Nhồi máu cơ tim là gì? Nguyên nhân, hậu quả và yếu tố nguy cơ

Nhồi máu cơ tim là một cấp cứu y tế nghiêm trọng, xảy ra khi một hoặc nhiều nhánh động mạch vành bị tắc nghẽn đột ngột. Tình trạng này làm gián đoạn nguồn cung cấp máu giàu oxy và chất dinh dưỡng đến cơ tim, dẫn đến sự hoại tử (chết) của các tế bào cơ tim. Đây là một bệnh lý cần được can thiệp khẩn cấp, bởi lẽ việc chậm trễ điều trị có thể gây tử vong hoặc dẫn đến suy tim vĩnh viễn, ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ.

Nhồi máu cơ tim: Tổng quan bệnh lý

Tim là một cơ quan có chức năng bơm máu đi nuôi toàn bộ cơ thể. Để hoạt động hiệu quả, bản thân cơ tim cũng cần được cung cấp máu liên tục thông qua hệ thống động mạch vành. Khi các động mạch này bị tắc nghẽn, dù chỉ một phần hay toàn bộ, khu vực cơ tim được nuôi dưỡng bởi động mạch đó sẽ bị thiếu oxy và chất dinh dưỡng. Nếu tình trạng thiếu máu kéo dài, các tế bào cơ tim sẽ bắt đầu chết đi, gây ra nhồi máu cơ tim.

Theo số liệu từ Bộ Y tế Việt Nam, bệnh tim mạch, trong đó có nhồi máu cơ tim, là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Ước tính có khoảng 25% tổng số ca tử vong tại Việt Nam liên quan đến các bệnh lý tim mạch. Tỷ lệ này tương đương với nhiều quốc gia phát triển, cho thấy mức độ nghiêm trọng của bệnh lý này đối với sức khỏe cộng đồng.

Nguyên nhân chính gây nhồi máu cơ tim

Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra nhồi máu cơ tim là sự hình thành cục huyết khối. Cục huyết khối này thường xuất hiện sau khi một mảng xơ vữa trong lòng động mạch vành bị nứt vỡ. Mảng xơ vữa là sự tích tụ của cholesterol, chất béo, canxi và các chất khác trên thành động mạch. Khi mảng xơ vữa này bị nứt, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách hình thành cục máu đông (huyết khối) tại vị trí tổn thương để “sửa chữa”. Tuy nhiên, cục huyết khối này lại có thể bít tắc hoàn toàn hoặc gần hoàn toàn lòng mạch máu một cách đột ngột, ngăn chặn dòng máu đến cơ tim.

Ngoài ra, một số nguyên nhân ít gặp hơn cũng có thể gây nhồi máu cơ tim, bao gồm:

• Co thắt động mạch vành: Đôi khi, động mạch vành có thể bị co thắt đột ngột, làm giảm hoặc ngừng hoàn toàn dòng máu đến tim.
• Tắc nghẽn do các nguyên nhân khác: Ví dụ như cục máu đông di chuyển từ nơi khác trong cơ thể đến làm tắc động mạch vành (thuyên tắc), hoặc một số bệnh lý mạch máu hiếm gặp.

Hậu quả và biến chứng của nhồi máu cơ tim

Nhồi máu cơ tim là một bệnh lý nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiều hậu quả và biến chứng nghiêm trọng nếu không được cấp cứu kịp thời:

• Hoại tử cơ tim: Vùng cơ tim bị thiếu hụt nguồn cung cấp máu sẽ bắt đầu bị hoại tử. Các tế bào cơ tim đã chết không thể phục hồi và được thay thế bằng mô sẹo.
• Tổn thương vĩnh viễn: Nếu lưu lượng máu không được phục hồi nhanh chóng trong vòng vài giờ đầu, tổn thương này có thể trở thành sẹo vĩnh viễn, làm giảm chức năng bơm máu của tim. Đây là một tổn thương không thể hồi phục, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng làm việc của tim.
• Biến chứng nghiêm trọng: Nhồi máu cơ tim làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển suy tim về sau, một tình trạng tim không còn khả năng bơm máu hiệu quả đến các cơ quan khác. Bệnh nhân có thể phải sống chung với tình trạng suy tim mạn tính, cần điều trị và theo dõi suốt đời.
• Loạn nhịp tim: Vùng cơ tim bị tổn thương có thể gây ra các rối loạn nhịp tim nguy hiểm, thậm chí là rung thất, một tình trạng tim đập hỗn loạn không hiệu quả, có thể gây ngừng tim đột ngột.
• Nguy cơ tử vong: Đáng chú ý, nhồi máu cơ tim là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong số các bệnh lý tim mạch trên toàn cầu. Tại Việt Nam, nhiều bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Chợ Rẫy thường xuyên tiếp nhận các ca cấp cứu nhồi máu cơ tim với mức độ nặng nhẹ khác nhau, cho thấy tình trạng này diễn biến rất nhanh và khó lường.

Các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn của nhồi máu cơ tim

Một số yếu tố có thể làm tăng đáng kể khả năng mắc nhồi máu cơ tim. Việc nhận biết và kiểm soát các yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh:

• Thói quen hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tổn thương thành mạch máu, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Tình trạng huyết áp cao kéo dài (tăng huyết áp): Huyết áp cao gây áp lực lên thành động mạch, làm tổn thương và cứng hóa mạch máu, tạo điều kiện cho mảng xơ vữa hình thành và phát triển.
• Mắc bệnh đái tháo đường không được kiểm soát tốt: Đường huyết cao liên tục làm tổn thương mạch máu và thần kinh, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bao gồm cả nhồi máu cơ tim.
• Rối loạn lipid máu, đặc biệt là cholesterol cao: Mức cholesterol xấu (LDL-cholesterol) cao và cholesterol tốt (HDL-cholesterol) thấp là yếu tố chính gây xơ vữa động mạch.
• Thừa cân hoặc béo phì: Tăng cân quá mức làm tăng nguy cơ cao huyết áp, đái tháo đường và rối loạn lipid máu, tất cả đều là yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch.
• Lối sống ít hoạt động thể chất: Thiếu vận động làm tăng nguy cơ béo phì, cao huyết áp, đái tháo đường và cholesterol cao.
• Thường xuyên trải qua căng thẳng tâm lý hoặc xúc động mạnh: Căng thẳng kéo dài có thể làm tăng huyết áp và nhịp tim, cũng như gây ra các phản ứng viêm trong cơ thể, ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.
• Tiền sử gia đình: Nếu có người thân (cha mẹ, anh chị em ruột) từng bị nhồi máu cơ tim sớm (nam giới dưới 55 tuổi, nữ giới dưới 65 tuổi), nguy cơ mắc bệnh của bản thân cũng cao hơn.
• Tuổi tác: Nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng lên theo tuổi, đặc biệt là ở nam giới trên 45 tuổi và nữ giới trên 55 tuổi.
• Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc nhồi máu cơ tim ở độ tuổi trẻ hơn nữ giới. Tuy nhiên, sau mãn kinh, nguy cơ ở nữ giới tăng lên đáng kể.

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu như đau ngực dữ dội, khó thở, vã mồ hôi, buồn nôn và được điều trị kịp thời là chìa khóa để cứu sống bệnh nhân và hạn chế tối đa các tổn thương vĩnh viễn do nhồi máu cơ tim gây ra. Khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, cần lập tức gọi cấp cứu hoặc đến cơ sở y tế gần nhất.