Tester là gì? Mô tả công việc, kỹ năng cần thiết

Trong kỷ nguyên số, phần mềm trở thành một phần không thể thiếu trong mọi khía cạnh đời sống, từ ứng dụng ngân hàng di động đến hệ thống quản lý doanh nghiệp. Để đảm bảo các phần mềm này hoạt động trơn tru, đáng tin cậy và mang lại trải nghiệm tốt cho người dùng, vai trò của Tester trở nên đặc biệt quan trọng. Vậy, Tester là ai và họ làm gì?

Tester (hay Chuyên viên kiểm thử phần mềm) là những người chịu trách nhiệm kiểm tra, thẩm định và xác nhận chất lượng của một sản phẩm phần mềm trước khi phát hành rộng rãi. Nhiệm vụ chính của họ là phát hiện các lỗi (bug), lỗ hổng bảo mật, cùng những sự cố phát sinh để đảm bảo phần mềm vận hành ổn định, thực hiện đúng chức năng, và mang lại trải nghiệm tối ưu cho người sử dụng.

Công việc chính của một Tester

Công việc của một Tester bao gồm nhiều giai đoạn, từ phân tích yêu cầu đến kiểm tra lại sau sửa lỗi, đảm bảo quy trình kiểm thử được thực hiện một cách bài bản:

Phân tích yêu cầu và xây dựng kế hoạch kiểm thử

Tester bắt đầu công việc bằng việc đọc hiểu cặn kẽ các tài liệu yêu cầu của dự án. Điều này bao gồm các tài liệu đặc tả chức năng, yêu cầu người dùng, và các tiêu chuẩn kỹ thuật. Từ những thông tin này, họ xây dựng các kịch bản kiểm thử (test case) chi tiết, xác định các trường hợp sử dụng, dữ liệu kiểm thử và kết quả mong đợi. Ví dụ, với một ứng dụng ngân hàng như VPBank NEO, Tester sẽ phân tích các yêu cầu như “chuyển tiền liên ngân hàng”, “thanh toán hóa đơn điện nước”, “mở sổ tiết kiệm online” để xây dựng các kịch bản kiểm thử tương ứng.

Tiến hành kiểm thử

Sau khi có kế hoạch và kịch bản, Tester thực hiện kiểm thử trên phần mềm. Việc này có thể được thực hiện thủ công hoặc tự động:

• Kiểm thử thủ công (Manual Testing): Tester tự mình thực hiện các thao tác trên phần mềm như một người dùng cuối, theo kịch bản đã chuẩn bị. Họ ghi lại các bước thực hiện, kết quả và so sánh với kết quả mong đợi.
• Kiểm thử tự động (Automation Testing): Sử dụng các công cụ và đoạn mã để tự động chạy các kịch bản kiểm thử. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả với các kiểm thử lặp đi lặp lại hoặc các hệ thống lớn. Một số công cụ phổ biến tại Việt Nam có thể kể đến như Selenium (cho kiểm thử web), Appium (cho kiểm thử di động).

Phát hiện và lập báo cáo lỗi

Khi phát hiện lỗi, Tester ghi nhận lại tất cả các thông tin liên quan: bước tái hiện lỗi, môi trường kiểm thử (hệ điều hành, trình duyệt, phiên bản ứng dụng), ảnh chụp màn hình hoặc video minh họa, và mức độ nghiêm trọng của lỗi. Báo cáo lỗi cần chi tiết và rõ ràng để đội ngũ phát triển (developers) có thể dễ dàng tái hiện và sửa chữa. Các hệ thống quản lý lỗi như Jira, Redmine được sử dụng phổ biến trong các công ty IT tại Việt Nam như FPT Software, Viettel Solutions để quản lý quá trình này.

Kiểm tra lại sau khi sửa lỗi

Sau khi đội ngũ phát triển thông báo đã sửa lỗi, Tester sẽ thực hiện kiểm thử lại (retesting) để xác minh rằng vấn đề đã được giải quyết triệt để. Đồng thời, họ cũng thực hiện kiểm thử hồi quy (regression testing) để đảm bảo việc sửa lỗi không gây ra các lỗi mới ở các chức năng khác của phần mềm.

Các loại Tester phổ biến

Trong lĩnh vực kiểm thử phần mềm, có một số loại Tester chính, mỗi loại đảm nhận một phương pháp và vai trò riêng biệt:

Manual Tester

Manual Tester kiểm thử phần mềm thông qua các thao tác thủ công, không sử dụng công cụ tự động hóa. Phương pháp này đòi hỏi sự tỉ mỉ, khả năng quan sát cao và tư duy logic để phát hiện các lỗi mà đôi khi kiểm thử tự động khó phát hiện (ví dụ như lỗi về giao diện người dùng, trải nghiệm người dùng). Nhiều dự án phần mềm nhỏ hoặc các tính năng mới thường bắt đầu với kiểm thử thủ công.

Automation Tester

Automation Tester vận dụng các công cụ chuyên dụng và kỹ năng lập trình để tự động hóa quy trình kiểm thử. Điều này giúp tiết kiệm đáng kể thời gian, đặc biệt hữu ích cho các kiểm thử lặp lại thường xuyên, như kiểm thử hồi quy. Một Automation Tester cần có kiến thức về ngôn ngữ lập trình (Python, Java, C#) và các framework kiểm thử tự động. Ví dụ, tại các công ty như NashTech hoặc TMA Solutions, các Automation Tester thường phát triển các bộ test tự động cho ứng dụng lớn, giúp giảm thời gian kiểm thử từ vài ngày xuống còn vài giờ.

