Melatonin là gì? Tác dụng, cơ chế và lưu ý khi dùng

Melatonin, một hormone được sản xuất tự nhiên bởi tuyến tùng, đóng vai trò thiết yếu trong việc điều hòa chu kỳ thức – ngủ của cơ thể. Hoạt chất này cũng được sử dụng rộng rãi dưới dạng thực phẩm chức năng nhằm hỗ trợ giấc ngủ, đặc biệt hữu ích cho những người gặp tình trạng mất ngủ, chịu ảnh hưởng từ lệch múi giờ khi đi máy bay, hoặc người lớn tuổi. Mặc dù cơ thể có thể tự tổng hợp melatonin, việc bổ sung qua dược phẩm hoặc thực phẩm cũng là một lựa chọn. Tuy nhiên, việc áp dụng melatonin cần có sự chỉ dẫn từ bác sĩ chuyên khoa, bởi có thể phát sinh một số tác dụng phụ không mong muốn như buồn ngủ vào ban ngày, đau đầu, hoặc tình trạng trầm cảm thoáng qua.

Tác dụng của Melatonin

Melatonin không chỉ hỗ trợ giấc ngủ mà còn mang lại nhiều lợi ích khác cho sức khỏe.

Điều hòa chu kỳ giấc ngủ

Melatonin giúp ổn định nhịp sinh học tự nhiên, từ đó hỗ trợ quá trình đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn và duy trì giấc ngủ sâu. Hormone này phát tín hiệu cho cơ thể biết đã đến lúc nghỉ ngơi, giúp đồng bộ hóa đồng hồ sinh học bên trong với chu kỳ ngày đêm. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có lịch trình ngủ không đều, chẳng hạn như nhân viên làm việc ca đêm tại các nhà máy sản xuất ở Bình Dương hoặc các bệnh viện tại TP.HCM.

Điều chỉnh giấc ngủ khi thay đổi múi giờ

Việc sử dụng melatonin có thể giúp những người thường xuyên đi công tác xa hoặc làm việc theo ca đêm nhanh chóng điều chỉnh lại chu kỳ ngủ nghỉ của bản thân. Khi di chuyển qua nhiều múi giờ, nhịp sinh học của cơ thể bị xáo trộn, gây ra tình trạng jet lag (lệch múi giờ). Melatonin giúp thiết lập lại “đồng hồ” bên trong, giảm thiểu các triệu chứng khó chịu như mệt mỏi, khó ngủ, và rối loạn tiêu hóa. Ví dụ, một doanh nhân bay từ Việt Nam sang Mỹ có thể dùng melatonin theo chỉ dẫn để giảm thời gian thích nghi.

Hỗ trợ sức khỏe tổng thể

Ngoài ra, melatonin còn sở hữu đặc tính chống oxy hóa mạnh mẽ, góp phần bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do. Hoạt chất này còn cho thấy tiềm năng hỗ trợ trong việc giải quyết một số vấn đề sức khỏe khác, điển hình như trào ngược dạ dày thực quản hoặc làm giảm các triệu chứng của trầm cảm theo mùa. Một số nghiên cứu sơ bộ còn cho thấy melatonin có thể có vai trò trong việc hỗ trợ hệ miễn dịch.

Cơ chế hoạt động của Melatonin

Melatonin là một loại hormone được tuyến tùng trong não bộ tổng hợp từ tryptophan, một loại axit amin thiết yếu. Quá trình tổng hợp này được điều hòa chặt chẽ bởi ánh sáng. Nồng độ melatonin trong cơ thể thường tăng cao vào buổi tối khi điều kiện ánh sáng giảm và giảm dần vào buổi sáng khi ánh sáng xuất hiện. Khi mắt tiếp nhận ít ánh sáng hơn (ví dụ vào ban đêm), tín hiệu sẽ được gửi đến tuyến tùng để tăng cường sản xuất melatonin. Hormone này sau đó đi vào máu, phát tín hiệu cho các cơ quan và hệ thống trong cơ thể rằng đã đến lúc nghỉ ngơi.

Đáng chú ý, lượng melatonin tự nhiên trong cơ thể có xu hướng giảm dần theo tuổi tác. Đây là một trong những lý do khiến người lớn tuổi thường gặp khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ sâu và dễ bị mất ngủ hơn so với người trẻ. Sự suy giảm này bắt đầu diễn ra từ độ tuổi trung niên, khoảng 40-50 tuổi trở lên, và tiếp tục giảm dần.

Lưu ý khi sử dụng Melatonin

Mặc dù melatonin là một hormone tự nhiên trong cơ thể, việc bổ sung từ bên ngoài cần được thực hiện cẩn trọng và có sự giám sát.

Tham khảo ý kiến bác sĩ

Không nên tự ý dùng melatonin mà cần tham vấn ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế, đặc biệt nếu bạn đang có bất kỳ tình trạng sức khỏe nào khác, đang dùng thuốc khác, hoặc đang mang thai/cho con bú. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe của bạn để đưa ra liều lượng phù hợp và thời gian sử dụng an toàn. Ví dụ, tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai ở Hà Nội hoặc Bệnh viện Chợ Rẫy ở TP.HCM, các bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc nội tiết có thể cung cấp lời khuyên cụ thể.

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ nhẹ có thể xuất hiện khi sử dụng melatonin, bao gồm buồn ngủ ban ngày, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn hoặc tiêu chảy. Các tác dụng phụ này thường nhẹ và tự hết sau một thời gian. Tuy nhiên, cần lưu ý theo dõi các phản ứng của cơ thể và ngừng sử dụng nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Cảnh báo cho người cao tuổi và trẻ em

Melatonin có thể duy trì hoạt tính lâu hơn ở người cao tuổi, làm tăng nguy cơ buồn ngủ vào ban ngày. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng tập trung và an toàn khi thực hiện các hoạt động hàng ngày. Đối với trẻ em, việc sử dụng cần có sự chỉ định và giám sát y tế chặt chẽ để đảm bảo an toàn, vì tác động lâu dài của melatonin lên sự phát triển của trẻ vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Một số chuyên gia khuyến cáo chỉ sử dụng melatonin cho trẻ em trong các trường hợp đặc biệt và dưới sự chỉ dẫn của bác sĩ nhi khoa.

Không lái xe hoặc vận hành máy móc

Sau khi uống melatonin, tuyệt đối không được lái xe hoặc vận hành máy móc trong vòng ít nhất 5 giờ do tác dụng gây buồn ngủ rõ rệt. Việc này nhằm đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung quanh. Các hoạt động yêu cầu sự tỉnh táo cao cần được tránh hoàn toàn sau khi dùng melatonin.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.