Ferritin là gì? Chức năng, ý nghĩa xét nghiệm & khi nào cần?

Ferritin là một loại protein thiết yếu có vai trò chính trong việc lưu trữ sắt bên trong cơ thể, đảm bảo dự trữ và giải phóng nguyên tố này khi các cơ quan cần. Việc thực hiện xét nghiệm ferritin giúp định lượng nồng độ protein này trong máu, từ đó đánh giá chính xác tình trạng dự trữ sắt. Qua đó, bác sĩ có thể chẩn đoán sớm các tình trạng thiếu sắt, thừa sắt, hoặc các bệnh lý liên quan như bệnh gan, ung thư hay tình trạng viêm nhiễm kéo dài.

Ferritin là gì?

Ferritin là một protein hình cầu, được tìm thấy bên trong tế bào của hầu hết các sinh vật sống, từ vi khuẩn đến con người. Chức năng chính của ferritin là lưu trữ sắt ở dạng không độc hại và dễ dàng giải phóng khi cần thiết. Cấu trúc của ferritin cho phép nó chứa tới hàng ngàn nguyên tử sắt, đóng vai trò như một “ngân hàng” dự trữ sắt an toàn cho cơ thể.

Chức năng cốt lõi của Ferritin

Ferritin chịu trách nhiệm chính trong việc lưu trữ sắt an toàn bên trong các tế bào, đồng thời sẵn sàng giải phóng sắt khi cơ thể phát sinh nhu cầu. Sắt là một khoáng chất vi lượng thiết yếu, tham gia vào nhiều quá trình sinh học quan trọng. Nếu không có ferritin, sắt tự do có thể trở nên độc hại, tạo ra các gốc tự do gây tổn thương tế bào và mô. Ferritin giúp duy trì sự cân bằng nội môi của sắt, ngăn ngừa cả tình trạng thiếu sắt và thừa sắt.

Nơi phân bố của Ferritin

Ferritin hiện diện rộng khắp ở hầu hết các mô trong cơ thể, nhưng tập trung đặc biệt nhiều tại gan, lách, tủy xương và các tế bào miễn dịch. Gan là cơ quan chính trong việc lưu trữ sắt, với khoảng 60-70% lượng sắt dự trữ của cơ thể nằm tại đây, chủ yếu dưới dạng ferritin. Lách và tủy xương cũng là những nơi quan trọng, đặc biệt trong quá trình tái chế sắt từ các tế bào hồng cầu già.

Tầm quan trọng của sắt đối với cơ thể

Sắt đóng vai trò vô cùng thiết yếu trong nhiều quá trình sinh học, bao gồm sản xuất hồng cầu, vận chuyển oxy đi khắp cơ thể, tạo ra năng lượng cần thiết cho hoạt động sống và duy trì chức năng khỏe mạnh của các cơ quan.

• Sản xuất hồng cầu: Sắt là thành phần chính của hemoglobin, protein trong hồng cầu chịu trách nhiệm vận chuyển oxy từ phổi đến các mô.
• Vận chuyển oxy: Thiếu sắt gây suy giảm khả năng vận chuyển oxy, dẫn đến mệt mỏi, khó thở.
• Tạo năng lượng: Sắt tham gia vào các enzyme trong chuỗi hô hấp tế bào, sản xuất năng lượng cho cơ thể.
• Hệ miễn dịch: Sắt cần thiết cho chức năng của các tế bào miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.
• Chức năng thần kinh: Sắt đóng vai trò trong sự phát triển và chức năng của não bộ.

Ý nghĩa của xét nghiệm Ferritin

Xét nghiệm ferritin là một công cụ chẩn đoán quan trọng trong y học. Nó không chỉ giúp đánh giá tình trạng dự trữ sắt mà còn cung cấp thông tin hữu ích về các tình trạng viêm nhiễm và một số bệnh lý khác.

Đánh giá lượng sắt dự trữ

Nồng độ ferritin trong máu phản ánh trực tiếp lượng sắt mà cơ thể đang dự trữ. Ferritin huyết thanh (ferritin trong máu) tương quan tuyến tính với tổng lượng sắt dự trữ trong cơ thể. Do đó, xét nghiệm này là chỉ số đáng tin cậy để đánh giá tình trạng sắt của một người.

