Lang ben là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân & cách nhận biết

Lang ben là một tình trạng nhiễm nấm da phổ biến, thường gặp ở Việt Nam do khí hậu nóng ẩm. Bệnh xuất hiện khi vi nấm Malassezia furfur, vốn tồn tại tự nhiên trên da, phát triển quá mức. Đặc trưng của lang ben là các mảng da đổi màu, có vảy mịn, và thường gây ngứa. Mặc dù không nguy hiểm đến sức khỏe, lang ben ảnh hưởng đến thẩm mỹ và có thể tái phát, lây lan.

Lang ben là gì?

Lang ben là bệnh ngoài da do nấm Malassezia furfur gây ra. Malassezia furfur là một loại nấm men sống cộng sinh trên da người. Trong điều kiện bình thường, chúng không gây hại. Tuy nhiên, khi có các yếu tố thuận lợi như nhiệt độ cao, độ ẩm lớn, hoặc sự mất cân bằng hệ vi sinh vật da, nấm này sẽ sinh sôi mạnh mẽ, gây ra các tổn thương trên da được gọi là lang ben.

Nguyên nhân hình thành bệnh

Bệnh lang ben được khởi phát bởi sự phát triển quá mức của vi nấm Malassezia furfur. Loại nấm này vốn dĩ là một phần bình thường của hệ vi sinh vật trên da. Tuy nhiên, ở một số người, chúng có thể phát triển mạnh mẽ và vượt kiểm soát, dẫn đến các biểu hiện bệnh lý.

Các yếu tố gia tăng nguy cơ

Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng mắc lang ben:

• Khí hậu nóng ẩm: Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, với nhiệt độ cao và độ ẩm lớn quanh năm. Điều kiện này tạo môi trường lý tưởng cho sự tăng trưởng và phát triển của vi nấm. Các tỉnh miền Nam như TP.HCM, Cần Thơ, hoặc các thành phố ven biển thường ghi nhận số ca lang ben cao hơn.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Các tình trạng như mang thai, suy dinh dưỡng, bệnh đái tháo đường không kiểm soát, hoặc việc sử dụng kéo dài các loại thuốc corticosteroid có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, từ đó tăng nguy cơ bị nhiễm nấm. Ví dụ, một số bệnh nhân đang điều trị bệnh tự miễn bằng thuốc ức chế miễn dịch có thể dễ mắc lang ben hơn.
• Da đổ dầu nhiều: Những người có tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, da tiết nhiều dầu sẽ tạo nguồn thức ăn dồi dào cho nấm Malassezia furfur, thúc đẩy chúng phát triển.
• Vệ sinh cá nhân kém: Không tắm rửa thường xuyên, đặc biệt sau khi vận động ra nhiều mồ hôi, tạo điều kiện cho nấm tích tụ và sinh sôi.
• Mặc quần áo bó sát, không thoáng khí: Quần áo làm từ chất liệu tổng hợp, bó sát sẽ giữ mồ hôi và độ ẩm trên da, gây bí bách và tạo môi trường ẩm ướt cho nấm phát triển.
• Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy có thể có yếu tố di truyền khiến một số người dễ mắc lang ben hơn.

Dấu hiệu nhận biết lang ben

Các dấu hiệu giúp nhận diện lang ben bao gồm:

• Mảng da biến đổi sắc tố: Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất của lang ben. Các đốm hoặc mảng da có màu sắc khác biệt so với vùng da xung quanh. Màu sắc có thể là trắng nhạt (thường gặp nhất), hồng nhạt, nâu hoặc vàng. Những mảng này có thể sáng hơn hoặc tối hơn màu da tự nhiên của bạn. Kích thước và hình dạng của các mảng rất đa dạng, từ những đốm nhỏ li ti đến những mảng lớn lan rộng. Ví dụ, trên một người có làn da sẫm màu, các mảng lang ben thường có màu trắng hoặc hồng nhạt, dễ nhận thấy. Ngược lại, trên người có làn da sáng, các mảng có thể có màu nâu hoặc vàng.
• Vảy mịn: Trên bề mặt tổn thương, có thể quan sát thấy những lớp vảy nhỏ, mịn và dễ dàng bong ra khi cạo nhẹ bằng móng tay hoặc lưỡi dao cùn. Vảy này thường không rõ ràng bằng các bệnh da liễu khác như vảy nến.
• Ngứa: Cảm giác ngứa âm ỉ hoặc dữ dội hơn, đặc biệt khi cơ thể ra mồ hôi, tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc sau các hoạt động thể chất. Ví dụ, nhiều người bệnh cảm thấy ngứa nhiều hơn khi tập thể dục hoặc đi nắng.
• Vị trí thường gặp: Lang ben thường xuất hiện ở các khu vực có nhiều tuyến bã nhờn và thường xuyên đổ mồ hôi như lưng, ngực, cổ, vai và cánh tay. Ngoài ra, bệnh cũng có thể biểu hiện ở mặt (nhất là vùng trán, má), nách, hoặc các vị trí khác trên cơ thể. Ở trẻ em, lang ben có thể xuất hiện nhiều ở vùng mặt.

