SME là gì? Định nghĩa, đặc điểm & phân loại tại Việt Nam

Bạn đang thắc mắc SME là gì và vai trò của chúng trong nền kinh tế? SME, viết tắt của Small and Medium Enterprise, được dịch sang tiếng Việt là Doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đây là những doanh nghiệp được đặc trưng bởi quy mô hạn chế về vốn đầu tư, tổng doanh thu hoặc số lượng nhân sự. Các doanh nghiệp SME đóng một vai trò hết sức quan trọng trong cấu trúc nền kinh tế quốc gia, góp phần đáng kể vào việc tạo ra việc làm và thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo. Đặc biệt tại Việt Nam, SME được phân loại cụ thể thành ba nhóm chính: siêu nhỏ, nhỏ và vừa, dựa trên các tiêu chí rõ ràng về số lượng lao động, quy mô vốn và doanh thu được quy định bởi pháp luật hiện hành.

I. Định nghĩa chi tiết về SME

SME là gì? Hiểu một cách toàn diện, SME là thuật ngữ chung chỉ các doanh nghiệp có quy mô hoạt động không quá lớn, được xác định bởi các ngưỡng cụ thể về nhân sự, doanh thu và tổng nguồn vốn. Các ngưỡng này có thể khác nhau tùy theo quốc gia và khu vực, phản ánh đặc thù kinh tế và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp của từng nơi.

1. Nguồn gốc thuật ngữ SME

Thuật ngữ SME bắt nguồn từ các nền kinh tế phát triển, nơi mà các doanh nghiệp lớn thường chiếm ưu thế. Tuy nhiên, nhận thấy vai trò không thể thiếu của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc tạo việc làm, thúc đẩy cạnh tranh và đổi mới, các chính phủ và tổ chức quốc tế đã bắt đầu phân loại và đưa ra các chính sách hỗ trợ riêng cho nhóm doanh nghiệp này. Mục tiêu là tạo điều kiện thuận lợi để SME phát triển, đóng góp vào sự tăng trưởng bền vững của nền kinh tế.

2. Tầm quan trọng của SME đối với nền kinh tế

Doanh nghiệp SME được xem là xương sống của nhiều nền kinh tế trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam, vì những lý do sau:

• Tạo việc làm: SME là nguồn tạo việc làm lớn nhất, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn và thành thị mới nổi, giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp và tăng thu nhập cho người dân.
• Thúc đẩy đổi mới sáng tạo: Với cấu trúc linh hoạt, SME thường dễ dàng thử nghiệm ý tưởng mới, ứng dụng công nghệ và tạo ra các sản phẩm, dịch vụ độc đáo, góp phần vào sự đa dạng của thị trường.
• Đóng góp vào GDP: Dù quy mô nhỏ, tổng thể các doanh nghiệp SME đóng góp một tỷ trọng đáng kể vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của mỗi quốc gia.
• Phát triển chuỗi cung ứng: SME thường là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn, cung cấp nguyên vật liệu, linh kiện hoặc dịch vụ hỗ trợ.
• Phát triển kinh tế địa phương: Nhiều SME hoạt động tại các địa phương, tạo ra sinh kế và thúc đẩy sự phát triển cân bằng giữa các vùng miền.

II. Đặc điểm nổi bật của doanh nghiệp SME

Các doanh nghiệp SME thường sở hữu những đặc điểm nổi bật sau, giúp phân biệt chúng với các tập đoàn lớn:

1. Quy mô nguồn lực hạn chế

Đây là đặc điểm cốt lõi khi tìm hiểu SME là gì. Các doanh nghiệp này thường có:

• Nguồn vốn hạn chế: Vốn đầu tư ban đầu và vốn lưu động thường không lớn, đôi khi phụ thuộc nhiều vào vốn tự có của chủ doanh nghiệp hoặc các khoản vay nhỏ.
• Mức doanh thu giới hạn: Do quy mô hoạt động và thị trường mục tiêu, doanh thu hàng năm của SME thường nằm trong một ngưỡng nhất định, không đạt đến mức của các doanh nghiệp lớn.
• Số lượng nhân sự ít: Bộ máy tổ chức gọn nhẹ, số lượng nhân viên ít hơn đáng kể so với các công ty đa quốc gia, điều này đòi hỏi sự đa năng của từng cá nhân.