Chẩn đoán thiếu sắt

Mức ferritin giảm báo hiệu dự trữ sắt đang ở mức thấp, đây có thể là dấu hiệu sớm nhất của tình trạng thiếu sắt, thậm chí trước khi các triệu chứng lâm sàng rõ rệt xuất hiện. Khi ferritin hạ thấp dưới ngưỡng bình thường (ví dụ, dưới 30 ng/mL ở người lớn), điều này cho thấy cơ thể đã sử dụng hết lượng sắt dự trữ và đang bắt đầu thiếu hụt. Điều này thường xảy ra trước khi các chỉ số khác như hemoglobin giảm, giúp bác sĩ can thiệp sớm hơn.

Chẩn đoán thừa sắt

Ngược lại, mức ferritin tăng cao có thể cho thấy cơ thể đang tích trữ quá nhiều sắt, hoặc liên quan đến các tình trạng viêm, bệnh lý về gan, béo phì hoặc một số dạng bệnh ung thư.

• Thừa sắt di truyền (Hemochromatosis): Đây là một tình trạng di truyền khiến cơ thể hấp thu quá nhiều sắt từ chế độ ăn, dẫn đến tích tụ sắt ở các cơ quan.
• Viêm nhiễm mãn tính: Ferritin là một protein phản ứng pha cấp, nồng độ của nó có thể tăng lên đáng kể trong các tình trạng viêm nhiễm như viêm khớp dạng thấp, bệnh Crohn, hoặc nhiễm trùng.
• Bệnh gan: Các bệnh như viêm gan, xơ gan có thể làm tăng ferritin do tổn thương tế bào gan giải phóng ferritin vào máu.
• Hội chứng chuyển hóa: Béo phì, tiểu đường loại 2 cũng có thể liên quan đến ferritin cao.
• Một số loại ung thư: Ferritin có thể tăng trong một số bệnh ung thư như ung thư gan, ung thư máu.

Hỗ trợ chẩn đoán chuyên sâu

Xét nghiệm này thường được các chuyên gia y tế chỉ định khi có nghi ngờ về thiếu máu do thiếu sắt hoặc các rối loạn khác liên quan đến chuyển hóa sắt. Ví dụ, tại các bệnh viện lớn ở Việt Nam như Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) hay Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM), xét nghiệm ferritin là một phần quan trọng trong quy trình chẩn đoán các bệnh lý về máu và gan.

Khi nào cần xét nghiệm Ferritin?

Bạn nên cân nhắc thực hiện xét nghiệm ferritin khi nhận thấy các triệu chứng như mệt mỏi kéo dài, chóng mặt, da xanh xao bất thường, rụng tóc nhiều hoặc suy giảm trí nhớ. Đây là những dấu hiệu phổ biến của thiếu sắt.

Ngoài ra, xét nghiệm này cũng cần thiết để đánh giá tình trạng sắt ở những người có các yếu tố nguy cơ hoặc mắc các bệnh lý sau:

• Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú: Nhu cầu sắt tăng cao trong giai đoạn này.
• Người ăn chay, ăn thuần chay: Chế độ ăn thiếu sắt heme (sắt có trong thịt).
• Người bị mất máu mãn tính: Ví dụ, do kinh nguyệt nhiều, loét dạ dày, trĩ.
• Người mắc bệnh thận mãn tính: Thường bị thiếu máu do thiếu sắt.
• Người mắc bệnh viêm ruột (Crohn, viêm loét đại tràng): Hấp thu sắt kém.
• Người mắc bệnh gan: Như viêm gan B, C, xơ gan.
• Người mắc tiểu đường: Có thể liên quan đến rối loạn chuyển hóa sắt.
• Người mắc cường giáp: Có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa sắt.
• Người mắc ung thư: Đặc biệt là các loại ung thư gây chảy máu hoặc ảnh hưởng đến tủy xương.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh thừa sắt di truyền (Hemochromatosis).

Chi phí cho một xét nghiệm ferritin tại các phòng khám hoặc bệnh viện ở Việt Nam thường dao động từ 150.000 VNĐ đến 300.000 VNĐ, tùy thuộc vào cơ sở y tế và các xét nghiệm đi kèm.

Lưu ý: Thông tin tham khảo. Không tự ý diễn giải kết quả mà cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có chẩn đoán chính xác nhất và được tư vấn về phương pháp điều trị phù hợp.