Bệnh tuyến giáp là gì? Các loại, triệu chứng và nguy cơ

Bệnh tuyến giáp là gì? Đây là câu hỏi được nhiều người quan tâm khi gặp các vấn đề sức khỏe liên quan đến vùng cổ. Thực chất, bệnh tuyến giáp bao gồm các tình trạng rối loạn ảnh hưởng đến cấu trúc hoặc chức năng của tuyến giáp, một tuyến nội tiết quan trọng nằm ở phía trước cổ. Tuyến này có vai trò điều hòa quá trình trao đổi chất của cơ thể thông qua việc sản xuất hormone T3 và T4. Những rối loạn phổ biến thường gặp bao gồm suy giáp, cường giáp, ung thư tuyến giáp cùng với các khối nhân tuyến giáp phát triển bên trong tuyến.

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và hiểu rõ về bệnh tuyến giáp là rất quan trọng để có thể điều trị kịp thời, hạn chế biến chứng. Tại Việt Nam, theo thống kê từ Bệnh viện Nội tiết Trung ương, các bệnh lý tuyến giáp đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở phụ nữ.

Các loại bệnh tuyến giáp thường gặp

Để hiểu rõ hơn về bệnh tuyến giáp là gì, chúng ta cần phân loại các dạng bệnh lý chính:

Suy giáp (Hypothyroidism)

Suy giáp là tình trạng tuyến giáp không sản xuất đủ hormone, làm chậm quá trình trao đổi chất. Điều này dẫn đến nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

• Nguyên nhân: Có thể do viêm tuyến giáp Hashimoto (một bệnh tự miễn phổ biến tại Việt Nam), thiếu i-ốt, điều trị cường giáp quá mức, hoặc do phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp.
• Triệu chứng: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi kéo dài, uể oải, tăng cân không kiểm soát dù chế độ ăn không thay đổi, khô da, tóc xơ và dễ gãy rụng, táo bón, nhạy cảm với nhiệt độ lạnh. Phụ nữ có thể gặp rối loạn kinh nguyệt.
• Điều trị: Chủ yếu là bổ sung hormone tuyến giáp tổng hợp (Levothyroxine) hàng ngày. Việc điều trị cần được theo dõi bởi bác sĩ để điều chỉnh liều lượng phù hợp.

Cường giáp (Hyperthyroidism)

Ngược lại với suy giáp, cường giáp là tình trạng tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone, đẩy nhanh tốc độ trao đổi chất của cơ thể.

• Nguyên nhân: Bệnh Graves (bệnh tự miễn phổ biến gây cường giáp), nhân giáp độc, viêm tuyến giáp, hoặc sử dụng quá liều hormone tuyến giáp.
• Triệu chứng: Sụt cân đột ngột mặc dù ăn nhiều, tim đập nhanh hồi hộp, cảm giác lo lắng bồn chồn, run tay, đổ mồ hôi nhiều, khó ngủ, mắt lồi (trong bệnh Graves).
• Điều trị: Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ bệnh, có thể dùng thuốc kháng giáp, i-ốt phóng xạ, hoặc phẫu thuật. Tại các bệnh viện lớn ở TP.HCM như Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược, các phương pháp này đều được áp dụng hiệu quả.

Ung thư tuyến giáp

Đây là một dạng bệnh ác tính của tuyến giáp, tuy nhiên, phần lớn các loại ung thư tuyến giáp có tiên lượng tốt nếu được phát hiện và điều trị sớm.

• Các loại chính: Ung thư biểu mô nhú (chiếm đa số, khoảng 80-90%), ung thư biểu mô nang, ung thư biểu mô tủy, và ung thư biểu mô không biệt hóa (ít gặp nhưng rất ác tính).
• Triệu chứng: Thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Dấu hiệu phổ biến nhất là xuất hiện khối u hoặc cục ở vùng cổ, có thể sờ thấy. Khối u này thường không đau, nhưng có thể gây khó nuốt, khó thở hoặc khàn tiếng khi lớn.
• Điều trị: Phẫu thuật là phương pháp chính, có thể kết hợp với điều trị i-ốt phóng xạ, xạ trị hoặc hóa trị tùy vào loại và giai đoạn ung thư.

Nhân tuyến giáp (U tuyến giáp)

Nhân tuyến giáp là các khối (u) phát triển bên trong tuyến giáp. Đa số các nhân này thường là lành tính (khoảng 90-95%), tuy nhiên, một tỷ lệ nhỏ có thể tiến triển thành ung thư.

• Triệu chứng: Thường không có triệu chứng nếu nhân nhỏ. Khi nhân lớn có thể gây cảm giác vướng ở cổ, khó nuốt, khó thở.
• Chẩn đoán: Siêu âm tuyến giáp là phương pháp chẩn đoán ban đầu hiệu quả. Sau đó có thể cần chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA) để xác định tính chất lành tính hay ác tính.
• Điều trị: Nhân lành tính thường chỉ cần theo dõi định kỳ. Nhân lớn gây triệu chứng hoặc có nguy cơ ác tính cần phẫu thuật.

Viêm tuyến giáp (Thyroiditis)

Viêm tuyến giáp là tình trạng viêm nhiễm tại tuyến giáp, có thể gây ra suy giáp hoặc cường giáp tạm thời.

