IVF là gì? Quy trình, ưu điểm và rủi ro của thụ tinh ống nghiệm

Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF – In Vitro Fertilization) là một kỹ thuật hỗ trợ sinh sản hiện đại, giúp hàng triệu cặp vợ chồng trên thế giới biến ước mơ làm cha mẹ thành hiện thực. Đây là phương pháp mà quá trình thụ tinh giữa trứng và tinh trùng diễn ra bên ngoài cơ thể, trong môi trường phòng thí nghiệm được kiểm soát chặt chẽ. Sau khi phôi được hình thành, chúng sẽ được cấy vào tử cung của người mẹ để phát triển thành thai nhi. IVF thường được áp dụng cho các trường hợp vô sinh, hiếm muộn do nhiều nguyên nhân khác nhau như tắc ống dẫn trứng, chất lượng trứng hoặc tinh trùng kém, hoặc vô sinh không rõ nguyên nhân.

Quy trình cơ bản của IVF

Một chu kỳ IVF thông thường bao gồm các bước chính sau, mỗi bước đều đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và giám sát chuyên nghiệp:

1. Kích thích buồng trứng

Người vợ sẽ được chỉ định sử dụng các loại thuốc nội tiết tố để kích thích buồng trứng sản xuất nhiều nang noãn (trứng) trưởng thành cùng một lúc, thay vì chỉ một trứng như trong chu kỳ tự nhiên. Mục tiêu là thu được nhiều trứng chất lượng tốt, tăng khả năng tạo phôi và cơ hội thành công. Quá trình này thường kéo dài khoảng 10-14 ngày, với việc theo dõi định kỳ bằng siêu âm và xét nghiệm máu để đánh giá sự phát triển của nang trứng.

2. Chọc hút trứng

Khi các nang trứng đạt kích thước phù hợp, người vợ sẽ được tiêm mũi thuốc cuối cùng để trứng trưởng thành hoàn toàn. Khoảng 34-36 giờ sau mũi tiêm này, trứng sẽ được thu thập thông qua một thủ thuật chọc hút. Bác sĩ sẽ sử dụng một kim nhỏ, có đầu dò siêu âm dẫn đường, đưa qua âm đạo vào buồng trứng để hút dịch nang chứa trứng. Thủ thuật này thường được thực hiện dưới gây mê nhẹ hoặc gây tê tại chỗ, kéo dài khoảng 15-30 phút.

3. Thụ tinh trong ống nghiệm

Sau khi trứng được thu thập, chúng sẽ được chuyển đến phòng thí nghiệm. Tinh trùng của người chồng (hoặc tinh trùng hiến tặng) cũng được chuẩn bị. Có hai phương pháp chính để thụ tinh:

• Thụ tinh tự nhiên (Conventional IVF): Trứng và tinh trùng được đặt chung trong đĩa petri, để tinh trùng tự bơi đến và thụ tinh với trứng.
• Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI – Intracytoplasmic Sperm Injection): Một tinh trùng khỏe mạnh duy nhất sẽ được tiêm trực tiếp vào mỗi trứng trưởng thành dưới kính hiển vi. Phương pháp này thường được áp dụng khi tinh trùng yếu, số lượng ít hoặc các trường hợp thất bại thụ tinh tự nhiên trước đó.

4. Nuôi cấy phôi

Các phôi được tạo thành sẽ được nuôi cấy trong môi trường chuyên biệt, mô phỏng điều kiện trong cơ thể mẹ. Phôi sẽ được theo dõi sự phát triển hàng ngày. Thông thường, phôi sẽ được nuôi cấy từ 2 đến 5 ngày. Phôi phát triển đến ngày 3 được gọi là phôi phân chia, và phôi phát triển đến ngày 5-6 được gọi là phôi nang. Nuôi cấy phôi nang giúp lựa chọn được phôi có tiềm năng làm tổ cao hơn.

5. Chuyển phôi

Phôi đạt chất lượng tốt nhất sẽ được lựa chọn để chuyển vào buồng tử cung của người vợ. Thủ thuật chuyển phôi thường không cần gây mê, tương đối nhẹ nhàng. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống thông mềm, nhỏ, đưa qua cổ tử cung vào tử cung và nhẹ nhàng đặt phôi vào. Số lượng phôi chuyển thường được cân nhắc dựa trên tuổi tác, chất lượng phôi và tiền sử điều trị của bệnh nhân để tối ưu hóa tỷ lệ thành công mà vẫn hạn chế nguy cơ đa thai.

6. Kiểm tra kết quả thai

Khoảng hai tuần sau khi chuyển phôi, người vợ sẽ thực hiện xét nghiệm máu để định lượng nồng độ Beta-hCG – một hormone được sản xuất khi có thai. Nếu kết quả dương tính, siêu âm sẽ được thực hiện sau vài tuần để xác định vị trí và sự phát triển của thai nhi.

