dục, khu vực hậu môn, mông hoặc đùi. Triệu chứng có thể bao gồm đau khi đi tiểu, dịch tiết âm đạo hoặc dương vật bất thường. Tại các phòng khám da liễu ở Hà Nội hoặc TP.HCM, số lượng bệnh nhân đến khám vì mụn rộp sinh dục có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nhóm tuổi trẻ.

Biến Chứng và Mức Độ Nguy Hiểm của Herpes

Herpes không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến các biến chứng, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch yếu.

Khả năng tái phát của Herpes

Một đặc điểm của virus herpes là khả năng duy trì trạng thái ngủ đông (tiềm ẩn) trong hệ thống dây thần kinh sau khi nhiễm trùng ban đầu. Virus có thể được kích hoạt trở lại và gây tái phát bệnh mỗi khi hệ thống miễn dịch của cơ thể bị suy yếu. Các yếu tố kích hoạt tái phát bao gồm căng thẳng, sốt, bệnh tật khác, phơi nắng quá mức, hoặc thay đổi nội tiết tố (như chu kỳ kinh nguyệt). Người bệnh có thể trải qua nhiều đợt tái phát trong đời, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống.

Biến chứng nghiêm trọng của Herpes

Các biến chứng nguy hiểm hơn có thể phát sinh ở những cá nhân có hệ miễn dịch suy giảm, bao gồm:

• Viêm não Herpes: Đây là một biến chứng hiếm nhưng rất nguy hiểm, có thể gây tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong.
• Viêm màng não Herpes: Gây viêm màng bao phủ não và tủy sống.
• Tổn thương mắt (Viêm giác mạc Herpes): Có thể dẫn đến loét giác mạc, sẹo và suy giảm thị lực, thậm chí mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.
• Nhiễm trùng lan rộng: Ở những người có hệ miễn dịch rất yếu (ví dụ, bệnh nhân HIV/AIDS, người ghép tạng), virus herpes có thể lan rộng ra các cơ quan nội tạng khác.
• Herpes sơ sinh: Như đã đề cập, đây là tình trạng nguy hiểm cho trẻ sơ sinh nếu lây từ mẹ trong khi sinh.

Điều Trị và Phòng Ngừa Herpes

Không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn Herpes

Điều quan trọng cần lưu ý là hiện tại không có cách thức nào có thể chữa khỏi hoàn toàn bệnh herpes. Virus sẽ tồn tại trong cơ thể người bệnh suốt đời. Tuy nhiên, có nhiều phương pháp điều trị giúp kiểm soát triệu chứng và giảm tần suất tái phát.

Phương pháp điều trị Herpes

Các bác sĩ chuyên khoa có thể xem xét và chỉ định các loại thuốc kháng virus để giảm mức độ nghiêm trọng và hạn chế tần suất bùng phát của các triệu chứng bệnh. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Acyclovir (Zovirax): Một trong những loại thuốc kháng virus đầu tiên được sử dụng để điều trị herpes.
• Valacyclovir (Valtrex): Đây là một dạng thuốc có khả năng hấp thu tốt hơn Acyclovir, thường được dùng ít lần trong ngày.
• Famciclovir (Famvir): Tương tự Valacyclovir, cũng mang lại hiệu quả tốt trong việc kiểm soát herpes.

Các loại thuốc này giúp làm lành vết loét nhanh hơn, giảm đau và giảm nguy cơ lây truyền virus sang người khác. Việc tuân thủ liệu trình điều trị theo chỉ định của bác sĩ là rất quan trọng để đạt được hiệu quả tối ưu. Tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Da liễu Trung ương, các bác sĩ thường kê đơn phác đồ điều trị phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

Biện pháp phòng ngừa Herpes

Để ngăn chặn sự lây lan của bệnh herpes, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa là thiết yếu:

• Tránh tiếp xúc trực tiếp khi có vết loét: Không chạm vào vết loét herpes của bản thân hoặc người khác. Nếu phải chạm, cần rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân: Tránh dùng chung dao cạo, khăn tắm, son môi, bàn chải đánh răng hoặc các vật dụng khác có thể tiếp xúc với dịch tiết cơ thể.
• Thực hành tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su đúng cách và thường xuyên có thể giảm nguy cơ lây truyền herpes sinh dục, mặc dù không loại bỏ hoàn toàn nguy cơ vì virus có thể tồn tại ở các vùng da không được bao cao su che phủ.
• Hạn chế số lượng bạn tình: Giảm số lượng bạn tình có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, bao gồm herpes.
• Thông báo tình trạng bệnh: Người bị herpes nên thông báo cho bạn tình của mình về tình trạng bệnh trước khi quan hệ tình dục.
• Khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt là các bệnh lây truyền qua đường tình dục, giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
• Quản lý căng thẳng và tăng cường miễn dịch: Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống đủ chất, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc giúp tăng cường hệ miễn dịch, từ đó giảm khả năng tái phát bệnh.

Herpes là một tình trạng mãn tính nhưng có thể được quản lý hiệu quả bằng các biện pháp điều trị và phòng ngừa phù hợp. Việc hiểu rõ về căn bệnh này giúp người bệnh chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.

—
Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.