Pluto là gì: Hành tinh lùn và Thần cai quản thế giới ngầm

Pluto mang hai ý nghĩa chính: đó là một hành tinh lùn trong Hệ Mặt Trời và đồng thời là tên gọi của thần cai quản thế giới ngầm trong thần thoại La Mã. Về thiên văn học, Pluto nằm trong Vành đai Kuiper, được phát hiện vào năm 1930 nhưng đã được tái phân loại thành hành tinh lùn vào năm 2006. Trong thần thoại, Pluto là vị thần tương đương với thần Hades của Hy Lạp.

Pluto trong Thiên văn học

Pluto là một trong những thiên thể được biết đến nhiều nhất, không chỉ bởi lịch sử phân loại độc đáo mà còn bởi vị trí và đặc điểm riêng biệt của nó.

Hành tinh lùn

Pluto hiện được xác định là một hành tinh lùn (dwarf planet), không còn được coi là hành tinh thứ chín của Hệ Mặt Trời như trước đây. Sự thay đổi này diễn ra vào năm 2006, khi Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU) đưa ra định nghĩa mới về hành tinh. Theo định nghĩa này, một thiên thể để được gọi là hành tinh cần thỏa mãn ba tiêu chí:

1. Quay quanh Mặt Trời.
2. Có khối lượng đủ lớn để trọng lực của nó tự tạo ra hình dạng gần cầu.
3. Đã dọn sạch vùng lân cận quỹ đạo của nó khỏi các thiên thể khác.

Pluto thỏa mãn hai tiêu chí đầu nhưng không thỏa mãn tiêu chí thứ ba, do nó nằm trong Vành đai Kuiper và chia sẻ quỹ đạo với nhiều vật thể khác. Quyết định này đã gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng khoa học và công chúng, nhưng nó đã thiết lập một phân loại rõ ràng hơn cho các thiên thể trong Hệ Mặt Trời.

Vị trí

Pluto tọa lạc tại một khu vực xa xôi của Hệ Mặt Trời, vượt ra ngoài quỹ đạo của Sao Hải Vương, được biết đến với tên gọi Vành đai Kuiper. Đây là một khu vực rộng lớn chứa hàng tỷ vật thể băng giá, bao gồm các hành tinh lùn khác như Eris, Makemake và Haumea, cùng với vô số sao chổi và các vật thể nhỏ hơn. Vành đai Kuiper được coi là một “kho chứa” vật liệu nguyên thủy từ thời kỳ hình thành Hệ Mặt Trời.

Đặc điểm

Pluto là một thiên thể chủ yếu cấu thành từ băng và đá, sở hữu màu đỏ nâu đặc trưng và có nhiệt độ cực kỳ lạnh giá, thường xuyên duy trì ở mức khoảng -229 độ C. Bề mặt của nó được bao phủ bởi nitơ, metan và carbon monoxide đóng băng. Dù có kích thước nhỏ hơn Mặt Trăng của Trái Đất, Pluto vẫn có một bầu khí quyển mỏng manh, chủ yếu là nitơ, thăng hoa khi nó đến gần Mặt Trời và đóng băng khi nó di chuyển ra xa.

Pluto có năm vệ tinh tự nhiên đã được biết đến, trong đó lớn nhất là Charon. Charon có kích thước khá lớn so với Pluto, đến mức hệ thống Pluto-Charon đôi khi được coi là một hệ thống hành tinh lùn kép, nơi cả hai thiên thể quay quanh một điểm chung nằm giữa chúng, thay vì Charon chỉ quay quanh Pluto.

Đặc điểm quỹ đạo

Pluto hoàn thành một vòng quỹ đạo quanh Mặt Trời trong khoảng thời gian rất dài, lên đến 248 năm Trái Đất. Quỹ đạo của nó có hình elip và nghiêng đáng kể (khoảng 17 độ) so với mặt phẳng quỹ đạo của các hành tinh khác. Điều này làm cho quỹ đạo của Pluto đôi khi cắt qua quỹ đạo của Sao Hải Vương, khiến Pluto tạm thời trở thành thiên thể gần Mặt Trời hơn Sao Hải Vương trong một khoảng thời gian ngắn. Lần gần đây nhất điều này xảy ra là từ năm 1979 đến năm 1999.

Pluto trong Thần thoại

Bên cạnh vai trò thiên văn học, cái tên Pluto còn gắn liền với một vị thần quyền năng trong thần thoại La Mã, mang ý nghĩa sâu sắc về sự biến đổi và tiềm thức.

Thần cai quản thế giới ngầm

Trong thần thoại La Mã cổ đại, Pluto được tôn thờ là vị thần cai quản địa ngục, tương tự như thần Hades trong thần thoại Hy Lạp. Ông thường được mô tả là một nhân vật uy nghiêm, đôi khi đáng sợ, nhưng không phải lúc nào cũng là ác thần. Pluto kiểm soát sự giàu có ẩn giấu dưới lòng đất, bao gồm khoáng sản và cây trồng, đôi khi ông còn được gọi là Dis Pater (“Người cha giàu có”).

Quyền năng của Pluto bao trùm lên mọi sinh linh sau khi chết, và ông được cho là người quyết định số phận của linh hồn. Ông thường được miêu tả với cây quyền trượng hai ngạnh, một chiếc mũ tàng hình, và đôi khi là một con chó ba đầu tên Cerberus canh gác lối vào thế giới ngầm.

Biểu tượng

Thần Pluto tượng trưng cho sự biến đổi sâu sắc, chu kỳ của cái chết và sự tái sinh. Ông đại diện cho những khía cạnh ẩn giấu của cuộc sống, những gì nằm dưới bề mặt và những quá trình không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Ngoài ra, ông còn đại diện cho sức mạnh tiềm ẩn của tiềm thức con người và những cảm xúc sâu kín, đôi khi bị che giấu. Trong chiêm tinh học, Pluto liên quan đến sự phá hủy và tái tạo, quyền lực, sự kiểm soát và những thay đổi mang tính cách mạng.

Trong văn hóa Việt Nam, khái niệm về thế giới ngầm và cái chết cũng có nhiều nét tương đồng với thần thoại La Mã. Các vị thần cai quản địa phủ như Diêm Vương trong Phật giáo hay các vị thần linh trong tín ngưỡng dân gian đều đại diện cho quyền năng vượt qua ranh giới sự sống và cái chết. Mặc dù không có vị thần nào mang chính xác tên Pluto, ý nghĩa biểu tượng về sự biến đổi và những điều ẩn sâu dưới lòng đất vẫn được thể hiện qua các câu chuyện và truyền thuyết về kho báu hay các thế giới tâm linh.

Kết luận

Pluto, dù là một hành tinh lùn xa xôi hay một vị thần quyền năng trong thần thoại, đều mang trong mình những câu chuyện và ý nghĩa sâu sắc. Từ một thiên thể băng giá ở rìa Hệ Mặt Trời đến một vị thần cai quản những bí ẩn của sự sống và cái chết, Pluto tiếp tục là một chủ đề hấp dẫn, kích thích trí tò mò của con người về vũ trụ và về chính bản thân mình.