Đặc điểm của bệnh lang ben

• Không nguy hiểm đến tính mạng: Lang ben thường không gây ra các biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe toàn thân. Tuy nhiên, nó lại ảnh hưởng trực tiếp đến vẻ ngoài, gây mất thẩm mỹ và có thể làm giảm sự tự tin của người bệnh. Nhiều người cảm thấy tự ti khi mặc áo hở vai hoặc đi biển vì các mảng da đổi màu.
• Khả năng tái phát cao: Vi nấm gây bệnh có thể tồn tại trên quần áo, khăn tắm hoặc các vật dụng cá nhân khác. Điều này dẫn đến nguy cơ tái nhiễm cao, khiến bệnh dễ dàng tái phát ngay cả sau khi đã được điều trị thành công. Để hạn chế tái phát, việc vệ sinh cá nhân và giặt giũ đồ dùng thường xuyên là rất quan trọng. Thậm chí, sau khi điều trị khỏi, các mảng da mất sắc tố có thể mất vài tuần hoặc vài tháng để phục hồi màu da bình thường, đặc biệt là khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
• Lây lan: Lang ben có khả năng lây lan qua tiếp xúc trực tiếp da kề da hoặc dùng chung vật dụng cá nhân như quần áo, khăn tắm, đặc biệt là trong môi trường có khí hậu nóng ẩm. Tuy nhiên, khả năng lây lan không cao như các bệnh truyền nhiễm khác.

Chẩn đoán và điều trị lang ben

Chẩn đoán

Việc chẩn đoán lang ben thường dựa vào các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng. Bác sĩ da liễu có thể sử dụng đèn Wood (đèn tia cực tím) để kiểm tra các tổn thương. Dưới ánh đèn Wood, các mảng lang ben thường phát huỳnh quang màu vàng xanh hoặc vàng đồng đặc trưng. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể lấy vảy da từ tổn thương để soi dưới kính hiển vi, tìm kiếm hình ảnh nấm men và sợi nấm đặc trưng của Malassezia furfur.

Điều trị

Mục tiêu điều trị lang ben là loại bỏ nấm và phục hồi màu da bình thường.

• Thuốc bôi tại chỗ: Đây là phương pháp điều trị phổ biến nhất cho lang ben nhẹ đến trung bình. Các loại thuốc thường dùng bao gồm:
• Thuốc kháng nấm dạng kem, gel, dung dịch: Chứa các hoạt chất như Ketoconazole, Clotrimazole, Miconazole, Terbinafine. Người bệnh thường được hướng dẫn bôi 1-2 lần/ngày trong 2-4 tuần. Ví dụ, kem Ketoconazole 2% là một lựa chọn phổ biến, có giá khoảng 50.000 – 80.000 VNĐ/tuýp tại các nhà thuốc ở Việt Nam.
• Dầu gội chứa Selenium sulfide hoặc Ketoconazole: Có thể dùng để tắm gội toàn thân, đặc biệt hiệu quả cho lang ben ở vùng rộng như lưng, ngực. Cách dùng là thoa lên da, để yên 5-10 phút rồi xả sạch, dùng 2-3 lần/tuần trong vài tuần.
• Thuốc uống: Trong trường hợp lang ben lan rộng, tái phát nhiều lần hoặc không đáp ứng với thuốc bôi, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng nấm đường uống như Itraconazole hoặc Fluconazole. Việc sử dụng thuốc uống cần có sự giám sát của bác sĩ vì có thể gây tác dụng phụ cho gan.
• Biện pháp hỗ trợ:
• Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa thường xuyên, đặc biệt sau khi ra mồ hôi.
• Mặc quần áo thoáng mát: Chọn quần áo làm từ chất liệu cotton, rộng rãi, thấm hút mồ hôi tốt.
• Tránh các yếu tố nguy cơ: Hạn chế tiếp xúc với môi trường nóng ẩm kéo dài.

Phòng ngừa lang ben tái phát

Để giảm nguy cơ lang ben tái phát, cần duy trì các thói quen sau:

• Vệ sinh da sạch sẽ: Tắm rửa hàng ngày, đặc biệt sau khi tập thể dục hoặc ra mồ hôi nhiều.
• Giặt giũ quần áo, khăn tắm thường xuyên: Sử dụng nước nóng nếu có thể để tiêu diệt nấm.
• Mặc quần áo thoáng mát: Ưu tiên chất liệu cotton, tránh quần áo bó sát gây bí da.
• Sử dụng dầu gội kháng nấm định kỳ: Một số người có thể được khuyên dùng dầu gội chứa Ketoconazole hoặc Selenium sulfide 1-2 lần/tháng để phòng ngừa.
• Hạn chế đổ mồ hôi quá mức: Nếu có thể, tránh ở lâu trong môi trường nóng ẩm.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.