Những hạn chế về nguồn lực này đòi hỏi sự quản lý tài nguyên hiệu quả, tối ưu hóa chi phí và tập trung vào các thị trường ngách hoặc dịch vụ chuyên biệt.

2. Tính linh hoạt và khả năng thích ứng cao

Với cấu trúc tổ chức gọn nhẹ, doanh nghiệp SME có khả năng phản ứng và điều chỉnh nhanh chóng trước những biến động của thị trường cũng như môi trường kinh doanh.

• Ra quyết định nhanh: Không có nhiều cấp bậc quản lý, quá trình ra quyết định diễn ra nhanh chóng, cho phép doanh nghiệp nắm bắt cơ hội hoặc giải quyết vấn đề kịp thời.
• Dễ dàng thay đổi chiến lược: Khi thị trường thay đổi, SME có thể điều chỉnh sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh một cách linh hoạt hơn so với các tập đoàn lớn, giúp họ duy trì sự cạnh tranh.
• Tiếp cận khách hàng cá nhân hóa: Do quy mô nhỏ, SME thường có mối quan hệ gần gũi hơn với khách hàng, dễ dàng lắng nghe phản hồi và cá nhân hóa dịch vụ.

3. Đóng góp thiết yếu cho nền kinh tế

SME được xem là động lực cốt lõi trong việc tạo sinh kế, thúc đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế và góp phần phát triển bền vững các địa phương trên cả nước.

• Hỗ trợ an sinh xã hội: Bằng cách tạo ra việc làm ổn định, SME giúp người lao động có thu nhập, cải thiện đời sống và giảm áp lực lên hệ thống an sinh xã hội.
• Phát triển ngành nghề địa phương: Nhiều SME chuyên về các ngành nghề truyền thống, đặc sản địa phương, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, đồng thời tạo ra sản phẩm độc đáo.
• Nguồn thu ngân sách: Dù quy mô nhỏ, tổng hợp các khoản thuế và phí từ SME đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước.

III. Phân loại SME tại Việt Nam

Tìm hiểu SME là gì tại Việt Nam không thể bỏ qua các quy định pháp luật về phân loại. Theo quy định của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017 và Nghị định 80/2021/NĐ-CP, SME tại Việt Nam được chia thành các nhóm chính, căn cứ vào các tiêu chí then chốt như sau:

1. Tiêu chí phân loại SME tại Việt Nam

Các tiêu chí được sử dụng để phân loại SME tại Việt Nam bao gồm:

• Số lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm: Đây là tiêu chí quan trọng nhất, phản ánh quy mô nhân sự của doanh nghiệp.
• Tổng nguồn vốn: Tổng nguồn vốn của doanh nghiệp trong năm, hoặc tổng doanh thu của năm trước liền kề.
• Lĩnh vực hoạt động: Các tiêu chí cụ thể sẽ khác nhau tùy thuộc vào lĩnh vực hoạt động chính của doanh nghiệp (nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản; công nghiệp và xây dựng; thương mại và dịch vụ).

2. Các nhóm SME chính tại Việt Nam

Dựa trên các tiêu chí trên, SME tại Việt Nam được phân thành ba nhóm chính:

a. Doanh nghiệp siêu nhỏ

Nhóm này có các ngưỡng thấp nhất về số lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội, tổng nguồn vốn và doanh thu hàng năm.

• Lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản; công nghiệp và xây dựng:
• Lao động: Không quá 10 người.
• Tổng doanh thu năm: Không quá 3 tỷ đồng.
• Tổng nguồn vốn: Không quá 3 tỷ đồng.
• Lĩnh vực thương mại và dịch vụ:
• Lao động: Không quá 10 người.
• Tổng doanh thu năm: Không quá 10 tỷ đồng.
• Tổng nguồn vốn: Không quá 3 tỷ đồng.

b. Doanh nghiệp nhỏ

Có quy mô lớn hơn doanh nghiệp siêu nhỏ nhưng vẫn giữ giới hạn nhất định theo quy định.

• Lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản; công nghiệp và xây dựng:
• Lao động: Từ 10 đến 100 người.
• Tổng doanh thu năm: Từ trên 3 tỷ đến 50 tỷ đồng.
• Tổng nguồn vốn: Từ trên 3 tỷ đến 20 tỷ đồng.
• Lĩnh vực thương mại và dịch vụ:
• Lao động: Từ 10 đến 50 người.
• Tổng doanh thu năm: Từ trên 10 tỷ đến 100 tỷ đồng.
• Tổng nguồn vốn: Từ trên 3 tỷ đến 50 tỷ đồng.

c. Doanh nghiệp vừa

Đây là nhóm doanh nghiệp có quy mô lớn nhất trong khối SME, với các ngưỡng cao hơn về lao động, vốn và doanh thu, tiệm cận với doanh nghiệp lớn nhưng vẫn nằm trong định nghĩa SME.

• Lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản; công nghiệp và xây dựng:
• Lao động: Từ 100 đến 200 người.
• Tổng doanh thu năm: Từ trên 50 tỷ đến 200 tỷ đồng.
• Tổng nguồn vốn: Từ trên 20 tỷ đến 100 tỷ đồng.
• Lĩnh vực thương mại và dịch vụ:
• Lao động: Từ 50 đến 100 người.
• Tổng doanh thu năm: Từ trên 100 tỷ đến 300 tỷ đồng.
• Tổng nguồn vốn: Từ trên 50 tỷ đến 100 tỷ đồng.

Mỗi nhóm này đều được xác định bằng các ngưỡng cụ thể, giúp định rõ hỗ trợ và chính sách phù hợp từ phía nhà nước. Ví dụ, các doanh nghiệp siêu nhỏ thường nhận được mức độ hỗ trợ ưu tiên cao hơn trong một số chính sách nhất định.

IV. Những thách thức và cơ hội cho SME tại Việt Nam

Mặc dù đóng vai trò quan trọng, các doanh nghiệp SME tại Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội riêng.

1. Thách thức

• Hạn chế về vốn: Khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn vốn lớn từ ngân hàng hoặc các quỹ đầu tư do thiếu tài sản thế chấp hoặc hồ sơ tín dụng chưa vững chắc.
• Năng lực quản trị yếu: Nhiều chủ doanh nghiệp SME còn thiếu kiến thức và kinh nghiệm về quản trị tài chính, nhân sự, marketing chuyên nghiệp.
• Cạnh tranh gay gắt: Đối mặt với sự cạnh tranh từ cả các doanh nghiệp lớn có nguồn lực dồi dào và các SME khác.
• Khó khăn trong tiếp cận công nghệ: Chi phí đầu tư công nghệ cao thường vượt quá khả năng của nhiều SME, làm giảm năng lực cạnh tranh.
• Thay đổi chính sách: Các chính sách, quy định pháp luật có thể thay đổi, đòi hỏi SME phải liên tục cập nhật và thích ứng.

2. Cơ hội

• Thị trường nội địa tiềm năng: Dân số trẻ, tầng lớp trung lưu gia tăng tạo ra thị trường tiêu thụ rộng lớn.
• Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước: Chính phủ Việt Nam có nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ về vốn, thuế, đào tạo, xúc tiến thương mại cho SME.
• Xu hướng chuyển đổi số: Các công nghệ mới như thương mại điện tử, marketing số, quản lý đám mây giúp SME tiếp cận khách hàng và tối ưu hóa hoạt động với chi phí thấp hơn.
• Hội nhập kinh tế quốc tế: Các hiệp định thương mại tự do mở ra cơ hội xuất khẩu, tiếp cận thị trường quốc tế.
• Phát triển chuỗi cung ứng: Nhu cầu tìm kiếm đối tác địa phương từ các tập đoàn lớn tạo cơ hội cho SME tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

V. Kết luận

Hi vọng bài viết đã giúp bạn có cái nhìn toàn diện về SME là gì, những đặc điểm nổi bật và cách phân loại doanh nghiệp SME tại Việt Nam. Doanh nghiệp vừa và nhỏ không chỉ là một phần mà còn là động lực quan trọng của nền kinh tế, với tiềm năng phát triển to lớn. Việc hiểu rõ về SME giúp các nhà hoạch định chính sách đưa ra các giải pháp hỗ trợ hiệu quả, đồng thời giúp bản thân các doanh nghiệp SME nhận diện được vị trí, thách thức và cơ hội để phát triển bền vững trong bối cảnh kinh tế hiện nay.