QA (Quality Assurance) Tester

QA Tester có vai trò rộng hơn, tập trung vào việc đảm bảo chất lượng tổng thể của sản phẩm thông qua việc đánh giá toàn bộ quy trình phát triển. Họ không chỉ tìm lỗi mà còn tham gia vào việc cải tiến quy trình, tiêu chuẩn hóa các bước kiểm thử, và đánh giá chất lượng đầu ra cuối cùng của sản phẩm. Vai trò này tập trung vào phòng ngừa lỗi từ sớm, đảm bảo rằng sản phẩm được xây dựng đúng cách ngay từ đầu, thay vì chỉ phát hiện lỗi sau khi đã phát sinh. Một QA Tester có thể tham gia vào việc định nghĩa các quy trình phát triển phần mềm theo chuẩn ISO 9001 hoặc CMMI.

Kỹ năng cần thiết để trở thành Tester

Để thành công trong vai trò Tester, một cá nhân cần trang bị những kỹ năng chuyên môn và mềm quan trọng:

Kỹ năng phân tích và tư duy logic

Đây là kỹ năng cốt lõi. Tester cần khả năng phân tích yêu cầu phức tạp, chia nhỏ chúng thành các kịch bản kiểm thử nhỏ hơn, và xác định các trường hợp biên (edge cases) có thể gây lỗi. Tư duy logic giúp họ suy luận nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề và đề xuất các giải pháp kiểm thử hiệu quả. Ví dụ, khi kiểm thử chức năng tính toán lãi suất ngân hàng, Tester phải có khả năng phân tích các điều kiện về số tiền gửi, kỳ hạn, loại lãi suất để đảm bảo công thức tính toán chính xác trong mọi trường hợp.

Kỹ năng giao tiếp và lập báo cáo

Khả năng truyền đạt thông tin rõ ràng, mạch lạc là cực kỳ quan trọng. Tester cần trình bày báo cáo lỗi một cách dễ hiểu, cụ thể, để đội ngũ phát triển có thể nắm bắt và sửa chữa. Họ cũng cần giao tiếp hiệu quả với các thành viên khác trong dự án (như Business Analyst, Project Manager) để làm rõ yêu cầu hoặc thảo luận về các vấn đề kỹ thuật. Việc sử dụng tiếng Anh tốt cũng là một lợi thế lớn, đặc biệt trong các công ty phần mềm làm việc với khách hàng hoặc đối tác quốc tế.

Kiến thức nền tảng về công nghệ thông tin

Nắm vững các kiến thức cơ bản về cấu trúc phần mềm, cách thức hoạt động của ứng dụng, hệ quản trị cơ sở dữ liệu (như SQL Server, MySQL), và các công cụ hỗ trợ kiểm thử là nền tảng vững chắc cho công việc. Tester không nhất thiết phải là lập trình viên giỏi, nhưng hiểu biết về cách code hoạt động sẽ giúp họ giao tiếp tốt hơn với developers và phân tích lỗi hiệu quả hơn. Khoảng 60% các vị trí Tester tại Việt Nam yêu cầu ít nhất kiến thức cơ bản về SQL để kiểm tra dữ liệu trong cơ sở dữ liệu.

Sự tỉ mỉ và kiên nhẫn

Kiểm thử phần mềm là một công việc đòi hỏi sự cẩn trọng và kiên trì. Một lỗi nhỏ có thể gây ra hậu quả lớn, đặc biệt trong các hệ thống quan trọng như y tế hay tài chính. Tester phải có khả năng lặp đi lặp lại các bước kiểm thử, tìm kiếm những chi tiết nhỏ nhất và không bỏ qua bất kỳ khả năng nào. Sự kiên nhẫn giúp họ vượt qua những thách thức khi gặp phải các lỗi khó tái hiện hoặc môi trường kiểm thử phức tạp.

Cơ hội nghề nghiệp và mức lương của Tester tại Việt Nam

Nhu cầu về Tester tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ cùng với sự phát triển của ngành công nghệ thông tin. Các công ty phần mềm lớn như FPT Software, Viettel, TMA Solutions, NashTech, và cả các startup nhỏ đều liên tục tuyển dụng Tester.

• Mức lương: Mức lương của Tester phụ thuộc vào kinh nghiệm và kỹ năng.
• Fresher/Junior Tester (dưới 1 năm kinh nghiệm): Khoảng 7 – 12 triệu VND/tháng.
• Mid-level Tester (1-3 năm kinh nghiệm): Khoảng 12 – 20 triệu VND/tháng.
• Senior Tester/Lead QA (trên 3 năm kinh nghiệm): Có thể đạt từ 20 – 40 triệu VND/tháng hoặc cao hơn, tùy thuộc vào chuyên môn (ví dụ: Performance Tester, Security Tester) và quy mô dự án.
• Lộ trình phát triển: Tester có thể thăng tiến lên các vị trí như Senior Tester, Team Lead QA, QA Manager, hoặc chuyển hướng sang các vai trò chuyên sâu hơn như Automation Test Engineer, Performance Tester, Security Tester, hoặc thậm chí là Business Analyst nếu có khả năng phân tích nghiệp vụ tốt.

Nghề Tester không chỉ là tìm lỗi mà là một chuyên gia đảm bảo chất lượng, góp phần quan trọng vào sự thành công của một sản phẩm phần mềm. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, vai trò của Tester càng trở nên thiết yếu và có nhiều cơ hội phát triển.