Mãn tính là gì? Đặc điểm và ví dụ về bệnh mãn tính

Mãn tính, hay còn gọi là mạn tính, mô tả các tình trạng bệnh lý kéo dài trong một khoảng thời gian đáng kể, thông thường từ ba tháng trở lên, thậm chí nhiều năm hoặc suốt đời. Đặc trưng của các bệnh lý này là xu hướng diễn tiến một cách chậm rãi, đòi hỏi sự quản lý y tế liên tục nhằm kiểm soát các triệu chứng và phòng ngừa những biến chứng tiềm ẩn, bởi lẽ chúng thường không thể được chữa khỏi hoàn toàn. Khác biệt với bệnh cấp tính, bùng phát đột ngột và chỉ trong thời gian ngắn, bệnh mãn tính hiếm khi có thể được ngăn chặn thông qua vắc-xin hoặc tự khỏi mà không cần can thiệp.

Đặc điểm nổi bật của bệnh mãn tính

Bệnh mãn tính mang những đặc điểm riêng biệt, phân biệt chúng với các bệnh cấp tính và đòi hỏi phương pháp tiếp cận điều trị khác biệt.

Thời gian kéo dài

Bệnh lý này tồn tại trong cơ thể người bệnh một cách lâu dài, thậm chí có thể đi cùng họ suốt cuộc đời. Ví dụ, một người được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường type 2 ở tuổi 40 có khả năng phải chung sống với tình trạng này trong nhiều thập kỷ, cần theo dõi đường huyết và dùng thuốc đều đặn.

Tiến triển âm thầm

Quá trình phát triển của bệnh thường diễn ra chậm rãi và phức tạp, đôi khi không bộc lộ rõ rệt các triệu chứng ở giai đoạn khởi phát. Nhiều bệnh nhân tăng huyết áp ở Việt Nam không hề biết mình mắc bệnh cho đến khi xuất hiện biến chứng như đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim, bởi vì huyết áp cao thường không có dấu hiệu rõ ràng ở giai đoạn đầu.

Không thể điều trị dứt điểm

Mặc dù các phương pháp điều trị có khả năng kiểm soát hiệu quả các biểu hiện và duy trì chất lượng sống, bệnh mãn tính thường không có khả năng được chữa lành hoàn toàn. Bệnh nhân viêm khớp dạng thấp cần dùng thuốc kéo dài để giảm đau và ngăn ngừa tổn thương khớp, chứ không thể loại bỏ hoàn toàn căn bệnh.

Yêu cầu chăm sóc y tế liên tục

Người bệnh cần được theo dõi sức khỏe và thực hiện các liệu trình điều trị y tế thường xuyên để duy trì tình trạng ổn định và ngăn chặn sự phát triển của bệnh. Một người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) cần tái khám định kỳ tại bệnh viện Phổi Trung ương, dùng thuốc giãn phế quản và có thể cần oxy liệu pháp tại nhà. Chi phí điều trị và theo dõi cho các bệnh mãn tính có thể dao động từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng mỗi tháng, tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh và loại thuốc sử dụng.

Không lây truyền

Phần lớn các bệnh mãn tính thuộc nhóm bệnh không lây nhiễm (NCDs), tức là chúng không thể truyền từ người này sang người khác. Điều này khác biệt hoàn toàn với các bệnh truyền nhiễm như cúm hay sởi. Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, NCDs hiện chiếm khoảng 77% tổng số ca tử vong tại Việt Nam, cho thấy gánh nặng đáng kể của các bệnh mãn tính đối với hệ thống y tế và xã hội.

Một số ví dụ điển hình về bệnh mãn tính

Các bệnh mãn tính phổ biến tại Việt Nam và trên thế giới bao gồm:

• Các bệnh lý tim mạch: Tăng huyết áp, suy tim, bệnh mạch vành. Ước tính có khoảng 25% người trưởng thành Việt Nam mắc tăng huyết áp.
• Bệnh tiểu đường (đái tháo đường): Cả type 1 và type 2 đều là bệnh mãn tính. Tỷ lệ người Việt Nam mắc tiểu đường đang gia tăng nhanh chóng, ước tính khoảng 5,4% dân số trưởng thành vào năm 2021.
• Các dạng ung thư: Mặc dù một số loại ung thư có thể chữa khỏi nếu phát hiện sớm, nhiều loại ung thư, đặc biệt ở giai đoạn muộn, được coi là bệnh mãn tính cần điều trị và theo dõi suốt đời để kiểm soát bệnh và ngăn tái phát. Ví dụ, bệnh nhân ung thư vú sau phẫu thuật vẫn cần hóa trị, xạ trị hoặc liệu pháp nội tiết kéo dài nhiều năm.
• Viêm khớp mãn tính: Bao gồm viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp.
• Hen suyễn: Một bệnh đường hô hấp mãn tính gây khó thở và khò khè.
• HIV/AIDS: Một tình trạng mãn tính có thể được kiểm soát hiệu quả bằng thuốc kháng vi-rút (ARV), cho phép người bệnh sống một cuộc sống gần như bình thường.
• Bệnh thận mãn tính: Tình trạng suy giảm chức năng thận kéo dài, có thể dẫn đến suy thận giai đoạn cuối và cần chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận. Tại Việt Nam, nhiều bệnh nhân phải lọc máu định kỳ tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Chợ Rẫy.

Các bệnh mãn tính đặt ra thách thức lớn cho cá nhân, gia đình và hệ thống y tế. Việc hiểu rõ mãn tính là gì, đặc điểm và cách quản lý chúng là cần thiết để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh và giảm gánh nặng y tế.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.