Ưu điểm nổi bật của IVF

IVF mang lại nhiều ưu điểm quan trọng, đặc biệt cho các cặp vợ chồng đối mặt với vô sinh, hiếm muộn:

• Tỷ lệ thành công cao: So với nhiều phương pháp hỗ trợ sinh sản khác, IVF được đánh giá là một trong những kỹ thuật mang lại tỷ lệ thành công cao nhất. Ví dụ, tại Việt Nam, tỷ lệ thành công của IVF tại các trung tâm lớn như Bệnh viện Phụ sản Trung ương hay Bệnh viện Từ Dũ có thể đạt 40-60%, tùy thuộc vào độ tuổi và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
• Mang lại hy vọng mới: IVF mở ra cánh cửa hy vọng cho hàng triệu cặp vợ chồng hiếm muộn trên toàn thế giới, giúp họ thực hiện ước mơ có con. Phương pháp này đặc biệt hữu ích cho các trường hợp vô sinh do tắc ống dẫn trứng, tinh trùng yếu, hoặc vô sinh không rõ nguyên nhân mà các phương pháp khác không hiệu quả.
• Khả năng sàng lọc phôi: IVF cho phép thực hiện các kỹ thuật sàng lọc di truyền tiền làm tổ (PGT – Preimplantation Genetic Testing). Kỹ thuật này giúp phát hiện sớm các bất thường nhiễm sắc thể hoặc gen ở phôi trước khi chuyển vào tử cung, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh di truyền cho thai nhi. Ví dụ, PGT có thể giúp phát hiện hội chứng Down hoặc các bệnh di truyền đơn gen như Thalassemia. Trong một số trường hợp, kỹ thuật này cũng có thể cho phép lựa chọn giới tính thai nhi theo quy định pháp luật hiện hành.

Một số rủi ro tiềm ẩn

Mặc dù mang lại hiệu quả cao, IVF cũng đi kèm với một số rủi ro nhất định mà các cặp vợ chồng cần lưu ý và thảo luận kỹ với bác sĩ:

• Hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS): Đây là một tác dụng phụ có thể xảy ra do phản ứng quá mức của buồng trứng với thuốc kích trứng. Các triệu chứng bao gồm đau bụng, đầy hơi, buồn nôn, và trong trường hợp nặng hơn có thể gây tích dịch trong khoang bụng, khó thở, cần can thiệp y tế khẩn cấp. Tỷ lệ OHSS nặng khá thấp, khoảng 1-2%.
• Biến chứng sau chọc hút trứng: Mặc dù hiếm gặp, thủ thuật chọc hút trứng có thể dẫn đến một số biến chứng nhỏ như chảy máu nhẹ, nhiễm trùng vùng chậu hoặc tổn thương các cơ quan lân cận. Tuy nhiên, với kỹ thuật hiện đại và kinh nghiệm của bác sĩ, những biến chứng này rất hiếm khi xảy ra.
• Mang đa thai: Việc chuyển nhiều phôi vào tử cung để tăng tỷ lệ thành công có thể dẫn đến mang đa thai (sinh đôi, sinh ba, v.v.). Mang đa thai làm tăng nguy cơ sinh non, thai nhẹ cân, tiền sản giật, và các biến chứng khác cho cả mẹ và bé. Ví dụ, tại Việt Nam, các bác sĩ thường khuyến cáo chuyển 1-2 phôi để giảm nguy cơ đa thai nhưng vẫn đảm bảo tỷ lệ thành công.

Những điều cần lưu ý quan trọng

Khi tìm hiểu và chuẩn bị cho quá trình IVF, các cặp vợ chồng cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:

• Không phải lúc nào cũng thành công ngay từ lần đầu: Tỷ lệ thành công của IVF không phải là 100%. Nhiều cặp vợ chồng có thể cần trải qua nhiều chu kỳ IVF hoặc các điều trị bổ sung trước đó để đạt được kết quả mong muốn. Sự kiên trì, chuẩn bị tâm lý vững vàng và hỗ trợ từ gia đình là rất quan trọng.
• Yếu tố tuổi tác ảnh hưởng đáng kể: Tỷ lệ thành công của IVF giảm đáng kể ở phụ nữ lớn tuổi, đặc biệt sau tuổi 35, do chất lượng và số lượng trứng suy giảm theo thời gian. Phụ nữ trên 40 tuổi thường có tỷ lệ thành công thấp hơn đáng kể so với những người trẻ tuổi hơn.
• Chi phí điều trị cao: Chi phí cho một chu kỳ IVF có thể khá lớn, dao động từ khoảng 70 triệu đến hơn 150 triệu đồng tại các bệnh viện và trung tâm hỗ trợ sinh sản ở Việt Nam, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe cụ thể của mỗi người, các xét nghiệm bổ sung, và công nghệ hỗ trợ sinh sản được áp dụng. Việc tìm hiểu kỹ lưỡng về chi phí và lập kế hoạch tài chính là điều cần thiết. Ví dụ, chi phí tại Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM) hoặc Bệnh viện Phụ sản Hà Nội có thể khác nhau tùy gói dịch vụ và các kỹ thuật đi kèm.
• Sức khỏe tổng thể và lối sống: Duy trì một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn và tránh các chất kích thích (rượu, bia, thuốc lá) có thể cải thiện đáng kể kết quả IVF cho cả vợ và chồng.

IVF là một phương pháp khoa học tiên tiến, mang lại hy vọng cho nhiều cặp vợ chồng hiếm muộn. Việc hiểu rõ quy trình, những ưu điểm và rủi ro tiềm ẩn, cùng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng về tâm lý và tài chính, sẽ giúp các cặp vợ chồng đưa ra quyết định phù hợp và có một hành trình điều trị thành công.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị cụ thể.