• Nguyên nhân: Có thể xuất phát từ nhiễm trùng (viêm tuyến giáp cấp tính), các bệnh tự miễn (viêm tuyến giáp Hashimoto, viêm tuyến giáp bán cấp de Quervain), hoặc sau quá trình xạ trị.
• Triệu chứng: Đau vùng cổ, sưng tuyến giáp, sốt, mệt mỏi. Các triệu chứng cường giáp hoặc suy giáp có thể xuất hiện tùy theo giai đoạn của bệnh.
• Điều trị: Tùy thuộc vào nguyên nhân và triệu chứng, có thể dùng thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm, hoặc thuốc điều chỉnh hormone tuyến giáp.

Các triệu chứng nhận biết bệnh tuyến giáp

Nhận biết sớm các triệu chứng là chìa khóa để chẩn đoán và điều trị bệnh tuyến giáp kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu mà bạn cần lưu ý:

• Thay đổi ở vùng cổ: Vùng cổ sưng to hoặc xuất hiện khối bướu bất thường. Đây có thể là dấu hiệu của bướu cổ, nhân tuyến giáp hoặc ung thư tuyến giáp.
• Thay đổi cân nặng đột ngột: Cân nặng thay đổi đột ngột, có thể tăng hoặc giảm một cách không rõ nguyên nhân. Tăng cân không kiểm soát thường gặp ở suy giáp, trong khi sụt cân đột ngột là dấu hiệu của cường giáp.
• Mệt mỏi và thay đổi tâm lý: Cảm giác mệt mỏi liên tục, uể oải, thiếu năng lượng. Tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt, lo lắng bồn chồn (cường giáp) hoặc trầm cảm, thờ ơ (suy giáp). Rối loạn giấc ngủ, khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều.
• Thay đổi về da, tóc và móng: Da khô, tóc xơ và dễ gãy, móng giòn, dễ gãy.
• Đau nhức cơ bắp và khớp: Cảm giác đau nhức cơ bắp, yếu cơ, đau khớp, đặc biệt là ở những người bị suy giáp.
• Rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ: Kinh nguyệt không đều, lượng kinh thay đổi, hoặc mất kinh.
• Thay đổi nhịp tim: Tim đập nhanh, hồi hộp, đánh trống ngực (cường giáp) hoặc nhịp tim chậm (suy giáp).
• Thay đổi thân nhiệt: Nhạy cảm với lạnh (suy giáp) hoặc cảm thấy nóng bức, đổ mồ hôi nhiều (cường giáp).

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào trong số này, đặc biệt là sự kết hợp của nhiều triệu chứng, hãy đến các cơ sở y tế uy tín như Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) hoặc Bệnh viện Nội tiết Trung ương để được thăm khám và chẩn đoán chính xác.

Đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh tuyến giáp

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc các bệnh lý tuyến giáp hơn những người khác:

• Giới tính: Phụ nữ có tỷ lệ mắc các bệnh lý tuyến giáp cao hơn đáng kể so với nam giới, ước tính gấp 5-8 lần. Điều này có thể liên quan đến yếu tố nội tiết tố và các bệnh tự miễn.
• Độ tuổi: Nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp có xu hướng gia tăng theo độ tuổi, đặc biệt là sau tuổi 50.
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người thân (cha mẹ, anh chị em) mắc bệnh tuyến giáp (đặc biệt là bệnh tự miễn như Hashimoto hoặc Graves), bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
• Tiền sử bệnh tự miễn: Những người mắc các bệnh tự miễn khác như tiểu đường tuýp 1, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống có nguy cơ cao mắc các bệnh tuyến giáp tự miễn.
• Thiếu hụt i-ốt: Mặc dù việc bổ sung i-ốt trong muối ăn đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ bướu cổ và suy giáp do thiếu i-ốt ở Việt Nam, nhưng những người sống ở vùng có hàm lượng i-ốt trong đất và nước thấp vẫn có nguy cơ.
• Phơi nhiễm phóng xạ: Những người từng tiếp xúc với phóng xạ liều cao (ví dụ, điều trị ung thư bằng xạ trị vùng cổ) có nguy cơ cao mắc ung thư tuyến giáp.
• Sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc như Lithium, Amiodarone có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp.

Việc kiểm tra định kỳ, đặc biệt là xét nghiệm máu để đo nồng độ hormone TSH (Thyroid-Stimulating Hormone), có thể giúp phát hiện sớm các vấn đề về tuyến giáp. Tại Việt Nam, nhiều phòng khám và bệnh viện cung cấp các gói khám sức khỏe tổng quát bao gồm xét nghiệm chức năng tuyến giáp với chi phí dao động từ 500.000 VNĐ đến 1.500.000 VNĐ tùy thuộc vào số lượng xét nghiệm.

Kết luận

Hiểu rõ bệnh tuyến giáp là gì, các loại bệnh, triệu chứng và nguy cơ giúp chúng ta chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe. Tuyến giáp đóng vai trò thiết yếu trong cơ thể, và bất kỳ rối loạn nào cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Đừng ngần ngại thăm khám bác sĩ nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe tuyến giáp của mình. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để kiểm soát bệnh hiệu quả và duy trì cuộc sống khỏe mạnh.

Thông tin tham khảo. Hãy tham khảo bác sĩ để có lời khuyên và chẩn đoán chính xác nhất.