Phong sát là gì? Khái niệm và mức độ áp dụng

Thuật ngữ phong sát (封杀), có nguồn gốc từ tiếng Trung Quốc, mô tả một lệnh cấm triệt để, một sự phong tỏa hoặc vô hiệu hóa hoàn toàn hoạt động của một cá nhân, một sản phẩm, hoặc một sự kiện trong một lĩnh vực cụ thể, đặc biệt trong ngành nghệ thuật và giải trí. Lệnh cấm này có thể áp dụng với thời hạn nhất định hoặc vĩnh viễn, mục đích ngăn chặn đối tượng bị phong sát tiếp tục xuất hiện trước công chúng, tham gia các hoạt động nghệ thuật, hoặc bị các phương tiện truyền thông phát sóng rộng rãi.

Nguồn gốc và ý nghĩa

Khái niệm này hình thành từ hai ký tự Hán tự: “phong” (封) mang ý nghĩa phong tỏa, bao vây, và “sát” (杀) biểu thị hành động giết hại hoặc triệt tiêu. Thuật ngữ này sử dụng phổ biến và có sức ảnh hưởng lớn tại Trung Quốc, đặc biệt trong ngành giải trí, nhằm xử lý nghiêm khắc các nghệ sĩ có hành vi vi phạm pháp luật hoặc đạo đức nghiêm trọng.

Mức độ và phạm vi áp dụng

Lệnh phong sát có thể thi hành vĩnh viễn, điển hình trong các vụ bê bối chấn động liên quan đến các ngôi sao lớn, hoặc chỉ tạm thời, tùy thuộc vào bản chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm. Những cá nhân bị phong sát sẽ đối mặt với việc bị cấm đoán mọi hoạt động liên quan đến công chúng, bao gồm cấm biểu diễn, cấm tham gia các chương trình giải trí, và bị cấm xuất hiện trên các kênh quảng cáo hay các phương tiện truyền thông đại chúng.

Ứng dụng trong giới nghệ sĩ

Trong lĩnh vực nghệ thuật, phong sát là một hình phạt nghiêm khắc, có khả năng chấm dứt hoàn toàn sự nghiệp và mọi cơ hội phát triển của người nghệ sĩ. Các nghệ sĩ có thể bị xử lý bằng hình thức này do các vi phạm pháp luật như trốn thuế, sử dụng chất cấm, hoặc các hành vi thiếu đạo đức nghiêm trọng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng và xã hội.

Ví dụ cụ thể ở Trung Quốc, những tên tuổi như Ngô Diệc Phàm, Trịnh Sảng hay Phạm Băng Băng từng bị phong sát do các vi phạm nghiêm trọng. Trường hợp của Ngô Diệc Phàm liên quan đến các cáo buộc hình sự, dẫn đến việc toàn bộ tác phẩm của anh bị gỡ bỏ khỏi các nền tảng trực tuyến, các hợp đồng quảng cáo bị hủy bỏ. Phạm Băng Băng từng đối mặt với án phạt nặng vì trốn thuế, khiến sự nghiệp của cô bị đình trệ đáng kể trong một thời gian dài.

So sánh với quy định tại Việt Nam

Tại Việt Nam, thuật ngữ phong sát chưa được định nghĩa rõ ràng trong hệ thống pháp luật. Thay vào đó, các quy định hiện hành thường áp dụng hình thức “lệnh cấm diễn” hoặc “hạn chế hoạt động” đối với các nghệ sĩ có hành vi vi phạm. Mức độ và phạm vi áp dụng có thể khác biệt so với khái niệm phong sát ở Trung Quốc.

Cụ thể, tại Việt Nam, các hình thức xử lý thường bao gồm:

• Cấm biểu diễn: Áp dụng cho các nghệ sĩ có hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm thuần phong mỹ tục, hoặc gây ảnh hưởng xấu đến xã hội. Ví dụ, một số ca sĩ, diễn viên từng bị cấm xuất hiện trên các sân khấu hoặc chương trình truyền hình trong một khoảng thời gian nhất định do phát ngôn gây sốc hoặc hành vi không chuẩn mực.
• Hạn chế phát sóng/quảng cáo: Các kênh truyền hình, đài phát thanh hoặc các nhãn hàng có thể tự động ngừng hợp tác hoặc hạn chế phát sóng hình ảnh của nghệ sĩ vi phạm.
• Xử phạt hành chính: Các hành vi vi phạm pháp luật như trốn thuế, sử dụng chất cấm sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật hiện hành, có thể bao gồm phạt tiền hàng trăm triệu đồng hoặc cao hơn, tùy theo mức độ vi phạm. Ví dụ, một nghệ sĩ có thể bị phạt hành chính lên tới 100 triệu VND vì phát ngôn sai sự thật trên mạng xã hội theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP.

Mặc dù không sử dụng thuật ngữ “phong sát”, nhưng hậu quả đối với sự nghiệp của nghệ sĩ vi phạm tại Việt Nam cũng nghiêm trọng không kém. Một khi bị công chúng tẩy chay hoặc bị cơ quan quản lý “sờ gáy”, con đường hoạt động nghệ thuật của họ gần như sẽ gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí là chấm dứt hoàn toàn. Ví dụ, một số trường hợp nghệ sĩ Việt vướng vào bê bối đời tư hoặc pháp luật đã phải tạm ngừng hoạt động, mất đi các hợp đồng quảng cáo béo bở, ước tính thiệt hại có thể lên đến hàng tỷ đồng.

Tác động của phong sát và lệnh cấm diễn

Cả phong sát và lệnh cấm diễn đều có tác động nghiêm trọng đến sự nghiệp, tài chính và danh tiếng của những người bị áp dụng. Đối với nghệ sĩ, đây là một đòn giáng mạnh, có thể chấm dứt hoàn toàn khả năng kiếm sống từ nghề. Đối với ngành giải trí, các quy định này giúp duy trì trật tự, đạo đức xã hội nhưng cũng có thể gây ra những tranh cãi về quyền tự do cá nhân và mức độ can thiệp của nhà nước vào đời sống nghệ sĩ.

Việc áp dụng các biện pháp này cũng cho thấy tầm quan trọng của trách nhiệm xã hội đối với người của công chúng. Hành vi của họ không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn tác động đến cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. Do đó, việc duy trì một môi trường nghệ thuật lành mạnh là điều cần thiết.